Όταν έπεσε στα χέρια της μια φωτογραφία – ντοκουμέντο που απεικόνιζε τον παππού της στη Μακρόνησο, πήρε την φωτογραφική της μηχανή και επισκέφτηκε το νησί για να αφηγηθεί με τον δικό της τρόπο την ιστορία της εξορίας του.

Η φωτογράφος Γεωργία Πονηράκου Στρατηδάκη, μιλάει στο Τvxs.gr για το πως η τέχνη της φωτογραφίας συνδιαλέγεται με την ιστορική μνήμη με αφορμή την παρουσίαση αυτού του υλικού της Μακρονήσου στο πλαίσιο της έκθεσης του MedPhoto Festival που εγκαινιάζεται στις 7 του μήνα και  συνδιοργανώνεται από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης και την KOLEKTIV8.

Η ιδέα των διοργανωτών ήταν να δημιουργηθεί μία έκδοση που περιλαμβάνει δικές της φωτογραφίες αλλά και αρχειακό υλικό, όπως η φωτογραφία με τον τίτλο «Τυφλόμυγα» που παρουσιάζουμε παρακάτω ανάμεσα στα έργα της και η οποία απεικονίζει στιγμή βασανισμού.

Το MedPhoto Festival (Διεθνές Μεσογειακό Φεστιβάλ Φωτογραφίας) είναι η πιο ενδιαφέρουσα και δυναμική διοργάνωση στον χώρο της φωτογραφίας στην Ελλάδα και όχι μόνο. Πέρα από το γεγονός ότι φιλοξενεί φωτογράφους διεθνούς φήμης, ο έντονος πολιτικός και κοινωνικός προσανατολισμός του, προσελκύει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον του κοινού και της διεθνούς κοινότητας των φωτογράφων.

Το θέμα που επιλέχθηκε για το φετινό φεστιβάλ είναι τα αρχεία, γι΄ αυτό την παραμονή των εγκαινίων 6 Νοεμβρίου στις 19.00 θα πραγματοποιηθεί ανοιχτή εκδήλωση-συζήτηση με θέμα «Αρχεία υπό διαμόρφωση: Οπτικά εργαλεία διαχείρισης και ανασυγκρότησης της πραγματικότητας», στο Σπίτι του Πολιτισμού (Εμμανουήλ Βερνάρδου 12, Ρέθυμνο) με ομιλητές θεωρητικούς, καλλιτέχνες και επιμελητές. Την επιμέλεια της κεντρικής έκθεσης υπογράφουν οι Παύλος Φυσάκης, Μαρία Μαραγκού και Δημήτρης Κεχρής. Το tvxs.gr είναι χορηγός επικοινωνίας.

• Η ιδέα του πρότζεκτ της Μακρονήσου ήρθε από μια οικογενειακή φωτογραφία. Μπορείς να μας περιγράψεις τι ακριβώς σε ενέπνευσε όταν την είδες;

Δεν ήξερα πως υπήρχε αυτή η εικόνα-ντοκουμέντο. Γνώριζα πως “ο παππούς είχε πάει εξορία” και τίποτε άλλο. Μου μιλούσε για τον πόλεμο, όμως επέλεγε γεγονότα ανώδυνα, για να μη στενοχωρηθώ. Και βέβαια πάντα στενοχωριόμουν γιατί εκείνος πάντα έκλαιγε. Λυπάμαι γιατί δεν έχω ακούσματα και λόγια δικά του από εκείνη την περίοδο της εξορίας. Η έκφραση του προσώπου του σε αυτή την ασπρόμαυρη φθαρμένη φωτογραφία ήταν που μου έδωσε την αφορμή να σκεφτώ πως θα μπορούσα να διηγηθώ την ιστορία του.

• Πως ένιωσες όταν επισκέφτηκες τη Μακρόνησο;

Την πρώτη φορά ένιωθα μια απίστευτη εγρήγορση και πως επιτέλους πατάω σε αυτόν τον άγνωστο τόπο. Πέρα όμως από αυτό ένιωθα έντονη την ευθύνη και την αγωνία να αποτυπώσω αυτά που έβλεπα, να μπορέσω με τον τρόπο μου να πω κάτι που να αξίζει για το παρελθόν και τους ανθρώπους που πέρασαν από εδώ. Ένιωθα και μια έντονη συγκίνηση.

• Πως οδηγήθηκες στο ποιες εικόνες αξίζει να αποτυπώσει ο φακός σου;

Είχα στο μυαλό μου και μπροστά μου το χάρτη, τις εικόνες αρχείου με τα παλιά κτίσματα των στρατοπέδων, οπότε αρχικά με βάση αυτόν έκανα μια καταγραφή. Δεν ήθελα να αφήσω κάτι εκτός.

• Μπορεί μια φωτογραφία σύγχρονη να συνδιαλλαγεί με την ιστορική μνήμη και με ποιον τρόπο το κάνουν οι δικές σου;

Το παρελθόν δεν ακυρώνεται επειδή βρισκόμαστε στο τώρα. Οι φωτογραφίες μου είναι “αχνές” σαν κάποιος να τις έχει ψεκάσει με λήθη. Αυτό ακριβώς το στοιχείο θέλησα να υπερτονίσω: την (επιλεκτική) λήθη σχετικά με την ιστορική μνήμη. Ο Μπέντζαμιν γράφει πως : “Ανασύνθεση του παρελθόντος δε σημαίνει αναγνώριση του τρόπου με τον οποίο υπήρξε πραγματικά. Σημαίνει το άρπαγμα μιας μνήμης, καθώς αστράφτει σε μια στιγμή κινδύνου.” Η μνήμη αυτή είναι που πρέπει να διαφυλάξουμε.

• Το θέμα του φετινού φεστιβάλ είναι τα αρχεία. Ανοίγοντας το συρτάρι της Μακρονήσου τι ανασύρεις εσύ ως φωτογράφος;

Τη μνήμη που επιτρέψαμε και στην οποία επιβάλαμε να ατονίσει. Αυτή τη μνήμη που θα πρέπει να γίνει η φωνή τόσων ανθρώπων που δεν μοιράστηκαν τα όσα αναγκάστηκαν να ζήσουν εκεί. Τέλος, μοιράζομαι θραύσματα από το οικογενειακό αρχείο για να βρω κοινούς τόπους με άλλους ανθρώπους.

• Γιατί ασχολείσαι με την φωτογραφία;

Γιατί χρειάζομαι να έχω το δικό μου αρχείο ζωής. Να θυμάμαι ποια είμαι και ποια έγινα. Ποια μπορώ να γίνω. Συλλέγω στιγμές και τις διατηρώ για να με βοηθούν να θυμάμαι.

• Τι είναι αυτό που σε κινητοποιεί περισσότερο στο φεστιβάλ στο οποίο συμμετέχεις;

Η συνύπαρξη με τόσους διαφορετικούς σημαντικούς καλλιτέχνες σε ένα φεστιβάλ που έχει θέσει στον πυρήνα του την φωτογραφία ντοκουμέντου και το νόημα (πολιτικό,κοινωνικό) που έχει αυτό για όλους μας – δημιουργούς και θεατές.

• Ποιες φωτογραφίες θεωρείς ότι αποτυπώνουν καλύτερα την Ελλάδα του 2019;

H  πρώτη είναι από τον Richard Mosse από το Heat Maps. Και οι άλλες δυο είναι του Πάνου Κοκκινιά : η εικόνα από την αποβάθρα του μετρό (σε άμεση αντιπαραβολή με αυτήν του Mosse και ο περήφανος και ανέμελος Γιώργης.) Νομίζω πως συνοψίζουν και συμπυκνώνουν την ελληνική πραγματικότητα καλύτερα από μακροσκελείς περιγραφές και θεωρίες.