Μπορεί η 25η Μαρτίου να είναι για μας εθνική γιορτή, αλλά την ίδια μέρα η Ευρωπαϊκή Ένωση γιορτάζει τις απαρχές της, την «Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας» η οποία υπεγράφη στις 25 Μαρτίου του 1957.

Με αφορμή αυτήν την επέτειο, η ιταλική εφημερίδα «Politico» έκανε ένα αφιέρωμα σε έναν εκ των «αφανών» πρωτεργατών αυτού που αργότερα θα μεταμορφωνόταν σε Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Ρώσο αριστοκράτη εμιγκρέ, «θεμελιωτή», κατά ομολογία των ίδιων των Γάλλων, της μεταπολεμικής γαλλικής σκέψης και φιλοσοφίας, αλλά και φερόμενο ως πράκτορα του Κρεμλίνου, Αλεξάντρ Κοζέφ.

Η εφημερίδα μάλιστα εγκαλεί την σημερινή ΕΕ ότι τον «ξέχασε»: «Αν και η ιδέα της ένωσης έχει πολλούς πατέρες, ο Κοζέβ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην υλοποίησή της, καθώς ήταν ένας από αυτούς που βοήθησαν στο να γίνει πραγματικότητα η Συνθήκη της Ρώμης, το έγγραφο δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, διαμορφώνοντας την αρχή μιας “ακόμα στενότερης ένωσης”. Αλλά μην περιμένετε κανέναν από τους ηγέτες των 27 κρατών – μελών της ΕΕ να τον αναφέρουν όταν θα γιορτάσουν τα 60χρονα της συνθήκης το Σάββατο στην ιταλική πρωτεύουσα».

Στους πολιτικούς κύκλους της μεταπολεμικής Ευρώπης, αυτή η «μυθιστορηματική» προσωπικότητα ήταν γνωστή ως «γκρίζος καρδινάλιος», αρχιτέκτονας της μελλοντικής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Ρεϊμόν Μπαρ, πρωθυπουργός και ένας από τους καλύτερους οικονομολόγους της Γαλλίας, θεωρούσε τον Κοζέφ, δάσκαλό του.

Ο Αλεξάντρ Κοχέφ είναι ένας από τους λίγους Ρώσους εμιγκρέδες – επιστήμονες του ανθρωπιστικού θεωρητικού πεδίου, ο οποίος κατάφερε να παίξει σημαντικό ρόλο στην πνευματική ζωή της Δύσης.

Κάποιοι τον αναφέρουν ως «πνευματικό πατέρα του Φουκουγιάμα», άλλοι σαν «σταλινικό και πράκτορα της Λαϊκής Επιτροπής Εσωτερικών Υποθέσεων (NKVD)».

Ωστόσο, οι παραπάνω μακράν δεν είναι όλοι οι χαρακτηρισμοί που δόθηκαν κατά καιρούς στον Αλεξάντρ Κοζέφ, τον εγελιανό φιλόσοφο και κρατικό παράγοντα της Γαλλίας.

Ο Κοζέφ γεννήθηκε το 1902 στην Ρωσία, ως Αλεξάντρ Βλαντιμίροβιτς Κοζέβνικοφ, σε οικογένεια Μοσχοβιτών μεγαλεμπόρων. ‘Ηταν ανηψιός του Βασίλι Καντίνσκι, του «γενάρχη» του μοντερνισμού την ζωγραφική και το έσκασε από την επαναστατημένη χώρα του στα 18 του.

Οι φιλόσοφοι φίλοι του έλεγαν ότι είναι «εξυπνότερος από τον Σαρτρ», η σπουδαία φιλόσοφος, Χάνα ‘Αρεντ, παρακολουθούσε τις παραδόσεις του στο Παρίσι, ο Αμερικανο-εβραίος φιλόσοφος, Λέο Στράους, αλληλογραφούσε μαζί του, ενώ η δουλειά του ενέπνευσε τον Φουκό και τον Ντεριντά.

Το 15χρονο γυμνασιόπαιδο, Αλεξάντρ Κοζέβνικοφ, υποδέχθηκε την Επανάσταση του Οχτώβρη με τον ενθουσιασμό της ηλικίας του. Ωστόσο, η ζωή του επιφύλαξε δυσάρεστες εκπλήξεις. Ο κηδεμόνας του δολοφονήθηκε από ληστές, το γυμνάσιο έκλεισε και αναγκάστηκε να καταφύγει στην Λετονία.

Ο εμφύλιος που ακολούθησε την Επανάσταση ήταν φυσικό να χειροτερεύσει την κοινωνική κατάσταση. Η φτώχεια και οι κλειστές πόρτες που βρήκε στο πανεπιστήμιο ως γόνος αστών, ανάγκασε τον Αλεξάντρ, αντί να συνεχίσει να ασχολείται με την βουδιστική φιλοσοφία και τις ανατολικές γλώσσες που του άρεσαν από τα μαθητικά χρόνια, να αναγκάζεται να εμπορεύεται παράνομα σαπούνι για να ζήσει.

Συλλαμβάνεται για λαθρεμπόριο. Απελευθερώνεται και αποφασίζει να το σκάσει από την χώρα. Μαζί με έναν φίλο του περνάνε τα ρωσο-πολωνικά σύνορα τον Ιανουάριο του 1920 και αμέσως συλλαμβάνονται σαν «κατάσκοποι των μπολσεβίκων».

Ο φίλος του απελευθερώνεται νωρίτερα από τον Κοζέφ, ο οποίος αρρώστησε από τύφο. Ο φίλος του, ρισκάροντας την ίδια την ζωή του, επιστρέφει στην Μόσχα για να πάρει οικογενειακά κειμήλια και να τα φέρει στον άρρωστο φίλο για να τα μοιραστούν. Πουλώντας τα κειμήλια ο Κοζέφ αγόρασε αμέσως μετοχές, οι οποίες του επέτρεψαν να αποφύγει να ζήσει τα πρώτα του χρόνια στην ξενιτιά μέσα στην φτώχεια.

Η καλή του μόρφωση τον βοήθησε επίσης. Γνώριζε αρχαία ελληνικά, γερμανικά, γαλλικά και αγγλικά. Ασχολήθηκε με τα κινεζικά, την διάλεκτο του Θιβέτ και τελειοποίησε τα σανσκριτικά του.

Αποφασίζει να επενδύσει σε αυτήν την γνώση και ξεκινά σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, το Βερολίνο και αργότερα στο Παρίσι, όπου βρέθηκε το 1926.

Την πρώτη του διατριβή την έγραψε πάνω στην φιλοσοφία του Βλαντίμιρ Σολοβιόφ, με υπεύθυνο καθηγητή τον Καρλ Γιάσπερς.

Όλοι οι βιογράφοι του Κοζέφ συμφωνούν στην σεμνότητά του και στο ότι δεν επιδίωκε δημοσιότητα, οι ευθύνες.

Ωστόσο, κάποια στιγμή, ο ιστορικός και φιλόσοφος, Αλεξάντρ Κόιρε, χρειάστηκε να διακόψει τις παραδόσεις του για την φιλοσοφία του Χέγκελ στην Σορβόνη και κάλεσε τον Κοζέφ να τον αντικαταστήσει.
Έτσι προέκυψε το διάσημο σε όλο τον φιλοσοφικό κόσμο σεμινάριο, το οποίο έσπευσαν να παρακολουθήσουν οι καλύτερες πνευματικές δυνάμεις του Παρισιού.

Το σεμινάριο ολοκληρώθηκε με το έργο «Εισαγωγή στην μελέτη του Χέγκελ», με τους συναδέλφους του να αναγνωρίζουν ότι επρόκειτο για μία από τις καλύτερες φιλοσοφικές μελέτες του αιώνα.

Το 1938, ο Κοζέφ λαμβάνει την γαλλική υπηκοότητα, αλλάζοντας και το επίθετό του ώστε να γίνει πιο εύληπτο στα γαλλικά.

Το 1940 καλείται να υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία και αργότερα θα ενταχθεί εθελοντικά στον γαλλικό στρατό που οργάνωσε ο Σαρλ ντε Γκώλ στις ελεύθερες περιοχές.

Το 1944 αιχμαλωτίζεται από τους Γερμανούς και γλιτώνει την τελευταία στιγμή την εκτέλεση.

Αμέσως μετά τον πόλεμο ξεκινά η πολιτική του καριέρα. Το περιβάλλον του ντε Γκώλ δεν τον  ξεχνά. Αν και ως μετανάστης πρώτης γενιάς δεν μπορεί να διεκδικήσει δημόσια πολιτική θέση, ωστόσο, αναλαμβάνει θέση συμβούλου στο υπουργείο Εξωτερικού Εμπορίου. Από εκείνη την θέση αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στις συζητήσεις και τις ζυμώσεις για την ευρωπαϊκή οικονομική συνεργασία, ενώ αργότερα θα εργαστεί στο γραφείο του Ζισκάρ ντ’ Εστέν.

‘Η οι χώρες της Δύσης θα περιορίσουν τους εθνικούς εγωισμούς του ή θα νικήσει η ΕΣΣΔ, έλεγε ο Κοζέφ, με αποτέλεσμα να του εμπιστευθούν τον σημαντικό ρόλο του «κατασκευαστή» των πρώτων συμφωνιών, στις οποίες βασίστηκε η κοινή ευρωπαϊκή αγορά.

Πέθανε σε ώρα υπηρεσίας: Στις 4 Ιουνίου του 1968, αμέσως μετά την ομιλία του στην συνεδρίαση της ΕΟΚ στις Βρυξέλλες.

Τρεις δεκαετίες μετά τον θάνατό του, ο γαλλικός Τύπος τον κατηγόρησε σαν «πράκτορα του Στάλιν». Συγκεκριμένα, το 1999, η «Le Monde» δημοσιεύει «στοιχεία» των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών, σύμφωνα με τα οποία ο Κοζέφ, δούλευε για την ΕΣΣΔ επί τριάντα χρόνια.

Η βρετανική Daily Telegraph διακήρυξε πως ο «θαυματουργός μανδαρίνος» αποδείχτηκε πως ήταν «κακόβουλος ποντικός». Ωστόσο, για τον Καναδό διπλωμάτη Ρόντνεϊ Γκρέι – που έχει γράψει σχετικό άρθρο – οι αποκαλύψεις δεν ήταν έκπληξη, δεδομένων των προκλητικών δηλώσεων του Κοζέβ:

Ο ίδιος αντιμετωπιζόταν ως αντιαμερικανός και αντιβρετανός, και πολλοί θεωρούσαν τη στήριξή του προς το ευρωπαϊκό εγχείρημα ως έναν μέσο μείωσης της αμερικανικής επιρροής και ισχύος. Ωστόσο, ο Γκρέι τονίζει πως, χωρίς αποδείξεις, ήταν δύσκολο να πει κανείς με βεβαιότητα αν ο Κοζέβ ήταν όντως πράκτορας.

Οι «αποκαλύψεις» ποτέ δεν επιβεβαιώθηκαν και μέχρι σήμερα ο Κοζέφ παραμένει διάσημος για το φιλοσοφικό του έργο και για τον ρόλο του στην δημιουργία της ευρωπαϊκής συνεργασίας που οδήγησε στην Ευρωπαϊκή Ενωση.