Στοιχεία για τη μεγαλύτερη τελετή μαζικής ανθρωποθυσίας παιδιών στην Αμερική – και πιθανότατα στην παγκόσμια ιστορία – φαίνεται πως ανακαλύφθηκαν στη βόρεια ακτή του Περού, σύμφωνα με δηλώσεις αρχαιολόγων στο National Geographic. Περισσότερα από 140 παιδιά και 200 νεαρά λάμα φαίνεται να έχουν θυσιαστεί τελετουργικά περίπου 550 χρόνια πριν, στη σκιά της τότε πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας των Chimu.

Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη επιστημονικές έρευνες από μια διεθνή, διεπιστημονική ομάδα, με επικεφαλής τον Gabriel Prieto του Universidad Nacional de Trujillo και του Πανεπιστημίου John Veranoof Tulane. 

Ενώ τα περιστατικά ανθρώπινης θυσίας μεταξύ των Αζτέκων, των Μάγιας και των Ίνκας έχουν καταγραφεί από τα ισπανικά χρονικά της αποικιακής εποχής και τεκμηριώνονται σε σύγχρονες επιστημονικές ανασκαφές, η ανακάλυψη ενός μεγάλου περιστατικού θυσίας παιδιών στον ελάχιστα γνωστό προ-Κολομβιανό πολιτισμό Chimú φαίνεται πως είναι χωρίς προηγούμενο στην Αμερική, ενδεχομένως και σε ολόκληρο τον κόσμο.

«Δεν περίμενα ποτέ κάτι τέτοιο και πιστεύω πως το ίδιο ισχύει και για άλλους ερευνητές», αναφέρει ο Verano, φυσικός ανθρωπολόγος, που έχει εργαστεί στην περιοχή για περισσότερο από τρεις δεκαετίες. Οι ερευνητές βρίσκονται στη διαδικασία υποβολής μιας έκθεσης σχετικά με τα επιστημονικά αποτελέσματα των ευρημάτων τους σε επιστημονικό περιοδικό.

Ένα τραγικό τέλος

Η περιοχή της θυσίας, επίσημα γνωστή ως Huanchaquito-Las Llamas, βρίσκεται σε ένα χαμηλό λόφο μόλις χίλια πόδια από τη θάλασσα, στη βόρεια περιοχή του Περού, το Huanchaco. Λιγότερο από μισό μίλι ανατολικά του χώρου βρίσκεται η Chan Chan, περιοχή που έχει χαρακτηριστεί ως παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της UNESCO, το αρχαίο διοικητικό κέντρο Chimú και πέρα από τα τείχη, η σύγχρονη επαρχιακή πρωτεύουσα του Trujillo.

Στην ακμή της, η αυτοκρατορία Chimú διατηρούσε τον έλεγχο μιας περιοχής μήκους 600 μιλίων κατά μήκος της ακτής του Ειρηνικού και στις εσωτερικές κοιλάδες από το σύγχρονο σύνορο Περού-Ισημερινού στη Λίμα.

Μόνο οι Ίνκας διηύθυναν μια αυτοκρατορία μεγαλύτερη από αυτή των Chimú στην προ-Κολομβιανή Νότια Αμερική και οι ανώτερες δυνάμεις τους συνέτριψαν την αυτοκρατορία των Chimú γύρω στο 1475 μ.Χ.

Το Huanchaquito-Las Llamas (που γενικά αναφέρεται από τους ερευνητές ως “Las Llamas”) πρωτοεμφανίσθηκε στο προσκήνιο το 2011, όταν ανακαλύφθηκαν τα λείψανα 42 παιδιών και 76 λάμα κατά τη διάρκεια μιας έκτακτης ανασκαφής από τον συγγραφέα της μελέτης, Prieto. Ο Prieto, ντόπιος κάτοικος και αρχαιολόγος έκανε ανασκαφές σε έναν ναό 3.500 ετών, κοντά στην τοποθεσία της θυσίας, όταν ντόπιοι κάτοικοι τον προειδοποίησαν για ανθρώπινα οστά που εμφανίζονταν στους κοντινούς παράκτιους αμμόλοφους.

Μέχρι τη στιγμή της ολοκλήρωσης των ανασκαφών στο Las Llamas το 2016, περισσότερα από 140 σύνολα παιδικών λειψάνων και 200 νεαρά λάμα είχαν ανακαλυφθεί στην περιοχή. Τα σχοινιά και τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα που βρίσκονταν στους τάφους χρονολογούνταν από το 1400 έως το 1450 μ.Χ.

Τα σκελετικά υπολείμματα τόσο των παιδιών όσο και των ζώων έφεραν ενδείξεις εκδορών στο στέρνο καθώς και εξαρθρώσεις των πλευρών, γεγονός που υποδηλώνει ότι τα στήθη των θυμάτων ανοίχτηκαν βίαια και τραβήχτηκαν, ίσως για να διευκολύνουν την απομάκρυνση της καρδιάς.

Τα λείψανα τριών ενηλίκων – ενός άνδρα και δύο γυναικών – βρέθηκαν σε μικρή απόσταση από τα παιδιά και τα ζώα. Τα σημάδια τραυμάτων στο κεφάλι και η έλλειψη κτερισμάτων κάνουν τους ερευνητές να υποψιάζονται ότι μπορεί να έπαιξαν κάποιο ρόλο στη διάπραξη της θυσίας και ότι μπορεί να θανατώθηκαν αμέσως μετά.

Τα 140 παιδιά-θύματα βρίσκονταν σε ηλικία από 5 έως 14 ετών, με την πλειοψηφία τους να είναι μεταξύ 8 και 12 ετών. Τα περισσότερα θάφτηκαν προς τα δυτικά, κοντά στη θάλασσα. Τα λάμα είχαν ηλικία μικρότερη των 18 μηνών και ήταν θαμμένα προς τα ανατολικά, προς τις ψηλές κορυφές των Άνδεων.

Ανθρώπινα ίχνη, παγωμένα στο χρόνο

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι όλα τα θύματα σκοτώθηκαν τελετουργικά σε μια μόλις τελετή, γεγονός βασισμένο σε στοιχεία από ένα αποξηραμένο στρώμα λάσπης που βρέθηκε στο ανατολικό, λιγότερο διαταραγμένο τμήμα της τοποθεσίας των 7.500 τετραγωνικών ποδιών. Πιστεύουν ότι το στρώμα λάσπης κάλυψε μια ολόκληρη αμμώδη περιοχή όπου έλαβε χώρα το τελετουργικό και διαταράχθηκε κατά την προετοιμασία των ταφικών κοιτασμάτων και επακόλουθης θυσίας.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν πατημασιές ενήλικων που έφεραν υποδήματα, σκύλων, ξυπόλυτων παιδιών και νεαρών λάμα που διατηρήθηκαν στο στρώμα λάσπης, με βαθιά σημάδια ολίσθησης που απεικονίζουν το σημείο θυσίας.

Μια ανάλυση των αποτυπωμάτων επιτρέπει επίσης στους αρχαιολόγους να ανακατασκευάσουν την τελετουργική πομπή: Φαίνεται ότι μια ομάδα παιδιών και λάμα οδηγήθηκε στην περιοχή από το βόρειο και νότιο άκρο του λόφου, συναντήθηκαν στο κέντρο της περιοχής, όπου θα θυσιάζονταν και θα θάβονταν. Τα σώματα μερικών παιδιών και ζώων έμειναν μάλιστα άταφα στην υγρή λάσπη.

Ένα περιστατικό δίχως προηγούμενο;

Αν το συμπέρασμα των αρχαιολόγων είναι σωστό, το Huanchaquito-Las Llamas μπορεί να είναι ένα συναρπαστικό επιστημονικό στοιχείο για το μεγαλύτερο γεγονός μαζικής θυσίας παιδιών που είναι γνωστό στην παγκόσμια ιστορία.

Μέχρι στιγμής, η μεγαλύτερη θυσία παιδιών, για την οποία διαθέτουμε φυσικά στοιχεία, είναι η τελετουργική δολοφονία 42 παιδιών στο Templo Mayor στην πρωτεύουσα της Tenochtitlán των Αζτέκων (η μοντέρνα πόλη του Μεξικού).

Η ανακάλυψη μεμονωμένων παιδιών- θυμάτων θυσίας που ανακτήθηκαν από τελετουργίες στην κορυφή των βουνών των Ίνκας προκαλεί επίσης την προσοχή του κόσμου.

Εκτός της Αμερικής, αρχαιολόγοι σε μέρη όπως η αρχαία Φοινικική πόλη της Καρχηδόνας συζητούν αν τα παιδικά λείψανα που βρέθηκαν εκεί συνιστούν τελετουργική θυσία και αν ναι, αν τέτοιες τελετουργικές εκδηλώσεις γίνονταν για δεκαετίες ή και αιώνες.

Ο Verano υπογραμμίζει ότι τέτοιες σαφείς ενδείξεις για σκόπιμα, μοναδικά μαζικά γεγονότα ανθρωποθυσιών, όπως αυτά που αποδεικνύονται στο Las Llamas, είναι εξαιρετικά σπάνια σε αρχαιολογικά πλαίσια.

Η ανάλυση των λειψάνων από το Las Llamas δείχνει ότι τόσο τα παιδιά όσο και τα λάμα σκοτώθηκαν με συνεπή, αποτελεσματικά, βίαια τραύματα στο στέρνο. Η έλλειψη διστακτικών εκδορών «λανθασμένης εκκίνησης» δείχνει ότι έγιναν από ένα ή περισσότερα εκπαιδευμένα χέρια.

«Πρόκειται για τελετουργική δολοφονία, και είναι πολύ συστηματική», αναφέρει ο Verano στο National Geographic.

Η ανθρώπινη θυσία έχει ασκηθεί σχεδόν σε όλες τις γωνιές του πλανήτη σε διάφορες εποχές και οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το τελετουργικό μπορεί να διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη σύνθετων κοινωνιών μέσω της κοινωνικής στρωματοποίησης και του ελέγχου των πληθυσμών από τις κοινωνικές τάξεις της ελίτ.

Ωστόσο, τα περισσότερα κοινωνικά μοντέλα που εξετάζουν την ανθρώπινη θυσία βασίζονται στη θρησκευτική δολοφονία ενηλίκων, αναφέρει ο Joseph Watts, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και το Ινστιτούτο Max Planck για την Επιστήμη της Ανθρωπολογικής Ιστορίας.

Διαπραγμάτευση με υπερφυσικές δυνατότητες

Η μαζική θυσία μόνο των παιδιών και των νεαρών λάμα που έλαβε χώρα στο Las Llamas, φαίνεται να είναι ένα φαινόμενο που προηγουμένως ήταν άγνωστο στο αρχαιολογικό στερέωμα και εγείρει αμέσως το ερώτημα: Ποια θα ήταν η παρακίνηση των Chimu ώστε να διαπράξουν μια τέτοια πράξη;

Ο Prieto παραδέχεται ότι αυτό είναι συχνά το πρώτο ερώτημα που συναντά όταν μοιράζεται την έρευνά του στο Las Llamas με επιστημονικούς συνεργάτες και την τοπική κοινότητα.

«Όταν οι άνθρωποι ακούνε τι συνέβη και μαθαίνουν για το μέγεθός του, το πρώτο πράγμα που ρωτούν πάντοτε είναι γιατί».

Το στρώμα της λάσπης που βρέθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφών μπορεί να παράσχει στοιχεία, αναφέρουν οι ερευνητές, οι οποίοι προτείνουν ότι ήταν το αποτέλεσμα της έντονης βροχής και των πλημμυρών στην γενικά άνυδρη ακτογραμμή και πιθανώς σχετίζεται με ένα κλιματικό φαινόμενο που συνδέεται με το El-Niño.

Οι αυξημένες θερμοκρασίες της θάλασσας που χαρακτηρίζουν το El Niño θα είχαν διαταράξει την θαλάσσια αλιεία στην περιοχή, ενώ οι παράκτιες πλημμύρες θα μπορούσαν να έχουν κατακλύσει την εκτεταμένη υποδομή γεωργικών καναλιών των Chimú.

Οι Chimú υπέκυψαν στους Ίνκας μόλις λίγες δεκαετίες μετά τις θυσίες στο Las Llamas.

Ο Haagen Klaus, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο George Mason, έκανε ανασκαφές και ανακάλυψε μερικά από τα πρώτα στοιχεία για τη θυσία παιδιών στην περιοχή, στον τόπο Cerro Cerillos, που υπήρχε από το 10ο έως το 12ο αιώνα στην κοιλάδα Lambayeque, βόρεια του Huanchaco. Ο βιο-αρχαιολόγος, ο οποίος δεν είναι μέλος του σχεδίου Las Llamas, υποδηλώνει ότι οι κοινωνίες κατά μήκος της βόρειας Περουβιανής ακτής μπορεί να κατέφυγαν στη θυσία παιδιών όταν η θυσία ενηλίκων δεν ήταν αρκετή για να αποτρέψει τις επανειλημμένες διαταραχές που προκαλούσε ο El Niño.

«Οι άνθρωποι θυσιάζουν αυτό που για αυτούς έχει την μεγαλύτερη αξία», εξηγεί. «Μπορεί να θεωρούσαν ότι η θυσία των ενηλίκων ήταν αναποτελεσματική. Οι βροχές δεν σταματούσαν. Και ίσως να χρειαζόταν ένας νέος τύπος θυσίας».

«Είναι αδύνατο να μάθουμε αν δεν διαθέτουμε μια μηχανή χρόνου», αναφέρει ο Klaus, προσθέτοντας ότι η ανακάλυψη Las Llamas είναι σημαντική καθώς προσθέτει στοιχεία στη γνώση μας για την τελετουργική βία και τις παραλλαγές της ανθρώπινης θυσίας στις Άνδεις.

«Υπάρχει αυτή η ιδέα ότι η τελετουργική δολοφονία είναι συμβατική, ότι εκτελείται για να λάβει κάτι από υπερφυσικές θεότητες, αλλά είναι στην πραγματικότητα μια πολύ πιο περίπλοκη απόπειρα διαπραγμάτευσης με αυτές τις υπερφυσικές δυνάμεις και χειραγώγησής τους από τους ζωντανούς».

Ιστορίες για θύματα του παρελθόντος

Η επιστημονική ομάδα που ερευνά τις θυσίες του Las Llamas αναλαμβάνει τώρα το επίπονο έργο της εύρεσης της ιστορίας των θυμάτων – ποιοι ήταν δηλαδή και από πού προέρχονταν.

Αν και είναι δύσκολο να προσδιοριστεί το φύλο σε σκελετικά υπολείμματα τόσο μικρής ηλικίας, η προκαταρκτική ανάλυση DNA δείχνει ότι τόσο αγόρια όσο και κορίτσια υπήρξαν θύματα και η ισοτοπική ανάλυση δείχνει ότι δεν προέρχονταν όλα από τον τοπικό πληθυσμό, αλλά πιθανότατα από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες και περιοχές της αυτοκρατορίας Chimu.

Τα αποδεικτικά στοιχεία για την τροποποίηση των κρανίων τους, που ασκούνται σε ορισμένες ορεινές περιοχές εκείνης της εποχής, υποστηρίζουν επίσης την ιδέα ότι τα παιδιά μεταφέρθηκαν στην ακτή από περιοχές επιρροής των Chimú που ήταν πιο απομακρυσμένες.

Από την ανακάλυψη στο Las Llamas, η ερευνητική ομάδα έχει ανακαλύψει αρχαιολογικά στοιχεία γύρω από το Huanchaco για παρόμοιες, σύγχρονες μάζες μνημείων θανάτου παιδιών και λάμα, οι οποίες αποτελούν αντικείμενο συνεχιζόμενης επιστημονικής έρευνας με την υποστήριξη της National Geographic Society.

«Το Las Llamas είναι ήδη ένα τόσο μοναδικό εύρημα στον κόσμο και μας κάνει να αναρωτιόμαστε πόσες ακόμα τοποθεσίες σαν αυτή μπορεί να υπάρχουν στην περιοχή για μελλοντική έρευνα» αναφέρει ο Prieto.

«Αυτή μπορεί να είναι η κορυφή του παγόβουνου».

Με πληροφορίες από το National Geographic.