«Θεματολόγιο των Ηγετών» ονομάζεται πλέον το πλαίσιο και ο οδικός χάρτης των διαπραγματεύσεων των χωρών μελών της ΕΕ για τον μετασχηματισμό της Ένωσης μέσα στο προσεχές διάστημα, με βασικό σταθμό τις επόμενες ευρωεκλογές, τον Ιούνιο του 2019.  Το εν λόγω πρόγραμμα εργασίας καταρτίστηκε από τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, σε συνεννόηση με τα κράτη μέλη της ΕΕ, παρουσιάστηκε στο τέλος της τελευταίας Συνόδου στις Βρυξέλλες και έγινε αποδεκτό από όλους, τουλάχιστον τυπικά.

Στο Θεματολόγιο ή Ατζέντα των Ηγετών αποτυπώνονται αναζητήσεις και αναφορές  που έχουν γίνει στα περισσότερα Ευρωπαϊκά Συμβούλια, καθώς και στις Ειδικές και Άτυπες Συνόδους της ΕΕ μετά το Brexit, με τελευταία αυτή στο Ταλίν τον περασμένο Σεπτέμβριο. Συμπεριλαμβάνεται, επίσης, μερικώς η λογική των 5 εναλλακτικών σεναρίων που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την περασμένη άνοιξη, ενόψει των εορτασμών για τα 50 χρόνια από τη Συνθήκη της Ρώμης. Υπάρχουν, ακόμη, ορισμένες από τις ιδέες που ανέπτυξε το τελευταίο διάστημα ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν για το μέλλον της Ευρώπης.

Και όλα τούτα αμπαλαρισμένα με τη «μεθοδολογία Τουσκ»· δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο θα επιχειρήσει να ξεκολλήσει τα πράγματα στην ΕΕ ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, επιταχύνοντας μεν τις συζητήσεις πάνω σε επίμαχα πολιτικά, οικονομικά και θεσμικά θέματα,  αλλά και κάνοντας ότι είναι απαραίτητο για τη «διατήρηση της ενότητας» των εταίρων, όπως τόνιζε στην πρόσκλησή του προς τους 27 ηγέτες για τη συνάντηση της περασμένης Πέμπτης/Παρασκευής.

Και η εν λόγω Σύνοδος αποδέχθηκε, επισήμως, το εν λόγω Θεματολόγιο, το οποίο προβλέπει εξαντλητικές συζητήσεις των εταίρων για ζητήματα που περιλαμβάνουν: Κοινωνική Ευρώπη, Ασφάλεια και Άμυνα (υπό το πρίσμα κυρίως της Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας-PeSCO), προσπάθεια για κοινή πολιτική σε θέματα Ασύλου και Μετανάστευσης, μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης και ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης, αλλαγές στη οργάνωση των Ευρωεκλογών (διακρατικοί εκλογικοί κατάλογοι, διορισμοί κορυφαίων υποψηφίων –Spitzenkandidaten), προώθηση μέτρων για την ανταγωνιστικότητα της Ένωσης παγκοσμίως κλπ.

Ωστόσο, η απαρίθμηση και μόνον των παραπάνω τομέων του Θεματολογίου φέρνει στο νου τις διαφορετικές απόψεις που έχουν αρκετές από τις χώρες μέλη για τα περισσότερα από αυτά τα ζητήματα. Αυτές τις διαφορές σε θέσεις και προτεραιότητες καταγράφει και η Le Monde, αναφέροντας τις δυσκολίες που συνάντησε στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής ο Γάλλος Πρόεδρος, με το να προσγειωθεί από τις εξαγγελίες της Σορβόνης για το 10ετές μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα της ΕΕ  στις πραγματικότητες αρκετών από τους εταίρους. Οι δε τελευταίες πιθανότατα θα γίνουν πιο περίπλοκες, ίσως και αντίρροπες, μετά τον σχηματισμό νέων κυβερνήσεων σε Ολλανδία, Αυστρία, Γερμανία και Τσεχία, με τη συμμετοχή ευρωσκεπτικιστών, την κρίση στην Ισπανία και τις επερχόμενες εκλογές στην Ιταλία.

Απέναντι σε αυτές τις δύσκολες ισορροπίες,  το Θεματολόγιο που παρουσίασε ο Τουσκ προβλέπει εισαγωγή και συζήτηση των προαναφερόμενων ζητημάτων σε 13 Ευρωπαϊκά Συμβούλια και Ειδικές/Άτυπες Συνόδους μέχρι τον Ιούνιο του 2019. Προκειμένου δε να μην τεθούν θέματα αναθεώρησης των Συνθηκών, αλλά και προς έγκαιρη άρση αδιεξόδων, προαναγγέλλεται η χρήση της λεγόμενης «Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας-PeSCO» (ευέλικτες συνεργασίες, στις οποίες δεν είναι υποχρεωμένα να μετέχουν όλα τα κράτη μέλη, αλλά και τις οποίες δεν θα μπορούν να μπλοκάρουν) με πρώτο πεδίο εφαρμογής την Ασφάλεια και Άμυνα. Οι εν λόγω συνεργασίες προβλέπονταν ήδη από την εποχή της Συνθήκης του Άμστερνταμ (1997) και επαναδιατυπώνονται στην τελευταία Συνθήκη της Λισσαβόνας (2009). Μέχρι τώρα είχε λίγο ως πολύ αποφευχθεί η χρήση τους, μιας και οδηγούν στην ΕΕ των διαφορετικών ταχυτήτων. Ωστόσο, αρκετοί πλέον ευρωπαίοι ηγέτες, μεταξύ των οποίων και ο Αλέξης Τσίπρας, αναγνωρίζουν ότι ίσως καταστούν αναπόφευκτες.

Σε ό,τι αφορά την υπόλοιπη μεθοδολογία του Θεματολογίου, οι αναλυτές των ευρωπαϊκών παραδέχονται ότι ο Τουσκ παρουσίασε ένα πολύ καλά δομημένο πρόγραμμα εργασιών. Κρίνουν, ωστόσο, ένα βασικό του στοιχείο ως μειονέκτημα. Στο όλο πρόγραμμα προβλέπεται η υπερχρησιμοποίηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ως κύριου φόρουμ συζητήσεων και επιπέδου επίλυσης των διαφορών. Όμως, έτσι, το ανώτατο όργανο της Ένωσης παραμένει να συμβολίζει αφενός, ένα «εσαεί Εφετείο της ΕΕ» και, αφετέρου, διατηρεί το απόμακρο των ευρωπαϊκών εξελίξεων από τους ευρωπαίους πολίτες…

Να γεφυρωθεί αυτή η απόσταση με συνελεύσεις πολιτών, χρήση του διαδικτύου για διάδοση κειμένων, κατάθεση απόψεων κλπ. πρότειναν ο Γάλλος πρόεδρος στον λόγο του στην Πνύκα και ο Έλληνας πρωθυπουργός στις δηλώσεις του μετά το τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Οι εν λόγω προσπάθειες σίγουρα αξίζει να γίνουν. Ωστόσο, σχετικές μεθοδολογίες έχουν δοκιμαστεί ξανά στην ΕΕ, με περιορισμένα αποτελέσματα. Ένα τέτοιο ήταν η λειτουργία ολόκληρης «Ευρωπαϊκής Συνέλευσης» (2002-2003) για τη θέσπιση «Ευρωπαϊκού Συντάγματος» με τη γνωστή έκβαση, καθώς και το λεγόμενο «Σχέδιο Δημοκρατία» (Plan D), που επιχείρησε να ανοίξει τη συζήτηση για την αντικατάσταση του ναυαγισμένου Ευρωσυντάγματος από τη Συνθήκη της Λισσαβόνας.

Η ανταπόκριση των πολιτών ήταν πάντα μικρή, πέραν των όσων ασχολούνται πολιτικά, επαγγελματικά ή επιστημονικά με τα ευρωπαϊκά ζητήματα. Κι αυτό γιατί ίσως ποτέ ο μέσος άνθρωπος, παρά τα επιτεύγματα και τα οφέλη της ΕΕ, δεν αναγνώρισε επαρκώς τον πυρήνα των αναγκών του (ασφάλεια και ευ ζην) σ’ αυτές τις διαδικασίες.

Διδαγμένος από τούτα ο Τουσκ δηλώνει, τώρα, πως πρέπει να προταχθούν θέματα καθημερινότητας των πολιτών στην αναζήτηση του μέλλοντος της ΕΕ. Κι αν κάτι τέτοιο καταστεί εφικτό και μάλιστα συνδυαστεί με τον διευρυμένο δημόσιο διάλογο θα έχει ίσως κοπεί ο γόρδιος δεσμός για την Ευρώπη…

Πηγή: ert