Πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, συνήθως όταν οι εργαζόμενοι ασθενούσαν μπορούσαν να παίρνουν αναρρωτικές άδειες. Πλέον, το καθεστώς αυτό τείνει να θεωρηθεί ξεπερασμένο με τους ειδικούς παράλληλα να προειδοποιούν πως η σταδιακή κατάργηση των αδειών ασθένειας εγκυμονεί κινδύνους όχι μόνο για τους υπαλλήλους, αλλά και για τους εργοδότες.

Ως γνωστόν, σε περίπτωση ασθένειας ένας υπάλληλος είχε δύο επιλογές: να καταφέρει να παρουσιαστεί στην δουλειά του όντας άρρωστος ή να μείνει σπίτι του. Στην πρώτη περίπτωση θα μπορούσε να διεκπεραιώσει την εργασία του όντας άρρωστος ικανοποιώντας τον εργοδότη, ενώ στη δεύτερη θα ανάρρωνε ενδεχομένως πιο γρήγορα.

Με την επικράτηση όμως της εξ’ αποστάσεως εργασίας τα πράγματα έγινα πιο περίπλοκα, καθώς ακόμα και με έναν κρυολόγημα ή γρίπη μπορεί κάποιοι να εργάζονται από το σπίτι, να συνεχίσουν να στέλνουν ηλεκτρονικά μηνύματα και να εκτελούν καθημερινές εργασίες ενώ βήχουν στον καναπέ ή στο κρεβάτι, αντί να παίρνουν να κάνουν παύση για ανάρρωση.

Μπορεί πράγματι το θετικό με την εξ’ αποστάσεως εργασία να είναι ότι οι νοσούντες εργαζόμενοι, εκτελώντας καθήκοντα κατ’ οίκον, να προστατεύουν τους συνάδελφους τους από μικρόβια, αλλά αυτή η αλλαγή θέτει ένα νέο δίλημμα, όπως αναφέρει ρεπορτάζ του Bryan Lufkin στο BBC: Πόσο άρρωστος πρέπει να είσαι για να πάρεις μια «σωστή» άδεια ασθενείας από το σπίτι;

Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις στις ΗΠΑ, τα 2/3 των εργαζομένων αισθάνονται ότι η εξ αποστάσεως εργασία προσθέτει πίεση ενώ είναι άρρωστοι. Άλλες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το ίδιο ποσοστό αισθάνεται υποχρεωμένο να εργάζεται από απόσταση, ακόμα κι αν είναι άρρωστο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αναρρωτικές άδειες έφτασαν σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ το 2020, καθώς οι άνθρωποι εργάζονταν από το σπίτι. Βέβαια, σημειώνεται ότι ανέκαμψαν κάπως το 2021, εν μέρει λόγω της αύξησης των κρουσμάτων κορωνοϊού.

Πλέον τα νέα δεδομένα αποκαλύπτουν ότι πολλοί άρρωστοι εργαζόμενοι συνδέονται από το σπίτι και ότι οι «κατάλληλες» ημέρες για άδεια ασθενείας γίνονται όλο και πιο σπάνιες. Ο Greg Couser, γιατρός εργασίας στην κλινική Mayo στη Μινεσότα των ΗΠΑ, επισημαίνει την έλλειψη σαφήνειας σχετικά με την ασθένεια μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. «Το θέμα είναι πραγματικά οι προσδοκίες στο χώρο εργασίας και φαίνεται ότι αυτές έχουν αλλάξει» ενώ υποθέτει ότι «οι βασικοί κανόνες δεν έχουν θεσπιστεί ακόμη».

Οι κίνδυνοι που διατρέχουν εταιρείες και εργαζόμενοι

Οι ειδικοί πάντως κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σε εταιρείες και εργαζόμενους παροτρύνοντας τους να κάτσουν και να σκεφτούν καλά αυτές τις αλλαγές και τις επιπτώσεις τους στην παραγωγικότητα, την εταιρική κουλτούρα και την ευημερία των εργαζομένων, πριν γίνουν μια παγιωμένη πρακτική.

Η εξ αποστάσεως εργασία έχει καταστήσει πιο δύσκολο να αποφασιστεί ποιες μέρες πρέπει ή όχι να δίνονται αναρρωτικές άδειες, λέει η Brittany Lambert, επίκουρη καθηγήτρια Διοίκησης Επιχειρήσων στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα των ΗΠΑ. «Τα όρια, οι κανόνες και οι δομές που διέπουν τον τρόπο που σκεφτόμασταν για τη δουλειά μας, σε πολλές περιπτώσεις, άλλαξαν ριζικά».

Για την Ann Frost, αναπληρώτρια καθηγήτρια οργανωτικής συμπεριφοράς στο Δυτικό Πανεπιστήμιο του Καναδά, στην εξ΄ αποστάσεως εργασία, μια μέρα που κάποιος νοσεί δεν διαφέρει και πολύ από μια τυπική εργάσιμη ημέρα, με συνέπεια οι εργαζόμενοι να αισθάνονται σαν να έχει ανέβει ο «πήχης» ώστε να ζητήσουν μια αναρρωτική άδεια. «Αν έχω άσχημο βήχα και σαφώς έχω ένα έντονο κρυολόγημα, δεν θέλω να είμαι με τους συναδέλφους μου» λέει «αλλά μπορώ να μείνω και να ολοκληρώσω το έργο που υποτίθεται ότι πρέπει να κάνω».

Μια θετική πλευρά όλων αυτών είναι ότι μπορεί ένας εργαζόμενος, με μια ήπια ασθένεια, να παραμένει στην ασφάλεια του σπιτιού και παράλληλα να φέρει εις πέρας την δουλειά του, αφήνοντας ικανοποιημένο το αφεντικό του ενώ δεν αφήνει και φόρτο εργασίας να συσσωρεύεται για αργότερα.

Ωστόσο, τα αρνητικά είναι περισσότερα. Τα δεδομένα έχουν δείξει ότι η εργασία ενώ κάποιος ασθενεί χειροτερεύει την απόδοση. Επίσης χωρίς αναρρωτικές αυξάνεται ο κίνδυνος κατάθλιψης ενώ μια μελέτη του 2022 έδειξε ότι η εργασία από το σπίτι έκανε τους εργαζόμενους να αισθάνονται πιο ένοχοι από ό,τι αν είχαν πάρει την αναρρωτική άδεια. Επιπλέον, η εξ αποστάσεως εργασία για έναν μέτρια άρρωστο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη εξουθένωση, λέει ο Greg Couser.

«Η ουσία όλων είναι ότι οι άνθρωποι δεν πρόκειται να γίνουν καλύτερα, θα αρρωστήσουν περισσότερο, θα αγχωθούν περισσότερο και θα υπάρξουν διάφορες συνέπειες που δεν γνωρίζουμε καν. Είναι προς το συμφέρον των εταιρειών να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να παίρνουν άδεια ασθενείας, επειδή «αν και μπορεί να υπάρξει βραχυπρόθεσμο κέρδος στην παραγωγικότητα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη απώλεια».

Φυσικά, η πανδημία έχει εισαγάγει μεγαλύτερη αυτονομία και ευελιξία των εργαζομένων, πράγμα που σημαίνει ότι εάν ένα άτομο θέλει να εργαστεί εξ αποστάσεως ενώ είναι άρρωστο, μπορεί να εργάζεται καθώς είναι στο χέρι του. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς η απόφαση θα επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την εταιρική κουλτούρα και τα μηνύματα που στέλνουν οι εργοδότες.

«Αν οι εργοδότες λένε: «Μπορείς απλά να εργάζεσαι από το σπίτι -αν έχεις βήχα και πυρετό, απλά πάρε μια ασπιρίνη και πέσε στο κρεβάτι και θα είσαι καλά» – αυτό είναι κακό. Αυτό είναι κακή κουλτούρα. Ποιος θέλει να εργαστεί σε μια τέτοια εταιρεία;» λέει η Ann Frost. «Οι άνθρωποι δεν πρόκειται να βελτιωθούν, θα αρρωστήσουν περισσότερο, θα αγχωθούν περισσότερο και θα υπάρξουν όλα τα είδη των συνεπειών που ούτε καν γνωρίζουμε» συμπληρώνει ο Greg Couser.

Επίσης, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι, καθώς αυτό που είναι εξουθενωτικό για κάποιον, μπορεί να είναι διαχειρίσιμο για ένα συνάδελφό του. Το να βλέπεις συναδέλφους να εργάζονται ενώ είναι άρρωστοι θα μπορούσε να πιέσει και άλλους να κάνουν το ίδιο. Γι’ αυτό, οι εργαζόμενοι χρειάζονται μια θετική κουλτούρα που να διασφαλίζει το δικαίωμά τους να ζητάνε άδειες όταν είναι απαραίτητο, ειδικά όταν εργάζονται υβριδικά ή εξ αποστάσεως.

Ζητήστε άδειες –  δώστες άδειες, είναι υγεία

Ο Couser προτείνει ότι είναι προς το συμφέρον των εταιρειών να αντιμετωπίσουν αυτό το ζήτημα. Εάν οι εργαζόμενοι δεν αισθάνονται ότι υποστηρίζονται αρκετά για να πάρουν αναρρωτική άδεια, μπορεί να παραιτηθούν. «Οι εργαζόμενοι θα καταλάβουν πολύ γρήγορα ποιες εταιρείες έχουν πραγματικά αυτό το θέμα κουλτούρας», λέει.

Η Lambert προτείνει οι εργαζόμενοι να παίξουν ρόλο στην εξεύρεση της δικής τους ισορροπίας. «Νομίζω ότι το πιο σημαντικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε ως άτομο είναι να καταλάβετε τι λειτουργεί για εσάς – και να εργαστείτε σε ένα περιβάλλον που υποστηρίζει την ευημερία σας. Έτσι, αν εργάζεστε ακόμα και όταν είστε λίγο άρρωστοι και σας φαίνεται ότι ευδοκιμείτε – προχωρήστε. Ωστόσο, θα έλεγα με επιφύλαξη, να το κάνετε με προσοχή».

Βέβαια, όπως υποστηρίζει, εναπόκειται στους διευθυντές να διευκολύνουν την επικοινωνία, να υποστηρίξουν το προσωπικό και να οικοδομήσουν μια κουλτούρα που προστατεύει την υγεία των εργαζομένων – διαφορετικά, όπως δείχνει η έρευνα, κινδυνεύει με πτώση της παραγωγικότητας. Η προστασία και η ενθάρρυνση της αναρρωτικής άδειας ωφελούν όλους και τώρα είναι η κρίσιμη στιγμή να κάνουμε ακριβώς αυτό, καταλήγει η Brittany Lambert.