Ο τελευταίος των μεγάλων επαναστατών, ο κομαντάντε Φιντέλ Κάστρο, έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 90 ετών.

Ήταν ο μεγάλος ηγέτης που το 1959 έκανε την Κούβα, το νησί της επανάστασης και ανέλαβε την εξουσία, εγκαθιδρύοντας στο απόγειο του ψυχρού πολέμου ένα κομουνιστικό καθεστώς, μόλις 100 μίλια μακριά από τις ΗΠΑ.  

Παρέμεινε στην εξουσία για 47 χρόνια, μεταρρυθμίζοντας την Κούβα και αναβαθμίζοντας την διεθνώς.

Το 2006 παρέδωσε λόγω προβλημάτων υγείας τα ηνία της εξουσίας στον αδελφό του Ραούλ και το 2008 παραιτήθηκε από πρόεδρος.

Το 2010 ο Στέλιος Κούλογλου και το Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα ταξίδεψαν στην Αβάνα για να διερευνήσουν τι σήμαινε η αποχώρηση του μεγάλου ηγέτη από την εξουσία και να σκιαγραφήσουν την Κούβα στη μετά Φιντέλ εποχή.

Δείτε το ντοκιμαντέρ: «Στην Κούβα του Ραούλ Κάστρο: Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε»

Περιγραφή

«Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε» είχε διαμηνύσει στους Κουβανούς ο αδελφός του Φιντέλ Κάστρο, Ραούλ, ο οποίος ανέλαβε τα ηνία της χώρας σε μια πολύ δύσκολη περίοδο πέντε χρόνια μετά την αποχώρηση του αδερφού του από το προσκήνιο λόγω προβλημάτων υγείας. Το Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα, στο πλαίσιο της έρευνας για το ντοκιμαντέρ «Στην Κούβα του Ραούλ Κάστρο: Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε» είχε ταξιδέψει στην Κούβα, μίλησε με οπαδούς, αλλά και με επικριτές των μεταρρυθμίσεων αυτών και παρουσίασε τις απόψεις τους στο ντοκιμαντέρ.

Με τα νέα μέτρα του Ραούλ οι Κουβανοί μπορούν να πουλούν και να αγοράζουν τα σπίτια τους για πρώτη φορά μετά την επανάσταση του 1959. Μπορούν ακόμη να πωλούν και να αγοράζουν αυτοκίνητα και να δημιουργούν μικρές επιχειρήσεις, όπως εστιατόρια. Όμως, στα πλαίσια των αλλαγών, η κυβέρνηση  ανακοίνωσε ότι θα απολύσει περίπου μισό εκατομμύριο δημοσίους υπαλλήλους. «Υπολογίσανε αρχικά μισό εκατομμύριο αλλά μπορεί να είναι περισσότεροι», δηλώνει στην κάμερα της εκπομπής ο Λάσαρο Μπαρέδο, διευθυντής της «Granma», της επίσημης εφημερίδας  του κομμουνιστικού κόμματος και οπαδός των μεταρρυθμίσεων. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι το βασικό πρόβλημα είναι ο απόλυτος έλεγχος της κοινωνίας από το κόμμα και ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο οικονομικό μοντέλο, καθώς «η Κούβα είναι η μοναδική χώρα στην οποία ο κόσμος ζει χωρίς να δουλεύει» εξαιτίας των επιδομάτων που σχεδόν όλοι λαμβάνουν.

Ο Οσκαρ Μανουέλ Εσπινόζα Τσέπε είναι οικονομολόγος και διετέλεσε ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος. Αργότερα διαφώνησε με την κυβέρνηση, έχασε τη θέση του και στο τέλος βρέθηκε στη φυλακή. Λέει ότι οι εξαγγελίες του Ραούλ ήταν στη σωστή κατεύθυνση. Αλλά είναι μικροσκοπικές, μπονζάι, και δεν εφαρμόζονται. «Ο Ραούλ είναι ρεαλιστής, αλλά οι κομματικοί “Ταλιμπάν” του βάζουν συνεχώς εμπόδια. Είπε ότι η χώρα είναι στην άκρη του γκρεμού. Αυτό είναι αλήθεια. Και είτε θα το διορθώναμε ή θα βουλιάζαμε. Το πρόβλημα είναι όμως ότι έχει παραμείνει στην διάγνωση χωρίς να προχωρήσει στην θεραπεία. Οι αλλαγές που έκανε δεν είναι αρκετές, είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να μην αναπτυχθεί η ιδιωτική πρωτοβουλία», εξηγεί.

Όσον αφορά το υπουργείο για τη ζάχαρη, στην παραγωγή της οποίας η Κούβα ήταν πρώτη στην παγκόσμια κατάταξη, αυτό θα κλείσει και η παραγωγή δεν θα είναι πλέον κρατική.  Το υπουργείο «θα δουλεύει σαν επιχειρηματικός όμιλος, πιο αποτελεσματικό και με λιγότερους υπαλλήλους» υποστηρίζει ο Λάσαρο Μπαρέδο. «Η Κούβα είχε την μεγαλύτερη παραγωγή ζάχαρης στον κόσμο. Σήμερα την αγοράζουμε. Είναι απίστευτο. Έχουν καταστρέψει την βιομηχανία της ζάχαρης, είναι σαν να εισάγετε εσείς το METAΞA!», διαφωνεί ο Οσκαρ Μανουέλ Εσπινόζα Τσέπε. «Δεν καταστρέψανε μόνο την βιομηχανία της ζάχαρης αλλά και του καφέ. Τώρα δεν έχουμε καφέ ούτε για εμάς. Παίρνουμε καφέ με δελτίο από το 1962. Μας δίνουν μία μικρή ποσότητα καφέ αναμιγμένο με μπιζέλι. Μας δίνουν λίγα γραμμάρια το μήνα. Είναι θλιβερό. Οι κουβανέζοι δεν έχουν ούτε καφέ για να πιουν», διαμαρτύρεται.

Το νέο οικονομικό μοντέλο που προσπαθεί να δημιουργήσει ο Ραούλ Κάστρο περιγράφει ο διευθυντής της εφημερίδας, εξηγώντας ότι στόχος είναι μια οικονομία της αγοράς , με λιγότερη παρέμβαση του κράτους και του κόμματος. «Θα υπάρχουν μικρές εταιρίες. Όχι κρατικές. Δεν θα ιδιωτικοποιηθεί η παιδεία, δεν θα ιδιωτικοποιηθεί η υγεία και θα παραμείνει ένα πρόγραμμα κοινωνικής ασφάλειας όπου όλοι θα συνεισφέρουμε κατά κάποιο τρόπο. Η Κούβα είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο της οποίας οι πολίτες δεν πληρώνουν φόρους για τίποτα. Μόνο παίρναμε», αναφέρει μιλώντας στο φακό της εκπομπής.

«Πιστεύω ότι η επιθυμία της πλειοψηφίας του λαού της Κούβας δεν θέλει τον νεοφιλελευθερισμό. Θέλουμε ελεύθερη αγορά, αλλά ελεγχόμενη», αντιτείνει ο οικονομολόγος Οσκαρ Μανουέλ Εσπινόζα Τσέπε. «Ο μέσος όρος μισθού στην Κούβα είναι 448pesos, δηλαδή περίπου 13 ευρώ, Δεν υπάρχει κίνητρο για εργασία όταν μία σακούλα γάλα σε σκόνη κοστίζει 4 ευρώ και όλα είναι στα ύψη. Όταν ένα παιδί κλείνει τα 7 δεν έχει δικαίωμα να πάρει γάλα. Είναι τρομερό. Μας αναλογούν μόνο μερικά κιλά ρυζιού και λίγο παραπάνω από 1 κιλό ζάχαρης το μήνα», περιγράφει.

Οι οπαδοί της κυβέρνησης λένε ότι τα προβλήματα οφείλονται στο εμπάργκο, το οποίο και «χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσουν την εθνική καταστροφή και να δικαιολογήσουν την καταστολή», λέει ο Τσέπε. Ο ίδιος είχε συλληφθεί και φυλακιστεί για τις απόψεις του αυτές και την αντικαθεστωτική του δράση, το 2003, μαζί με άλλα 74 άτομα σε μια ημέρα που έμεινε γνωστή  ως «Μαύρη Άνοιξη». Σαν έφηβος, πάντως, είχε λάβει μέρος στην επανάσταση και εκτιμά ότι σήμερα, τα ιδανικά της επανάστασης και του σοσιαλισμού δεν υπάρχουν στην Κούβα. «Δεν πιστεύω ότι υπάρχει επανάσταση στην Κούβα. [Το υπάρχον καθεστώς] δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον Σοσιαλισμό», επιμένει.