Όταν το νοσοκομείο ανακοίνωσε το αποτέλεσμα του διαγνωστικού τεστ για τον κορωναϊό, του γιου της, στις αρχές Ιουνίου 2020, η Τζέσικα Ρικάρτε αρχικά δεν το πίστευε. «Ο Λούκας ήταν μόλις ενός έτους και πέντε μηνών. Δεν πίστευα ότι μπορεί κάποιος τόσο νέος να προσβληθεί από τον κορωναϊό. Και ακόμη λιγότερο ότι ένα μωρό θα μπορούσε να εκδηλώσει σοβαρή μορφή της νόσου του κορωναϊού», θυμάται αυτή η 31χρονη καθηγήτρια, κάτοικος της πόλης Tamboril, που βρίσκεται στη Βορειοανατολική Περιφέρεια της Βραζιλίας.

Απώλεια όρεξης, εμετοί, πυρετός, δύσπνοια, υπερβολική κόπωση… Για εβδομάδες, ο Λούκας παρουσίαζε ανησυχητικά συμπτώματα. Την πρώτη φορά, στα μέσα Μαΐου, η Τζέσικα τον μετέφερε στο νοσοκομείο… αλλά τους έστειλαν πίσω στο σπίτι τους με απλά αντιβιοτικά. «Ο γιατρός μου είπε: “Μικρή μου, μην ανησυχείς. Δεν χρειάζεται να κάνετε το τεστ για τον κορωναϊό. Πρόκειται μόνο για απλό πονόλαιμο”», αφηγήθηκε τηλεφωνικά στην εφημερίδα Le Monde.

Τις ημέρες που ακολούθησαν, η κατάσταση του Λούκας επιδεινώθηκε περαιτέρω. Καθώς βρέθηκε τελικά θετικός, χρειάστηκε να νοσηλευτεί και, στη συνέχεια, να διασωληνωθεί. Επί τριάντα τρεις ημέρες, το παιδί βρισκόταν μεταξύ ζωής και θανάτου, μεταξύ καρδιακών ανακοπών και μάταιων ανανήψεων.

«Πίστευα πραγματικά ότι θα τα κατάφερνε. Ονειρευόμουν την επιστροφή του», εξομολογείται η Τζέσικα. Εξαντλημένος, ο Λούκας πέθανε ενώ δεν ήταν ούτε δύο ετών.

«Κανείς δεν πρέπει να περάσει τα ίδια. Νιώθω τόσο ένοχη … Εάν του είχαμε κάνει το διαγνωστικό τεστ νωρίτερα, θα μπορούσαμε να τον έχουμε σώσει», λέει κλαίγοντας με λυγμούς η Τζέσικα. Ωστόσο, το δράμα της μόνο μεμονωμένο δεν είναι: από την έναρξη της πανδημίας, περισσότερα από 2.800 παιδιά ηλικίας κάτω των 10 ετών έχουν πεθάνει λόγω του κορωναϊού στη Βραζιλία, σύμφωνα με στοιχεία που διέρρευσαν από τη «Vital Strategies», μία ΜΚΟ που επικεντρώνεται σε θέματα δημόσιας υγείας. Από αυτά, περισσότερα από τα μισά ήταν μικρότερα του ενός έτους.

«Το τεράστιο έλλειμμα ενημέρωσης»

Αυτά τα τρομακτικά στοιχεία δεν συγκρίνονται με εκείνα που διατίθενται, ως προς το θέμα, από τις άλλες χώρες του κόσμου (στη Γαλλία, π.χ., μόνο 13 παιδιά ηλικίας κάτω των 19 ετών έχουν πεθάνει εξαιτίας του κορωναϊού). Το σημαντικότερο, είναι υψηλότερα δύο έως τρεις φορές από αυτά που δημοσιοποιούνται από το Υπουργείο Υγείας.

Και υπάρχει λόγος: τα στοιχεία της «Vital Strategies» συμπεριλαμβάνουν τα παιδιά που πεθαίνουν από οξεία αναπνευστική δυσχέρεια, αγνώστων αιτίων, συνήθως ως αποτέλεσμα του μη διαγνωσμένου κορωναϊού. «Αλλά τα πραγματικά στοιχεία είναι αναμφίβολα ακόμα πιο σημαντικά. Υπάρχει τεράστιο έλλειμμα ενημέρωσης», εξηγεί η Φάτιμα Μαρίνχο (Fatima Marinho), η επιδημιολόγος που συντόνισε τη μελέτη.

Αυτό προκάλεσε παραπάνω αναταραχή στην πληγείσα από την επιδημία Βραζιλία (450.000 θύματα συνολικά), όπου, όπως και αλλού, τα μικρά παιδιά θεωρούνταν άτρωτα. «Από την αρχή, υπήρξε αυτή η ρητορική ότι ο κορωναϊός σκοτώνει μόνο τους ηλικιωμένους. Αυτό είναι λάθος! Υπάρχει πολύ υψηλή θνησιμότητα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, ακόμα και στα παιδιά», επιμένει η Φάτιμα Μαρίνχο.

Στους νεότερους, ωστόσο, τα συμπτώματα διαφέρουν, ωστόσο, από αυτά των ενηλίκων. «Τα παιδιά υποφέρουν από βήχα, αναπνευστικά προβλήματα, αλλά και πολλούς εμετούς, διάρροια και κοιλιακά άλγη…», σημειώνει ο παιδίατρος Ρικάρντο Τσάβες (Ricardo Chaves), διδάσκων στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Ρίο ντε Τζανέιρο. «Σπανιότερα, κάποιοι πεθαίνουν από το λεγόμενο σύνδρομο “PIMS” (Παιδιατρικό Πολυσυστημικό Φλεγμονώδες Σύνδρομο): μία γενικευμένη φλεγμονή των οργάνων που επηρεάζει μερικά παιδιά και μπορεί να εμφανισθεί αρκετές εβδομάδες μετά τη μόλυνση από τον κορωναϊό», προσθέτει ο γιατρός.

Μία «σπάνια» εξέλιξη προς το θάνατο

Στη Βραζιλία, όλοι διερωτώνται για την επίδραση της παραλλαγής «P1» στο δράμα των παιδιών. Υπάρχει η υποψία ότι αυτό το παραλλαγμένο στέλεχος, υπεύθυνο για την πλειονότητα των λοιμώξεων, είναι μεταδοτικότερο και πιο θανατηφόρο. «Αυτό το νέο στέλεχος δημιουργεί υψηλότερο ιικό φορτίο. Τα παιδιά με συν-νοσηρότητα, καρκίνος, άσθμα, διαβήτη…, έχουν, επομένως, περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν σοβαρές μορφές του κορωναϊού και να υποκύψουν στον ιό», υποστηρίζει η Φάτιμα Μαρίνχο.

Αλλά για το θέμα, οι απόψεις διίστανται. «Καμία μελέτη δεν δείχνει προς το παρόν ότι το στέλεχος “Ρ1” είναι επιθετικότερο στα άτομα νεαρότερης ηλικίας. Τα άρρωστα παιδιά, ακόμη και τα μωρά, που παρουσιάζουν συν-νοσηρότητα και προσβάλλονται από την παραλλαγή, δεν αναπτύσσουν, γενικά, σοβαρές μορφές και η κατάστασή τους πολύ σπάνια εξελίσσεται προς το θάνατο», διευκρινίζει ο Μαρσέλο Οτσούκα, μέλος της βραζιλιανής εταιρίας λοιμωξιολογίας.

Ο ερευνητής βασίζεται σε μία άλλη πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε από την Εθνική Παιδιατρική Εταιρία. «Τα παιδιά ηλικίας 0-19 ετών αντιπροσωπεύουν το 25% του πληθυσμού της Βραζιλίας, αλλά μόνο το 2,46%, το 2020, των νοσηλειών και το 0,62% των θανάτων που σχετίζονται με τον κορωναϊό», αναφέρει ο Οτσούκα. Αυτοί οι δείκτες έτειναν, εξάλλου, προς βελτίωση κατά τους δύο πρώτους μήνες του 2021, παρά την εξάπλωση της παραλλαγής «P1» (1,79% για τις νοσηλείες και 0,39% για τους θανάτους).

Οι δείκτες στο κόκκινο

Για να εξηγήσουν το θάνατο πολλών παιδιών στη Βραζιλία, πολλοί επιστήμονες πρότειναν άλλες εξηγήσεις. Η πρώτη αφορά στη χρόνια κακή κατάσταση του υγειονομικού συστήματος και, ειδικότερα, στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, τα 14 στα 1.000 παιδιά πεθαίνουν, κατά μέσο όρο, στη Βραζιλία πριν από τα πέμπτα γενέθλιά τους: το διπλάσιο του μέσου όρου των χωρών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).

«Τα παιδιά των έγχρωμων και αυτόχθονων κοινοτήτων, στις αγροτικές περιοχές ή τις φαβέλες, προσβάλλονται περισσότερο. Σε αυτούς τους πληθυσμούς, η έκθεση στον ιό είναι πολύ υψηλή, η ασθένεια εξαπλώνεται γρήγορα και οι συν-νοσηρότητες στα παιδιά είναι σημαντικότερες. Η θεραπεία στο δημόσιο νοσοκομείο, στη συνέχεια, είναι υπερβολικά αργή και πολύ επισφαλής, εξ ου και η πολύ υψηλή θνησιμότητα», εξηγεί ο Φρανσίσκο Ιβανίλντο Ολιβέιρα, λοιμωξιολόγος στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο του Sabara (Σάο Πάολο).

Η τάση δεν αναμένεται να βελτιωθεί. Μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα, οι δείκτες στη Βραζιλία πέρασαν στο κόκκινο. Ενώ μόλις το 10% του πληθυσμού έχει μέχρι στιγμής έλαβε τη δεύτερη δόση εμβολίου, οι ειδικοί προβλέπουν έως και 300.000 περισσότερους θανάτους έως τα τέλη Αυγούστου. Μια πραγματική εκατόμβη. Ο Πάολο Ρικάρντο Μάρτινς Φίλχο, επικεφαλής επιδημιολόγος στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της πολιτείας Σερζίπε δηλώνει πως φοβάται ότι «η γενική χαλάρωση των ελέγχων και της κοινωνικής αποστασιοποίησης μπορεί να συμβάλει στην εμφάνιση νέων μεταλλάξεων του ιού».

Μετάφραση Στέλλα Δαυίδ