Υπήρξαν δύο από τους πιο επιδραστικούς designers του 20ού αιώνα. Ένα ζευγάρι που εργάστηκε μαζί, δημιούργησε μερικά από τα πιο διάσημα έπιπλα, τόλμησε το 1949 ένα εντελώς αντισυμβατικό σπίτι -η κατοικία τους στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνια, το Case Study House #8, θεωρείται από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής- δύο, επί της ουσίας, καλλιτέχνες, που αναζήτησαν τρόπους έκφρασης και δοκίμασαν τη δημιουργικότητα τους σε εντελώς διαφορετικά πεδία, από τη φωτογραφία μέχρι τις ταινίες μικρού μήκους.

Σχεδιαστές, αρχιτέκτονες, κινηματογραφιστές, o Τσαρλς και η Ρέι Ιμς, θεωρούνται μέχρι σήμερα «μάγοι του design».

Όπως γράφει το BBC, το 2018 συμπληρώνονται 40 χρόνια από τον θάνατο του Τσαρλς και 30 χρόνια από τον θάνατο της αγαπημένης του συντρόφου και συνεργάτη Ρέι (πραγματικό όνομα Bernice Kaiser). Με την ευκαιρία της επετείου, η πρωτοποριακή δουλειά τους παρουσιάζεται στο μουσείο design Vitra Museum της Γερμανίας, σε μία έκθεση που επιχειρεί να φωτίσει εκ νέου τη δυναμική των δύο ταλαντούχων αυτών ανθρώπων.

Ο Τσαρλς γεννήθηκε το 1907, στο Σεντ Λούις του Μιζούρι, όπου έζησε μέχρι την ηλικία των 14 ετών. Εργάστηκε στην επιχείρηση χάλυβα Laclede και ανέπτυξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εφαρμοσμένη μηχανική, το σχέδιο και την αρχιτεκτονική. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Washington University, αλλά δύο χρόνια μετά εγκατέλειψε τη σχολή θέλοντας να στήσει το δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο.

Παντρεύτηκε μία συμφοιτήτρια του, με την οποία απέκτησε μία κόρη, αλλά ήταν η γνωριμία του με δύο λαμπρούς Φινλανδούς αρχιτέκτονες, τους Eliel και Eero Saarinen -πατέρα και γιο- που άλλαξε τη ροή της ζωής του. Ο Eliel τον ενθάρρυνε να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Cranbrook στο Μίτσιγκαν -είχε ήδη κερδίσει υποτροφία- εκεί όπου έμελε να συναντήσει τη Ρέι, η οποία έγινε η δεύτερη σύζυγός του το 1941. Μετακόμισαν στο Λος Άντζελες και άρχισαν να δουλεύουν μαζί. Από την αρχή.

Στο Μίτσιγκαν, ο Charles και ο καλός φίλος του Eero δημιούργησαν ένα νέο τύπο καρέκλας από ένα νέο υλικό που ονομαζόταν κόντρα πλακέ. Στο Λος Άντζελες ο Ρέι άρχισε να βελτιώνει τα σχέδια, όμως ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έβαλε φρένο στα όνειρα του, όπως συνέβη με εκατομμύρια άλλους ανθρώπους. 

Εν μέσω πολέμου και με τόσους τραυματίες στρατιώτες, υπήρξε μία επείγουσα ανάγκη για ένα νέο τύπο νάρθηκα. Ο Τσαρλς και η Ρέι σχεδίασαν έναν νάρθηκα από κόντρα πλακέ. Ήταν εξαιρετικά πρακτικός, αλλά η πρακτικότητα του έφερε και μία εντελώς τυχαία ομορφιά. Ο νάρθηκας αυτός αποτέλεσε πρότυπο στη δουλειά τους. «Δεν κάνουμε ‘τέχνη’ – λύνουμε προβλήματα» έλεγε ο Τσαρλς. «Πώς θα φτάσουμε από εδώ που είμαστε εκεί που θέλουμε να πάμε».

Σχέδια για τη ζωή

Μετά τον πόλεμο δημιουργήθηκε μια «νέα γενιά» προαστίων, ένας άλλος τρόπος ζωής στις ΗΠΑ, που ζητούσε ένα εξίσου νέο είδος αισθητικής και διακόσμησης. Ο Τσαρλς και η Ρέι κάλυψαν την ανάγκη αυτή. Η δήλωση για αυτό που θεωρούσαν ως αποστολή τους ήταν τολμηρή και απλή: «Θέλουμε να κάνουμε το καλύτερο για τους περισσότερους με τα ελάχιστα».

Τα έπιπλα που έκαναν ήταν κομψά και πάνω από όλα ήταν άνετα. Δεν είναι περίεργο ότι τα σχέδια τους έγιναν η ενσάρκωση του στιλ για το σπίτι της νέας μεσαίας τάξης στην Αμερική. Το 1947 δημιούργησαν το δικό τους στούντιο, το γραφείο Eames, στο Λος Άντζελες, που επί 40 χρόνια, έθετε τα στάνταρντ στην εξέλιξη του design. «Αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας ως εμπόρους. Οι άνθρωποι έρχονται σε μας για πράγματα» συνήθιζε να λέει ο Τσαρλς.

«Ό,τι λειτουργεί σωστά είναι καλύτερο από ό,τι φαίνεται ωραίο επειδή ό,τι λειτουργεί σωστά έχει διάρκεια». Στην πραγματικότητα, τα δύο στοιχεία συμβαδίζουν. Το Bauhaus είχε πρωτοπορήσει όσον αφορά τη λειτουργική προσέγγιση πριν από τον πόλεμο. Ωστόσο, ο Τσαρλς και η Ρέι το έκαναν mainstream. Τα σχέδιά τους ήταν ευχάριστα και προσβάσιμα, ελκυστικά ακόμη και στα νεαρά στελέχη επιχειρήσεων, όχι μόνο στους καλλιτέχνες και τους διανοούμενους. Ο Τσαρλς «σύστησε» τον μοντερνισμό στη μεσαία αμερικανική τάξη, αλλά ήταν η Ρέι που μαλάκωσε τα σκληρά όρια του και τον «παρέδωσε» στο ευρύ κοινό.

Γεννημένη το 1912 στο Σακραμέντο της Καλιφόρνια, η Ρέι σπούδασε ζωγραφική στη Νέα Υόρκη με δάσκαλο τον Γερμανό εξπρεσιονιστή εμιγκρέ, Hans Hofmann (1880 – 1966). Παρά την αλλαγή πλεύσης, η ίδια δεν αισθανόταν ότι επρόκειτο για κάποια ιδιαίτερη μετατόπιση: «Δεν εγκατέλειψα ποτέ τη ζωγραφική, απλά άλλαξα την παλέτα μου» έλεγε.

Οι παιχνιδιάρικες παρεμβάσεις της Ρέι

Ο Τσαρλς αντιλαμβανόταν την Ρέι ως ισότιμο εταίρο και ήταν πάντα πρόθυμος να αναγνωρίσει τον κομβικό ρόλο της. «Ο,τιδήποτε κάνω εγώ, η Ρέι το κάνει καλύτερα» έλεγε. Αλλά η αναγνώριση των ταλέντων της ήρθε αργά, καθώς ήταν η εποχή κατά την οποία ακόμη και οι πιο προικισμένες γυναίκες δεν θεωρούνταν τίποτα παραπάνω από μητέρες, σύζυγοι ή γραμματείς. Η Ρέι είτε έμενε στο σκοτάδι, είτε είχε -για τους άλλους-  τον ρόλο του ταπεινού βοηθού του συζύγου της.

Σχεδίασαν και παιχνίδια 

Δεν ήταν ωστόσο, μόνο η εποχή. Η συμβολή της Ρέι ήταν πολύ λεπτή υπόθεση, σχεδόν αόρατη στο μη εκπαιδευμένο μάτι. Είχε αίσθηση της λεπτομέρειας και ένα μυαλό που κατέβαζε συνεχώς ιδέες. Ήταν εκείνη που προίκισε τα μεγάλα έργα του Τσαρλς με την πινελιά που έκανε τη διαφορά. Χωρίς τις δικές της, παιχνιδιάρικες παρεμβάσεις, οι δημιουργίες του θα φαίνονταν λιτές, σχεδόν αυστηρές.

Τα συμπληρωματικά ταλέντα τους ενώθηκαν με τον καλύτερο τρόπο στο σπίτι που έχτισαν μαζί στο Pacific Palisades, γνωστό ως The Eames House, που έχει το σχήμα ενός κουτιού παπουτσιών και είναι χτισμένο από γυαλί και χάλυβα. Το εξωτερικό μέρος, το κέλυφος είναι ο Τσαρλς. Γεμάτο από ιδιαίτερα αντικείμενα τέχνης, το εσωτερικό είναι η Ρέι. Ποιος άλλος θα σκεφτόταν να κρεμάσει εικόνες από το ταβάνι που θα μπορούσε να απολαμβάνει κανείς ξαπλωμένος;

Τα περισσότερα κτίσματα του μοντερνισμού μοιάζουν απογυμνωμένα από κάθε στοιχείο «ακαταστασίας» προκειμένου να αναδείξουν τον μινιμαλιστικό χαρακτήρα τους. Όμως, η Ρέι αγαπούσε την «ακαταστασία». Το σπίτι της ήταν ένα βασίλειο της περιέργειας, μία περιπετειώδης Wonderland γεμάτη τιμαλφή.

Ο Τσαρλς και η Ρέι έχτισαν το σπίτι τους σε ένα λιβάδι με θέα στον Ειρηνικό Ωκεανό. Τα τεράστια παράθυρά του έφερναν την ύπαιθρο στο σπίτι τους. Φύτεψαν ευκαλύπτους γύρω από αυτό, για να μαλακώσουν τον αντίκτυπό της ιδιότυπης κατοικίας τους στο περιβάλλον. Το σπίτι τους ήταν η τέλεια έκφραση της αντίληψης τους για το design. Δεν προσπάθησαν να επιβάλουν το όραμά τους στο σύμπαν. Ήταν περίεργοι για τον κόσμο. Η δουλειά τους ήταν ένα ταξίδι ανακάλυψης. Και το design ο τρόπος τους για να μοιραστούν τις ανακαλύψεις τους με τον κόσμο.

Αυτή η παιδική αίσθηση για την έννοια θαύματος αντανακλάται και στις ταινίες που έκαναν, από την Άνοδο και την Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι τις Διαστάσεις του Σύμπαντος. Κάποιες εξ αυτών βρίσκονται και στο YouTube. Όταν έγιναν, αυτές οι ταινίες μικρού μήκους έμοιαζαν εκτός τόπου και χρόνου -στον κινηματογράφο ή στην τηλεόραση. Στο διαδίκτυο ωστόσο, ταιριάζουν τέλεια.

Οι ταινίες του ήταν εξαιρετικά απλές, αριστουργήματα σαφήνειας και οικονομίας, και πολύ συχνά, στοχαστικές. «Τα ίδια αστέρια που λάμπουν στη Ρωσία λάμπουν και στις Ηνωμένες Πολιτείες» ακούγεται λέει ο Τσαρλς σε μια ταινία που έκανε για ρωσικό ακροατήριο με θέμα τις ΗΠΑ, στο ζενίθ του Ψυχρού Πολέμου.

Ο Τσαρλς πέθανε το 1978, η Ρέι, το 1988, δέκα χρόνια αργότερα. Τέσσερις δεκαετίες μετά, η δουλειά τους παραμένει σημείο αναφοράς, όχι μόνο για την αισθητική αντίληψη αυτή καθαυτή, αλλά και για το  joie de vivre που αντανακλούσε η ζωή τους: Παρατηρήστε το συνηθισμένο, διατηρήστε το εφήμερο, ήταν το μότο τους.