Ένα γλυπτό που εγκαταστάθηκε στο Γκντανσκ της Πολωνίας το περασμένο Σάββατο και το οποίο απεικόνιζε έναν στρατιώτη του Κόκκινου Στρατού να βιάζει μία έγκυο γυναίκα, έχει προκαλέσει οργισμένες αντιδράσεις τόσο από την πολωνική όσο και τη ρωσική πλευρά. Ο καλλιτέχνης βρισκόταν αντιμέτωπος με ποινή φυλάκισης δύο ετών, όμως την Πέμπτη οι εισαγγελείς που είχαν αναλάβει την υπόθεση δήλωσαν πως δεν θα απαγγελθούν κατηγορίες εναντίον του.

Ads

Σύμφωνα με μελέτες ιστορικών, κυρίως της δυτικής ιστοριογραφίας, σοβιετικοί στρατιώτες βίασαν πολλές γυναίκες κατά τη διάρκεια της απελευθέρωσης της Πολωνίας, όμως δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία και δεν είναι γνωστός ο ακριβής αριθμός των βιασμών.

Ωστόσο το γεγονός αυτό παραμένει ένα ζήτημα-ταμπού στη Ρωσία.

«Ήθελα να αναδείξω την τραγωδία των γυναικών και τη φρίκη του πολέμου», δήλωσε την Τετάρτη στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) ο δημιουργός του γλυπτού, ο 26χρονος  Jerzy Bohdan Szumczyk, φοιτητής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Γκντανσκ. Ήταν «μια έκφραση πασιφισμού και ένα σύνθημα για την ειρήνη», πρόσθεσε.

Οι εισαγγελείς του Γκντανσκ είχαν διατάξει έρευνα σε βάρος του 26χρονου γλύπτη, για πιθανή υποκίνηση ρατσιστικού ή εθνικού μίσους, παρόλο που το γλυπτό του ήταν εγκατεστημένο στο σημείο μόνο για μια νύχτα. Τοποθετήθηκε χωρίς άδεια από τις τοπικές αρχές στο βόρειο λιμάνι της πόλης, δίπλα σε ένα σοβιετικό τανκ -μνημείο της κομμουνιστικής περιόδου για τους στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού που απελευθέρωσαν την πόλη από τις ναζιστικές δυνάμεις το 1945.

Τελικά, όπως έγινε γνωστό την Πέμπτη, οι πολωνοί εισαγγελείς δεν θα απαγγείλουν κατηγορίες εναντίον του 26χρονου φοιτητή της Ακαδημίας Καλών Τεχνών, καθώς στο γλυπτό «δεν παρατηρήσαμε καμία ένδειξη ρατσιστικού ή εθνικού μίσους ούτε τη βεβήλωση δημόσιου χώρου που χρησιμοποιείται για την τίμηση ενός ιστορικού γεγονότος».

Δήλωσαν, ωστόσο, ότι υπάρχει η πιθανότητα στον Szumczyk να επιβληθούν πρόστιμα, επειδή δεν είχε εκδοθεί άδεια για την ανέγερση του γλυπτού, όταν η αστυνομία ολοκληρώσει την έρευνά της.

Ο λόγος που ξέσπασαν οι έντονες αντιδράσεις είναι το θέμα του γλυπτού κανονικών διαστάσων του Szumczyk: Ένας στρατιώτης –που αναγνωρίζεται ως ρώσος από το κράνος του- γονατίζει ανάμεσα στα πόδια μιας γυναίκας σε προχωρημένη εγκυμοσύνη, η οποία είναι ξαπλωμένη στο έδαφος. Ο στρατιώτης του γλυπτού κρατάει τα μαλλιά της με το αριστερό του χέρι ενώ με το δεξί βάζει στο στόμα της ένα πιστόλι. Ο τίτλος του έργου τέχνης, «Komm, Frau», είναι μία γερμανική φράση που σημαίνει «Έλα, γυναίκα».

Η αστυνομία «κατέβασε» το γλυπτό μόλις λίγες ώρες μετά την ανέγερσή του, αλλά η ζημιά είχε ήδη γίνει. Σύμφωνα με την αγγλόφωνη έκδοση των «Moscow Times», ο πρέσβης της Ρωσίας στη Βαρσοβία, Alexander Alexeyev, δήλωσε «βαθιά εξοργισμένος» και ανέφερε πως ο Szumczyk «προσέβαλε με την ψευδο-τέχνη του τη μνήμη 600.000 σοβιετικών στρατιωτών που έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Πολωνίας». Ο Alexeyec κάλεσε επίσης τις πολωνικές αρχές να αντιδράσουν δεόντως.

Το περιστατικό έχει πυροδοτήσει αντιδράσεις και διαμάχες στα ΜΜΕ και σε διάφορα διαδικτυακά forums. Ένας χρήστης έγραψε ότι το γλυπτό δεν προσβάλει τους ρώσους στρατιώτες, αλλά παρουσιάζει τη σιωπηλή κραυγή του θύματος. Άλλοι, ανέφεραν ότι η σεξουαλική βία διεπράχθη από όλες τις πλευρές.

Ο δημοσιογράφος Marek Gorlikowski ήταν επίσης επικριτικός, σε σχόλιό του στην καθημερινή πολωνική εφημερίδα «Gazeta Wyborcza»: «Ένα τέτοιο μνημείο δεν είναι σε καμία περίπτωση ο τρόπος για να τιμηθούν τα θύματα του βιασμού». Ένα αρμόζον μνημείο  θα έπρεπε να ανεγερθεί, πρόσθεσε, ίσως στο Μουσείου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Γντανσκ, αλλά τέτοια νυχτερινά happenings δεν αποδίδουν δικαιοσύνη».

Οι βιασμοί γυναικών από τον Κόκκινο Στρατό

Οι βιασμοί γυναικών από σοβιετικούς στρατιώτες ήταν ιδιαίτερα συχνό φαινόμενο τους τελευταίους μήνες του πολέμου, αν και δεν είναι γνωστοί ακριβείς αριθμοί. Ο Στάλιν και οι στρατιωτικοί του διοικητές πιστεύεται ότι αγνόησαν συνειδητά τις τότε καταγγελίες των επιθέσεων.

Ιστορικοί εκτιμούν ότι πάνω από 1 εκατομμύριο γερμανίδες – κάποιοι μιλούν για περίπου 2 εκατομμύρια- βιάστηκαν από στρατιώτες της Σοβιετικής Ένωσης, την εν λόγω περίοδο. Ο βιασμός γυναικών από την Πολωνία ήταν επίσης συχνό φαινόμενο κατά την απελευθέρωση της χώρας από τους Σοβιετικούς, με τα θύματα να υπολογίζονται στις 100.000.

Οι περισσότερες γυναίκες που βιάστηκαν από σοβιετικούς στρατιώτες κατά τον Μάρτιο-Απρίλιου του 1945 ήταν γερμανίδες, καθώς και πολωνές και ρωσίδες, οι οποίες είχαν μεταφερθεί εκεί από τους ναζί για να δουλέψουν καταναγκαστικά σε εργοστάσια.

Η Gabriele Koepp, μια γερμανίδα που διηγήθηκε την προσωπική της εμπειρία, καθώς βιάστηκε πολλές φορές από σοβιετικούς στρατιώτες στα 15 της, υποστήριξε στο βιβλίο της «Γιατί έπρεπε να είμαι κορίτσι;» (2010) ότι ο Κόκκινος Στρατός βίαζε κορίτσια και γυναίκες από 8 -90 ετών.

Πριν από τον πόλεμο, η ελεύθερη πόλη της Γκντανσκ αποτελούταν κυρίως από γερμανικό πληθυσμό. Το 1939 προσαρτήθηκε από τη ναζιστική Γερμανία, γεγονός που σηματοδότησε την έναρξη του Β’  Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τον πόλεμο ενώθηκε με την Πολωνία. Λιγότεροι από το 5% των Γερμανών έμειναν στο Γκντανσκ, σχηματίζοντας τη γερμανική μειονότητα που υπάρχει ως σήμερα.