Με τους διάσημους ήρωες του γνωστότερου αισωπικού μύθου, τον λαγό και την χελώνα, παρομοιάζει ο Εconomist τις ΗΠΑ και την Κίνα, ενόψει της συνάντησης, την άλλη εβδομάδα, του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ με τον Κινέζο ομόλογό του, Ξι Τζινπίνγκ.

Σύμφωνα με την προσέγγιση του περιοδικού, οι δύο χώρες επαναξιολογούν την θέση τους στον κόσμο, στρεφόμενες σε αντίθετες, μεταξύ τους, κατευθύνσεις: Η Αμερική μακριά από τις παγκόσμιες ευθύνες και η Κίνα κατευθείαν προς αυτές.

Στην θέση του «λαγού» του μύθου είναι η διοίκηση Τραμπ η οποία «ορμά» από την μία πολιτική στην άλλη, ενίοτε ερχόμενη σε αντίθεση με τον εαυτό της. Η Κίνα, ως η «χελώνα» του μύθου, βγάζει πολύ προσεκτικά το κεφάλι της έξω από το καβούκι, κάνοντας αργά, επίπονα βήματα. Όμως ο Αίσωπος ήξερε πώς θα κατέληγε αυτός ο διαγωνισμός.

Η κατευθυντήρια εξωτερική πολιτική της Κίνας βασίζεται στο «αξίωμα» του Ντιένγκ Ξιάοπινγκ, από το 1992, ότι η χώρα πρέπει να διατηρήσει χαμηλό προφίλ, ποτέ να μην προηγηθεί και να κάνει την διαφορά».

Αυτή η αρχή μετατοπίστηκε λίγο το 2010, όταν Κινέζοι αξιωματούχοι άρχισαν να λένε ότι η Κίνα θα έπρεπε να κάνει την διαφορά… περισσότερο «ενεργά».

Μετατοπίστηκε ακόμη περισσότερο όταν ο Ξι Τζινπίνγκ πήγε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός και είπε ότι η Κίνα πρέπει να «καθοδηγήσει την οικονομική παγκοσμιοποίηση».

Διπλωμάτες στο Πεκίνο διέδωσαν φήμες ότι το πρώτο προσχέδιο της ομιλίας του πρόεδρου τους επικεντρώθηκε στην εγχώρια οικονομία, ένα αμφιλεγόμενο θέμα για το οποίο οι Κινέζοι ηγέτες δεν θέλουν να συζητούν στο εξωτερικό. Λέγεται ότι ο κ. Ξι απέρριψε αυτήν την εκδοχή και έδωσε σε ξένους συμβούλους να γράψουν για την κινεζική οπτική του κόσμου.

Είτε αυτή η ιστορία είναι αληθινή είτε όχι, γεγονός παραμένει ότι η ομιλία εντυπωσίασε την διεθνή κοινότητα, τόσο ως προς το ύφος της όσο και ως προς την θεματική της.

Μια μέρα αργότερα, ο κ. Ξι κατέστησε σαφές πού στόχευε. Στα Ηνωμένα Έθνη στην Γενεύη, μίλησε για έναν «ηγεμόνα που επιβάλει την θέλησή του στους άλλους» και προειδοποίησε την Αμερική για την «Παγίδα του Θουκυδίδη», την καταστροφή που έπληξε την Αρχαία Ελλάδα, όταν η καθεστωτική εξουσία της Σπάρτης απέτυχε να διαχειριστεί την ανερχόμενη, της Αθήνας. Τον Φεβρουάριο, ο κ. Ξι μίλησε σε μία διάσκεψη για την ασφάλεια στο Πεκίνο, λέγοντας ότι η Κίνα θα πρέπει να «καθοδηγήσει την διεθνή κοινωνία» προς μια «πιο δίκαιη και ορθολογική νέα παγκόσμια τάξη». Νωρίτερα, ο κ. Ξι είχε πει ότι μόνο η Κίνα μπορεί να διαδραματίσει έναν ρόλο στην οικοδόμηση ενός τέτοιου κόσμου.

Υπήρχε μια εποχή που η Αμερική καλούσε την Κίνα να συμμετάσχει στο παγκόσμιο παιχνίδι της. Το 2005, ο Robert Zoellick, τότε αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών των ΗΠΑ, κάλεσε την Κίνα να γίνει ένας «υπεύθυνος εταίρος» στο διεθνές σύστημα. Αλλά δεν έγιναν και πολλά. Μετά την οικονομική κρίση του 2008 υπήρχε μια συναρπαστική συζήτηση στην Κίνα και την Δύση περί μιας «Κίνας προτύπου» ή «η συγκατάβαση του Πεκίνου».

Υποτίθεται πως ήταν μια εναλλακτική λύση στην λεγόμενη «συγκατάβαση της Ουάσιγκτον», μια συνταγή οικονομίας ελεύθερης αγοράς για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Αλλά εκείνοι που προώθησαν ένα κινεζικό μοντέλο δεν είπαν ότι θα πρέπει να υιοθετηθεί από άλλες χώρες, μόνο ότι ήταν σωστό να απορριφθεί αυτό που έβλεπαν ως «ένα μέγεθος που πάει με όλα» και που αντιπροσώπευε η «συγκατάβαση της Ουάσιγκτον».
Υπάρχει αυτή την φορά κάτι περισσότερο από αυτό; Αμφισβητεί η Κίνα την Αμερική στην παγκόσμια ηγεμονία;

Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, είναι σημαντικό να ξεκινήσουμε από τον τρόπο που λειτουργεί το πολιτικό σύστημα της Κίνας. Από τις προεδρικές ομιλίες σπανίως αναδύεται η πολιτική πρόθεση. Οι αξιωματούχοι συχνά προτιμούν να στέλνουν αμυδρά σήματα σχετικά με τις επικείμενες αλλαγές, με έναν τρόπο που προσφέρει στην κυβέρνηση χώρο για να υποχωρήσει σε περίπτωση που η νέα προσέγγιση αποτύχει. Τα σήματα ενισχύονται από παρόμοιά τους και εμπλουτίζονται από τις ελεγχόμενες συζητήσεις στα κρατικά μέσα ενημέρωσης. Στο τομέα της εξωτερικής πολιτικής, όλα αυτά συμβαίνουν τώρα.

Λίγο μετά τα σχόλια του κ. Ξι στο Νταβός και το Πεκίνο, ο πρωθυπουργός, Li Keqiang, δημοσιοποίησε την ετήσια «έκθεση εργασίας», η οποία περιελάμβανε ένα ασυνήθιστα μεγάλο πέρασμα για την εξωτερική πολιτική, με 13 αναφορές των όρων «παγκόσμιο» και «παγκοσμιοποίηση», όταν η αντίστοιχη περσινή έκθεση είχε μόλις πέντε ανάλογες αναφορές.

Ως συνήθως, τα κρατικά ΜΜΕ άρχισαν να διαδίδουν την «νέα σκέψη», αναφερόμενα ενθουσιωδώς στις παρατηρήσεις του προέδρου για την παγκοσμιοποίηση και την παγκόσμια τάξη, ως «δύο οδηγούς».

Και ξεκίνησαν να συζητούν την ιδέα της «λύσης της Κίνας» ως κάτι που θα μπορούσε να πωληθεί σε άλλους. Η φράση «λύση της Κίνας» εμφανίστηκε πρώτη φορά τον περσινό Ιούλιο, στην επέτειο των 95 χρόνων από την ίδρυση του κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος.

Στην πανηγυρική του ομιλία, ο κ. Ξι υποστήριξε ότι ο κινεζικός λαός ήταν «απολύτως βέβαιος ότι μπορεί να προωθήσει την κινεζική λύση στην αναζήτηση της ανθρωπότητας για καλύτερους κοινωνικούς θεσμούς». Ο όρος έγινε viral, με την πιο δημοφιλή διαδικτυακή μηχανή αναζήτησης της Κίνας, το   Baidu, να μετρά 22 εκ. αναζητήσεις του.

Ωστόσο, κανείς δεν έχει προσδιορίσει ποια είναι η «λύση της Κίνας». Ωστόσο, ό,τι κι αν σημαίνει, υπάρχει μία για τα πάντα. Ισχυροποίηση της παγκόσμιας διακυβέρνησης; Η Κίνα έχει την »λύση» σύμφωνα με το δημοσιογραφικό όργανο του ΚΚ της Κίνας, σε άρθρο του στα μέσα του περασμένου Μαρτίου. Κλιματική αλλαγή; «Το επόμενο βήμα μας είναι να φέρουμε την δική μας κινεζική λύση» δήλωσε ο Xie Zhenhua, ο ειδικός εντεταλμένος της κυβέρνησης για το κλίμα, σε δηλώσεις του στον Τύπο.

Ακόμη και για την ενδυνάμωση του κράτους δικαίου υπάρχει «κινεζική λύση», όπως υποστηρίζει δημοσίευμα του περασμένου Ιανουαρίου του «Study Times», μία εβδομαδιαία έκδοση για τους κυβερνητικούς αξιωματούχους. Οι επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στις υποδομές της Κεντρικής Ασίας είναι η «κινεζική λύση» για την φτώχεια και την αστάθεια σε εκείνες της περιοχές. Και πάει λέγοντας.

Σε αντίθεση με το κινεζικό μοντέλο ενίσχυσης των αναπτυσσόμενων χωρών, η «κινεζική λύση», σημειώνει ο David Kelly του «China Policy» είναι για όλους, συμπεριλαμβανομένων των δυτικών χωρών.

Αυτό σηματοδοτεί μια αλλαγή. Οι Κινέζοι ηγέτες ποτέ δεν εξήραν το κινεζικό μοντέλο. Οι θαυμαστές του ήταν κυρίως Κινέζοι ακαδημαϊκοί.

Οι περισσότεροι αξιωματούχοι ήταν επιφυλακτικοί διότι ο όρος θα μπορούσε να ερμηνευθεί ότι η Κίνα επιβάλλει το νόμο στους άλλους, σε αντίθεση με την πολιτική της να μην παρεμβαίνει στα εσωτερικά των άλλων χωρών. Αντίθετα, ήταν ο ίδιος ο κ. Ξι που επεξεργάστηκε την ιδέα της «κινεζικής λύσης». Ο πρωθυπουργός του τον συμπεριέλαβε στην έκθεση εργασίας. Η Κίνα τώρα μοιάζει πιο χαλαρή στο να κάνει το αφεντικό στους γύρω της.

Η εξέλιξη αυτή αντανακλά όχι μόνο την αποφασιστικότητα της ηγεσίας να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο, αλλά και μια αυξανόμενη πεποίθηση ότι η Κίνα μπορεί να το κάνει. Η αυτοπεποίθησή της έχει ενισχυθεί από τις πρόσφατες επιτυχίες της εξωτερικής της πολιτικής.

Πέρυσι, ένα διεθνές δικαστήριο καταδίκασε τις απαιτήσεις της Κίνας για κυριαρχία στο μεγαλύτερο μέρος της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας. Αλλά η Κίνα έπεισε αμέσως τις Φιλιππίνες, που είχαν αναδείξει την υπόθεση, εμμέσως να αποκηρύξουν την νομική νίκη τους, να αποφύγουν τους στενούς δεσμούς με την Αμερική και να υπογράψουν μια συμφωνία για την αποδοχή τεράστιων κινεζικών επενδύσεων. Αμέσως μετά, η Μαλαισία, μια χώρα η οποία επίσης μέχρι εκείνη την στιγμή έκλινε προς τις ΗΠΑ, προχώρησε σε μια παρόμοια ρύθμιση. Η κινεζική ηγεσία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, παρά την απόφαση του δικαστηρίου, το 2016 ήταν μια καλή χρονιά γι’ αυτούς στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.

Η πιο φιλόδοξη εξωτερική πολιτική της Κίνας αφορά επενδύσεις σε υποδομές κατά μήκος του παλιού Δρόμου του Μεταξιού μεταξύ της Κίνας και της Ευρώπης. Η αξία των συμβάσεων που υπεγράφησαν στο πλαίσιο του εν λόγω σχήματος έφτασε μια ανάσα πριν από το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια πέρυσι, ποσό καθόλου άσχημο για ένα σχέδιο που ξεκίνησε μόλις το 2013. Οι κινεζικές εξαγωγές προς 60 χώρες του σχεδίου, ξεπέρασαν εκείνες προς την Αμερική και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Κίνα είναι ο τρίτος μεγαλύτερος δωρητής των Ηνωμένων Εθνών μετά την Αμερική και την Ιαπωνία και ο δεύτερος μεγαλύτερος χορηγός, μετά την Αμερική, στις ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ. Το 2015 εξασφάλισε την έγκριση του γιουάν, του εθνικού της νομίσματος, ως ενός από τα πέντε αποθεματικά νομίσματα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Έχει δημιουργήσει δύο χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, την ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και την Νέο Τράπεζα Ανάπτυξης, στο πρότυπο ανάλογων, παραδοσιακών διεθνών ιδρυμάτων, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα.

Ωστόσο, υπάρχουν εσωτερικοί περιορισμοί στις φιλοδοξίες του κ. Ξι. Η μεγάλη γραφειοκρατία της Κίνας ανθίσταται στις αλλαγές της εξωτερικής πολιτικής, όπως και σε κάθε αλλαγή. Στην διάρκεια του πρόσφατου ταξιδιού του στην Αυστραλία, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Wang Yi, δήλωσε, ότι η Κίνα δεν έχει την πρόθεση να ηγηθεί ουδενός. Ο ίδιος δεν είναι αντίθετος στον πρόεδρό του, αλλά δεν είναι αυτός που «απηχεί» την προεδρική επιθυμία να οδηγήσει την νέα παγκόσμια τάξη.

Ο Ding Yifang από το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Ανάπτυξης, μια «δεξαμενή σκέψης» του Πεκίνου, είναι εξίσου προσεκτικός με την «λύση Κίνας». «Δεν έχουμε παγκόσμια ιδανικά» λέει. «Δεν είμαστε τόσο φιλόδοξοι».

Τι θα μπορούσε να σημαίνει μια «σεμνή αυτοπεποίθηση» της Κίνας; Ένα πρότυπό της θα μπορούσε να είναι η πολιτική για την κλιματική αλλαγή. Η Κίνα ήταν ένα από τα κύρια εμπόδια στην παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα το 2008, αλλά σήμερα, το περιεχόμενό της, είναι «Lingua Franca» (Κοινή γλώσσα) για την κινεζική διπλωματία για το κλίμα.

Ετσι, μέρη της συμφωνίας σχετικά με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μεταξύ του Ξι και του Ομπάμα, ενσωματώθηκαν στην συνθήκη του Παρισιού για το κλίμα το 2016.

Αμέσως μετά την ομιλία του Κινέζου προέδρου στο Νταβός, ο Zhang Jun, αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών, καθόρισε την αλλαγή της θέσης της Κίνας στον κόσμο. «Θα έλεγα ότι δεν είναι η Κίνα που ορμά μπροστά» σχολίασε σε εφημερίδα του Χονγκ Κονγκ, «αλλά, μάλλον οι δρομείς που ήταν μπροστά, υποχωρούν, αφήνοντας χώρο στην Κίνα». Και πρόσθεσε με νόημα: «Αν η Κίνα κληθεί να παίξει ηγετικό ρόλο, θα αναλάβει τις ευθύνες της».