Τα μεγάλα κόμματα στην κεντρική πολιτική σκηνή της Γερμανίας είχαν εξασφαλισμένη την πολιτική τους σταθερότητα εδώ και δεκαετίες. Τώρα όμως χάνουν γρήγορα. Και σε δύναμη και σε επιρροή. Οι Σοσιαλδημοκράτες είναι μάρτυρες μιας ανοιχτής εξέγερσης κατά της ηγεσίας του κόμματος ενώ οι συντηρητικοί αμφισβητούν ανοιχτά τις ηγετικές ικανότητες της Άνγκελα Μέρκελ. 

Όταν την περασμένη εβδομάδα μια μικρή ομάδα συγκεντρώθηκε στην έδρα του SPD στο Βερολίνο κανείς δεν περίμενε ότι θα ακολουθούσαν, τα όσα ακολούθησαν. Ο Μάρτιν Σουλτς και έξι από τους βουλευτές του, ο γενικός γραμματέας, οι ταμίες του κόμματος και η κοινοβουλευτική εκπρόσωπος Αντρέα Νάλες αποφάσισαν ότι ο Σουλτς θα παραιτηθεί από την προεδρία του κόμματος και η Νάλες θα αναλάβει ως προσωρινή επικεφαλής μέχρι να οριστεί μόνιμα από το επερχόμενο συνέδριο. Αυτό δεν έγινε. 

Η εξέγερση της βάσης 

Οι αντιδράσεις από τη βάση του κόμματος ήταν άμεσες. Οι νομικοί του κόμματος ισχυρίστηκαν ότι δεν θα ήταν νόμιμο η Νάλες να οριστεί προσωρινή πρόεδρος. Την ίδια ώρα, τα ηλεκτρονικά μηνύματα από εξαγριωμένα μέλη του κόμματος έφταναν ανά κύματα στην έδρα του SPD. Το ίδιο έγινε στα social media. Παράλληλα τρεις επικεφαλής του κόμματος σε επίπεδο κρατιδίων στράφηκαν ανοιχτά εναντίον του σχεδίου. Μοιάζει με μια εξέγερση από τα κάτω του κόμματος εναντίον της κορυφής, δηλαδή της λαϊκής βάσης εναντίον της ηγεσίας, σχολιάζει το Spiegel. 

Ο Όλαφ Σολτς, δήμαρχος του Αμβούργου και μελλοντικός ΥΠΟΙΚ της Γερμανίας, ήθελε το σχέδιο να προχωρήσει ως είχε, χωρίς να υπάρξουν υποχωρήσεις στις διαμαρτυρίες. Θεωρούσε ότι κάτι τέτοιο θα έδειχνε αδυναμία και υποστήριξε ότι οι ηγέτες των κομμάτων πρέπει να αρχηγεύουν και δεν μπορούν οι πράξεις τους να υπαγορεύονται από τη βάση του κόμματος. Η Νάλες συμφώνησε. Όμως γρήγορα και οι δυο αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.

Δείτε επιπλέον: «Η Νονά: Πώς η Άνγκελα Μέρκελ αποδομεί τη Γερμανία και την Ευρώπη» της δρ. Γκέρτρουντ Χέλερ

Η ήττα της Νάλες

Οι αντιδράσεις άρχισαν πλέον να εκφράζονται και εντός της εθνικής εκτελεστικής επιτροπής του κόμματος. Και τελικά, η Νάλες και ο Σολτς έκαναν πίσω. Πρότειναν να αναλάβει ο Σολτς προσωρινός επικεφαλής μέχρι η Νάλες να αναλάβει τα ηνία μετά το συνέδριο. Η εκτελεστική επιτροπή του SPD το δέχτηκε και η Νάλες παρουσίασε αυτή την στροφή στον Τύπο ως μια απόδειξη ότι το κόμμα άφησε τις διαμάχες πίσω του. Στην πραγματικότητα όμως τα όσα προηγήθηκαν ήταν μια ήττα για την Νάλες. 

Και δείχνουν ότι η βάση του κόμματος είναι θυμωμένη και οργισμένη κι αυτό δεν είναι κάτι που εξαντλείται στην απόφαση το SPD να προχωρήσει για μια ακόμη φορά στον σχηματισμό ενός μεγάλου συνασπισμού με τους συντηρητικούς της Μέρκελ. Η επερχόμενη ψηφοφορία μεταλλάσσεται από μια ψηφοφορία έγκρισης ή μη της συμμετοχής του SPD στον μεγάλο συνασπισμό, σε μια ψηφοφορία για την ηγεσία και την πολιτική κουλτούρα του κόμματος. Και η ηγεσία του SPD δείχνει να έχει χάσει τον έλεγχο. Παράλληλα οι δεσμοί της με τη βάση έχουν σπάσει. 

Η αμφισβήτηση της Μέρκελ

Και το φαινόμενο αυτό δεν αφορά μόνο το SPD. Οι συντηρητικοί Χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ βλέπουν επίσης την εξουσίας της κραταιάς έως τώρα καγκελαρίου να φθίνει. Αυτό φέρνει δυσαρέσκεια στην βάση του κόμματος που ζητά αλλαγή. Η εποχή της Μέρκελ φτάνει στο τέλος της και η αναταραχή που προκάλεσαν οι προσπάθειές της να εκσυγχρονίσει το κόμμα τώρα βγαίνει προς τα έξω. 

Η Γερμανία ταλαντεύεται 

Παράλληλα η ίδια η Γερμανία δείχνει να ταλαντεύεται μεταξύ της επιθυμίας για σταθερότητα και της επιθυμίας για ανατροπής. Οι έρευνες δείχνουν ότι η στήριξη τόσο στο CDU όσο και στο SPD έχει βυθιστεί, σε σημείο που αν οι εκλογές διεξάγονταν σήμερα, δεν θα ήταν καν βέβαιο ότι ένας μεγάλος συνασπισμός θα είχε την πλειοψηφία για να κυβερνήσει. Η χώρα φαίνεται να γλιστράει μέσα σε μια πολιτική κρίση και η Γερμανία, το προπύργιο της σταθερότητας στην Ευρώπη, γίνεται ξαφνικά πολιτικά ασταθής. Κάθε μήνας που η χώρα διευθύνεται από μια προσωρινή κυβέρνηση είναι ακόμη ένας μήνας που η Γερμανία δεν έχει φωνή στην Ευρώπη ή στον κόσμο. 

Δεν πρόκειται περί αποκλειστικά εσωτερικού ζητήματος. Το κομματικό σύστημα αναποδογυρίζεται αυτή την περίοδο σε πολλές Δυτικές δημοκρατίες. Στη Γαλλία, τα δυο κόμματα που κάποτε κυριαρχούσαν στη χώρα κατέχουν αυτή τη στιγμή λίγο περισσότερο από ένα τέταρτο των εδρών στο εθνικό κοινοβούλιο. Στην Ιταλία, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το οποίο δεν αντιπροσωπεύει τίποτα άλλο από την επιθυμία για αλλαγή και την απαξίωση του status quo και του οποίου ηγείται ένας πρώην τηλε-κωμικός, φαίνεται να έχει μεγάλες πιθανότητες να κερδίσει τις εκλογές του Μαρτίου. 

Λόγω της ευημερίας της Γερμανίας και της ήρεμης δύναμης της καγκελαρίου, φαινόταν για καιρό ότι η Μέρκελ είχε αποφύγει αυτή την εξέλιξη που παρατηρείται διεθνώς. Αλλά τελικά η βασανιστική μάχη για τη δημιουργία κυβέρνησης απομάκρυνε αυτήν την προοπτική. Τώρα πια και τα παλιά κόμματα της Γερμανίας αγωνίζονται για να διατηρήσουν την πολιτική τους σταθερότητα. Συνδυαστικά η υποστήριξη των SPD και CDU μειώθηκε από 90% και πλέον στις αρχές της δεκαετίας του 1970 σε μόλις 49% σήμερα. Η πτώση τους, που τα προηγούμενα χρόνια ήταν μια πολύ αργή διαδικασία επιταχύνθηκε απίστευτα τους τελευταίους μήνες. 

Στη Γερμανία αυτή τη στιγμή επτά κόμματα εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο. Όταν δεν θα είναι πλέον δυνατόν να σχηματιστούν κυβερνήσεις με δυο ή τρία κόμματα, θα είναι αναγκαστικά όλο και πιο δύσκολο να οικοδομηθούν σταθερές κυβερνήσεις. Η Ιταλία έχει ήδη δώσει ένα παράδειγμα του τι μπορεί να σημαίνει κάτι τέτοιο. Η χώρα άλλαζε συνεχώς πρωθυπουργό και πήγαινε σε εκλογές. Η Ιταλία έχει αλλάξει περίπου 30 πρωθυπουργούς και 61 υπουργικά συμβούλια από το 1946. Την ίδια περίοδο η Γερμανία είχε οκτώ καγκελάριους. 

Η αιμορραγία του SPD

Στο σημείο αυτό η κρίση είναι πιο ορατή για το SPD. Ακόμη κι αν το κόμμα συμμετάσχει στην κυβέρνηση αυτό δεν εγγυάται ότι η αιμορραγία θα σταματήσει – αυτό είναι τουλάχιστον το συμπέρασμα από τις εξελίξεις στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η ηγεσία του κόμματος έχει χάσει την εξουσία της και πολλές τοπικές διοικήσεις βρίσκονται σε χάος, συμπεριλαμβανομένης της πιο σημαντικής που είναι αυτή του κόμματος στη Βόρεια Ρηνανία – Βεστφαλία. 

Παράλληλα λίγο πριν το εσωκομματικό δημοψήφισμα, το SPD έρχεται αντιμέτωπο με τις αδυσώπητες δημοσκοπήσεις. Για πρώτη φορά σε ομοσπονδιακό επίπεδο οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες υπολείπονται δημοσκοπικά των εθνολαϊκιστών της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD). Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Insa για λογαριασμό της Bild, το SPD χάνει μια ποσοστιαία μονάδα και φέρεται να συγκεντρώνει πλέον μόλις 15,5% στην πρόθεση ψήφου, που είναι το χειρότερο αποτέλεσμα που έχει καταγράψει η εν λόγω έρευνα για τους Σοσιαλδημοκράτες από το 2012, όταν και διενεργήθηκε για πρώτη φορά.

Σε δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Forsa για λογαριασμό των RTL/N-TV, οι Σοσιαλδημοκράτες εξακολουθούν να καταλαμβάνουν τη δεύτερη θέση. Και σε αυτή όμως τα ποσοστά του SPD υποχωρούν εκ νέου και συρρικνώνονται στο 16% που είναι το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγράψει το συγκεκριμένο ινστιτούτο δημοσκοπήσεων τα τελευταία 25 χρόνια. Σε σχέση με τις ομοσπονδιακές εκλογές του Σεπτεμβρίου το SPD χάνει έναν στους πέντε ψηφοφόρους του, σχολιάζει ο επικεφαλής του Forsa Μάνφρεντ Γκύλνερ. Από τους ψηφοφόρους του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος που δηλώνουν ότι δεν θα ψήφιζαν πλέον SPD, το 34% δηλώνει ότι δεν θα προσέρχονταν στις κάλπες, το 24% θα μετακινούνταν στους Πράσινους, το 20% στα χριστιανικά κόμματα, το 11% στην Αριστερά, το 6% στο FDP ενώ το 4% θα ψήφιζε AfD.

Επίσης η κομματική πειθαρχία εξανεμίζεται με τους βουλευτές του SPD να αψηφούν όλο και περισσότερο την ηγεσία. Η νεολαία των Σοσιαλδημοκρατών, έχει μπει στα πρωτοσέλιδα ακόμη και στον διεθνή Τύπο με την ανοιχτή εξέγερσή της ενάντια στο σχέδιο του κόμματος να ενταχθεί στον μεγάλο συνασπισμό υπό την Μέρκελ. Επίσης κάποιοι πολιτικοί έχουν ήδη ανακοινώσει σε τοπικό επίπεδο ότι θα κάνουν τα πάντα για να μην αναλάβει η Νάλες τα ηνία του κόμματος. Η Μανουέλα Σβέσιγκ, αντιπρόεδρος του κόμματος χαρακτήρισε την κατάσταση ως «ημέρες χάους», ενώ ένα μέλος της εθνικής εκτελεστικής επιτροπής δήλωσε: «είναι ένας εφιάλτης». 

Φουλ επίθεση κατά Μέρκελ 

Στους Χριστιανοδημοκράτες, η ίδια διαδικασία άρχισε πιο αργά και είναι λιγότερο ριζοσπαστική. Παρ’ όλα αυτά, μετά το τέλος της εύκολης κυριαρχίας της Μέρκελ στο κόμμα, η μάχη για την μελλοντική κατεύθυνση του CDU αυξάνεται και γίνεται όλο και πιο έντονη. Ο Κάρστεν Λίνεμαν, επικεφαλής της πτέρυγας του κόμματος που εκπροσωπεί τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις προειδοποιεί ότι η συμφωνία για τον μεγάλο συνασπισμό θα μπορούσε να αποδειχτεί ιστορικό σημείο καμπής και να σημάνει ακόμη και το τέλος του CDU ως μεγάλου κόμματος. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την ένταση με την οποία διεξάγεται αυτή τη στιγμή η συζήτηση στο πλαίσιο του κόμματος. 

Ιδιαίτερα προβλήματα δημιούργησαν στην Μέρκελ οι πρόσφατες παραχωρήσεις της προς τους Σοσιαλδημοκράτες. Κυρίως το υπουργείο Οικονομικών που θα πάει στο SPD, έφερε ρίγη στους Χριστιανοδημοκράτες που κατηγόρησαν την Μέρκελ ότι κάνει τα πάντα για να κρατηθεί στην καρέκλα. Οι βαρόνοι του κόμματος τα έβαλαν μαζί της, το ίδιο και η νεολαία του που ζητά ανανέωση τόσο του CDU, όσο και της ηγεσίας του. 

Οι επικρίσεις προς τη Μέρκελ ήταν πρωτοφανείς αφού οι Χριστιανοδημοκράτες είναι ένα κόμμα, όπου οι δημόσιες επιθέσεις κατά της ηγεσίας είναι εξαιρετικά σπάνιες. Αυτή τη φορά όμως ήταν τόσο οξείς που ουσιαστικά ανάγκασαν την καγκελάριο να ορίσει διάδοχο, κάτι που έως τώρα αρνιόταν πεισματικά να κάνει. 

Η Άνγκελα Μέρκελ υπέδειξε την πρωθυπουργό του κρατιδίου του Ζάαρ Άνεγκρετ Κραμπ -Κάρενμπαουερ ως υποψήφια νέα γενική γραμματέα του κόμματος. Την ίδια θέση κατείχε και η ίδια η Μέρκελ πριν κατέβει ως υποψήφια καγκελάριος. Πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν πως με αυτή την κίνηση, η Μέρκελ ανταποκρίνεται στο αίτημα να δρομολογήσει τη διαδοχή της. Πάντως με μια γυναίκα η οποία πολιτικά της μοιάζει. Ήδη κάποιοι την αποκαλούν «μίνι Μέρκελ». Και είναι σίγουρα μια από τους βασικούς δελφίνους που θα κονταροχτυπηθούν για το τιμόνι του κόμματος. 

Ζητείται ταυτότητα

Σε γενικές γραμμές πάντως τόσο το SPD, όσο και το CDU πάσχουν από έλλειψη ταυτότητας. Αυτό τουλάχιστον φαίνεται να πιστεύουν τα μέλη και οι ψηφοφόροι τους κι αυτό είναι που μετράει στην τελική. 

Τα μέλη του SPD είναι δυσαρεστημένα καθώς η ηγεσία του κόμματος είχε δηλώσει ότι δεν θα συμμετάσχει σε μεγάλο συνασπισμό και μετά το έκανε. Κατόπιν αντιδρούν έντονα στο παιχνίδι που παίζεται με τις καρέκλες του υπουργικού συμβουλίου. Οι άνω δεν μιλούν ανοιχτά για το ποιοι θα πάρουν θέσεις στα υπουργεία πριν τα μέλη του κόμματος υπερψηφίσουν την συμμετοχή του στο συνασπισμό. Οι κάτω ζητούν να ξέρουν εδώ και τώρα. Ζητούν διαφάνεια και να ακούγεται η φωνή τους. Ζητούν αλλαγή πολιτικής κουλτούρας. 

Στο CDU ενώ η Μέρκελ είναι πεπεισμένη ότι το κόμμα πρέπει να συνεχίσει την πορεία του εκσυγχρονισμού που ξεκίνησε για να γίνει ελκυστικό για όσο το δυνατόν περισσότερους ψηφοφόρους, μια μεγάλη μερίδα των μελών υποστηρίζει ότι η επικεφαλής του «απομακρύνει το συντηρητικό προφίλ του κόμματος». Είτε δίνοντας τέσσερα σημαντικά υπουργεία στους Σοσιαλδημοκράτες, είτε με την προσφυγική της πολιτική, είτε με την απόφασή της για ψήφο κατά συνείδηση στον γάμο των ομοφυλόφιλων. 

Η κριτική αφορά επίσης την τεράστια άνοδο του AfD. Κάποιοι πιστεύουν – και είναι μια ισχυρή ομάδα – ότι το κόμμα κατάφερε να εξασφαλίσει θέσεις στο γερμανικό κοινοβούλιο εν μέρει επειδή το CDU δεν έχει πλέον τίποτα να προσφέρει στους ψηφοφόρους του στη συντηρητική πτέρυγα. Αυτό που επιθυμεί αυτή η ομάδα είναι λιγότερη συναίνεση και περισσότερες συγκρούσεις στην πολιτική συζήτηση. 

Τα μέλη τόσο των Σοσιαλδημοκρατών, όσο και των Χριστιανοδημοκρατών είναι βαθιά ενοχλημένα. Το μακρύ ταξίδι στο πολιτικό κέντρο που έκαναν και τα δύο κόμματα τους στέρησε την αριστερή και συντηρητική τους ταυτότητα, αντίστοιχα. Δεν έχουν μοναδικά χαρακτηριστικά, διαφορές στις πολιτικές τους απόψεις και λόγους για να διαφωνούν. Πολλά είναι πλέον τα μέλη τους που θέλουν να επιστρέψουν σε ένα σημείο που θα ξέρουν ποιο είναι το κόμμα τους και τι αυτό πρεσβεύει. Απαιτούν σαφήνεια και αποφασιστικότητα. 

Ο μεγάλος συνασπισμός δεν θα αποφευχθεί. Το SPD ξέρει ότι τώρα δεν μπορεί να κάνει πίσω, σημειώνει το Spiegel. Ενδεχόμενες εκλογές άμεσα θα αποδεικνύονταν καταστροφικές. Αλλά κι αφού γίνει ο μεγάλος συνασπισμός, το σύστημα των πολιτικών κομμάτων της Γερμανίας δεν σημαίνει ότι θα επιστρέψει στην βεβαιότητα και τη σταθερότητα που κάποτε το χαρακτήριζε. Αντίθετα η Γερμανία εισέρχεται σε φάση αβεβαιότητας.