Η «επιστροφή» της Αμερικής στη διεθνή πολιτική σκηνή, την οποία επιχειρεί η διακυβέρνηση Μπάιντεν έπειτα από τη «νεοαπομονωτική» τετραετία Τραμπ, αφορά άμεσα την Ελλάδα διότι βρίσκεται σε έναν χώρο ο οποίος θα υποστεί άμεσα τους γεωπολιτικούς κραδασμούς της επανενεργοποίησης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και στρατιωτικής παρουσίας.
 
Στοχοποίηση της Ρωσίας

Όσο ο Τραμπ ήταν εγκατεστημένος στον Λευκό Οίκο ο Πούτιν δεν είχε και ιδιαίτερους λόγους για να ανησυχεί. Αντίθετα εκμεταλλεύτηκε τον πρόσκαιρο «νεοαπομονωτισμό» των ΗΠΑ και την μερική απόσυρσή τους από τη Μέση Ανατολή, για να ενισχύσει τη ρωσική επιρροή και παρουσία στη Συρία, στη Λιβύη, στον Καύκασο και αλλού, αποδομώντας ταυτόχρονα την αμερικανική επιρροή. Προς αυτήν την κατεύθυνση σημαντικός συνεργάτης υπήρξε και η Τουρκία του Ερντογάν,   ο οποίος, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, έκανε μια στροφή προς Ανατολάς και προσέγγισε τη Μόσχα. Η Ρωσία άδραξε την ευκαιρία για να αυξήσει τις οικονομικές σχέσεις και συναλλαγές της με την Τουρκία, την οποία και εξέλαβε ως εργαλείο αποδόμησης της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ αλλά και γεωπολιτικού εκτοπισμού των ΗΠΑ από τον ευαίσθητο χώρο της Μέσης Ανατολής και της βόρειας Αφρικής. Αυτό όμως φαίνεται πως ενόχλησε ιδιαίτερα το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το «βαθύ κράτος» της Ουάσιγκτον, που περίμενε την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο ώστε να αποκαταστήσει το απολεσθέν κύρος της Αμερικής στην πιο γεωπολιτικά ευαίσθητη περιοχή του πλανήτη μας.

Η στοχοποίηση της Ρωσίας του Πούτιν από την κυβέρνηση Μπάιντεν, τόσο για το Ουκρανικό, όσο και για την βίαιη καταστολή της αντιπολίτευσης στο εσωτερικό της και την υπόθεση Ναβάλνι, επαναφέρει τους εφιάλτες ενός νέου «Ψυχρού Πολέμου», που θα επηρεάσει άμεσα την κεντρική και ανατολική Ευρώπη και ιδιαίτερα τα Δυτικά Βαλκάνια, ενώ δε θα αφήσει ανεπηρέαστες και τις εύφλεκτες ελληνοτουρκικές σχέσεις.
 
Αμερικανική σκλήρυνση απέναντι στην Τουρκία

Ταυτόχρονα όλα δείχνουν πως η Ουάσιγκτον θα σκληρύνει τη στάση της απέναντι στην Άγκυρα,  η οποία για αυτό τον λόγο αισθάνεται ιδιαίτερα εκνευρισμένη και πιεσμένη. Όχι μόνον η Άγκυρα θα πρέπει να ξεχάσει την «ειδική σχέση και χημεία» που υπήρχε μεταξύ του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, αλλά θα υποστεί και τις συνέπειες των «αντιδυτικών» επιλογών της. Άλλωστε η έγκριση από τον Τραμπ για νέες κυρώσεις CAATSA στην Τουρκία, λίγο πριν αποχωρήσει από την εξουσία, εξαιτίας της απόκτησης και δοκιμής του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400, προετοίμασε το έδαφος για μια σκλήρυνση των αμερικανικών θέσεων απέναντι στην Τουρκία. Η κυβέρνηση Μπάιντεν ενδέχεται να ωθήσει την πίεση ακόμη περισσότερο με την ενεργοποίηση της δικαστικής έρευνας και καταδίκης της τουρκικής τράπεζας Halk Bank, η οποία απειλείται από ένα πρόστιμο-μαμούθ για παραβίαση του εμπάργκο κατά του Ιράν -κάτι που θα έσπρωχνε την εύθραυστη τουρκική οικονομία στο χείλος του γκρεμού.

Η Ουάσιγκτον έχει επίσης εκφράσει ανοικτά τις ανησυχίες της για την επιδείνωση του πολιτικού κλίματος στο εσωτερικό της Τουρκίας, με την ενίσχυση του αυταρχισμού και του ασφυκτικού ελέγχου των ΜΜΕ και της Δικαιοσύνης από την κυβέρνηση Ερντογάν και γενικώς για την απομάκρυνση από αυτό που χαρακτηρίζει ως «δημοκρατικές αξίες». Ανησυχεί και με την στροφή «προς Ανατολάς», που επιχειρεί η κυβέρνηση Ερντογάν, είτε με την προσπάθεια επαναϊσλαμοποίησης της τουρκικής κοινωνίας π.χ. η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, είτε με την καλλιέργεια «ειδικών σχέσεων» με τη Ρωσία, την Κίνα, το Ιράν και με άλλες χώρες, που δεν θεωρούνται φιλικές προς τη Δύση.
 
Οι αμερικανο-τουρκικές διαφορές στο Συριακό

Διαφορές υπάρχουν επίσης και στο Συριακό, όπου η υποστήριξη των ΗΠΑ στους Κούρδους μαχητές των YPG στον πόλεμο κατά των τζιχαντιστών της ISIS, θεωρήθηκε από την Άγκυρα «υποστήριξη τρομοκρατών», που αποσκοπούν στον διαμελισμό της Συρίας, αλλά και της ίδιας. Μετά την εκλογή Τραμπ η Τουρκία πολλαπλασίασε τις επιχειρήσεις της στη βόρεια Συρία, κυρίως κατά των Κούρδων, εκκαθαρίζοντας τον κουρδικό θύλακα στο Αφρίν (Μάρτιος 2018) και το 2019 δημιούργησε μια υποτιθέμενη «ζώνη ασφαλείας» βάθους 30 χιλιομέτρων στις κουρδικές περιοχές της βόρειας Συρίας, εκδιώκοντας τους αυτόχθονες κουρδικούς πληθυσμούς κι εγκαθιστώντας Σύρους Άραβες και Τουρκομάνους έποικους, που πρόσκεινται φιλικά προς αυτήν.

Η διακυβέρνηση Τραμπ κυριολεκτικά «έλυσε τα χέρια» της Τουρκίας στη βόρεια Συρία, αποσύροντας την υποστήριξη από τους Κούρδους μαχητές, και μόνο η Ρωσία σε τελική ανάλυση έβαλε «φρένο» στις επεκτατικές ορέξεις της Άγκυρας.

Ο Μπάιντεν εξαρχής διαφοροποίησε τη στάση του στο Συριακό με «μερική επαναφορά» της προηγούμενης πολιτικής Ομπάμα, δηλαδή συνέχιση της στήριξης των Κούρδων του YPG, αμερικανική βοήθεια και στρατιωτική παρουσία στις περιοχές τους, και ταυτόχρονα πίεση για «πολιτική λύση» με απομάκρυνση από την εξουσία του Άσαντ. Ο πρόσφατος αμερικανικός βομβαρδισμός φιλοϊρανικών δυνάμεων στην ανατολική Συρία ήταν ένα σαφέστατο μήνυμα πως η πολιτική και στρατιωτική δύναμη των ΗΠΑ επανεργοποιείται στην περιοχή.
 
Επιστροφή των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο  

Στην Ανατολική Μεσόγειο η Τουρκία φοβάται πως η Ουάσιγκτον θα εγκαταλείψει την, ευμενή προς αυτήν, ουδετερότητα. Ανησυχεί πως, για λόγους γεωπολιτικού και ενεργειακού πλουραλισμού, θα πάρει ανοικτά θέση υπέρ του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της θάλασσας, ευνοώντας έτσι τα εν δυνάμει κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου σε αυτή την θαλάσσια περιοχή, τα οποία η ίδια επιχειρεί να υφαρπάξει μέσω της εφαρμογής στο πεδίο του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».

Η ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας των ΗΠΑ στην Ελλάδα και οι συχνές κοινές ασκήσεις τους, εκλαμβάνεται από την  Άγκυρα, αν όχι ως απόπειρα «στραγγαλισμού» της από τα δυτικά, τουλάχιστον ως ένα είδος πίεσης εναντίον της. Το ίδιο και οι διάφορες τριγωνικές συμμαχίες που έχει αναπτύξει, με τη συγκατάθεση πάντα της Ουάσιγκτον, τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα με τις χώρες της περιοχής, που βγάζουν όλες την Τουρκία από το κάδρο.
 
Nord Stream-2 και Turkish Stream Vs East Med: αντιπαράθεση για τον ενεργειακό πλουραλισμό της Ευρώπης

Ο ενεργειακός τομέας όμως είναι εκείνος όπου η αμερικανο-τουρκική αντιπαράθεση προβλέπεται να οξυνθεί. Η στήριξη των ΗΠΑ, τόσο στο σχέδιο του αγωγού East Med, όσο και στο ενεργειακό Forum της Ανατολικής Μεσογείου με έδρα το Κάιρο, βγάζουν την Τουρκία από το ενεργειακό παιχνίδι του «νέου Περσικού Κόλπου» της Ευρώπης, αποδυναμώνοντας έτσι τις φιλοδοξίες της να διαδραματίσει ρόλο περιφερειακής δύναμης. Το γεγονός ότι η Τουρκία εξαρτάται τόσο πολύ από το ρωσικό φυσικό αέριο, ειδικά μετά και την κατασκευή του Turkish Stream, και σκοπεύει μάλιστα να το διακινήσει στη νοτιοανατολική Ευρώπη, έρχεται σε αντίθεση με την κύρια ευρωπαϊκή στρατηγική των ΗΠΑ, που είναι η σταδιακή ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Οι κυρώσεις που επέβαλε η Ουάσιγκτον σε εταιρείες για την κατασκευή του Nord Stream-2 στη Βαλτική Θάλασσα προετοιμάζουν το έδαφος για παρόμοιες κυρώσεις και για τον Turkish Stream.

Η Ουάσιγκτον προκρίνει τον πλουραλισμό στον ενεργειακό ανεφοδιασμό της Ευρώπης και τη μείωση της εξάρτησης της από τη Ρωσία. Αυτό σημαίνει κατασκευή περισσοτέρων σταθμών επαναεροποίησης του υγροποιημένου αερίου LNG (FSRU), όπως αυτός στην Αλεξανδρούπολη, και νέους αγωγούς που θα παρακάμψουν την Ρωσία, φέρνοντας φυσικό αέριο από την Κασπία και την Ανατολική Μεσόγειο στην ευρωπαϊκή αγορά.
 
Κι αν η Τουρκία εγκαταλείψει τους S-400;

Σε όλο αυτό το πλάνο η Τουρκία θα πιεστεί αφόρητα τους προσεχείς μήνες ώστε να «επιλέξει πλευρά». Αν κι εφόσον το κάνει, π.χ. εγκαταλείποντας τους S-400 κ.ά, και επιλέγοντας να παραμείνει στο Δυτικό Μπλοκ, τότε η Ουάσιγκτον θα δεχθεί, και θα πιέσει σχετικά, ώστε και η Τουρκία να συμμετάσχει στην «ενεργειακή πίτα» της Ανατολικής Μεσογείου, μέσω ενός ευρύτερου διακανονισμού των ελληνοτουρκικών διαφορών για τις θαλάσσιες ζώνες και ΑΟΖ, αλλά και μιας «συνολικής λύσης» του Κυπριακού. Σε αυτή την περίπτωση θα είναι η σειρά της ελληνικής και κυπριακής πλευράς να υποστούν πιέσεις ώστε να προχωρήσουν στους απαιτούμενους συμβιβασμούς.

Πρόκειται για ένα παιχνίδι όπου τα κράτη είναι, δυστυχώς, πιόνια και πύργοι σε μια τεράστια γεωπολιτική σκακιέρα με έπαθλο την παγκόσμια κυριαρχία, ακόμη κι αν αυτή παρουσιάζεται μέσα από ένα «βελούδινο» προσωπείο…