Πριν από σχεδόν δέκα χρόνια, μια οργάνωση στο Παλέρμο είχε την ιδέα να συγκεντρώσει σ’έναν κατάλογο όλες τις διευθύνσεις επιχειρήσεων «χωρίς πίτσο», όρος που χρησιμοποιείται για τον φόρο που απαιτείται από την Κόζα Νόστρα. Ο κατάλογος έγινε χάρτης και τώρα έγινε και εφαρμογή για κινητά προς όφελος της κατανάλωσης ηθικού χαρακτήρα.

« Χωρίς πίτσο». Δύο μικρές λέξεις για να δηλώσουν δημόσια όσους εναντιώνονται στη μαφία. Στο Παλέρμο της Σικελίας, η οργάνωση «Αντίο πίτσο», ξεκίνησε στα τέλη Ιουνίου μια εφαρμογή (για κινητά iPhone και Android) με στόχο την απελευθέρωση από τον «πίτσο»,  τον φόρο που επιβάλλεται από την Κόζα Νόστρα σε εμπόρους και επιχειρηματίες της περιοχής.

Αυτός ο καθιερωμένος πλέον εκβιασμός επηρεάζει το 80% της οικονομίας της Σικελίας. Η εφαρμογή, ωστόσο, δεν θέλει να στοχοποιήσει τις επιχειρήσεις που εξακολουθούν να βρίσκονται στα δίχτυα της Μαφίας. Η Κιάρα Ούτρο, μέλος της «Aντίο πίτσο» επισημαίνει:

«Είναι μια εκστρατεία για να ανταμείψει όσους έχουν ενσωματωθεί σ’αυτό το καθαρό δίκτυο.»

Η μνήμη του Λίμπερο Γκράσι

Ο χάρτης, στον οποίο εμφανίζονται οι επιχειρήσεις  «χωρίς πίτσο», έχει στόχο να ενθαρρύνει τους καταναλωτές να πηγαίνουν για ψώνια στα καταστήματα αυτού του ηθικού  δικτύου. Ένας νεαρός ακτιβιστής δηλώνει:

«Δεν πρόκειται για άμεσο μποϊκοτάζ των επιχειρήσεων που δεν συνάδουν με το δίκτυο μας, γιατί ανάμεσα στις επιχειρήσεις αυτές δεν ξέρουμε ποιος συμμορφώνεται στον πίτσο και ποιος όχι, αλλά φοβάται να το πει.»

Υπάρχει φόβος, γιατί η μη πληρωμή του πίτσο σημαίνει κήρυξη πολέμου κατά της Μαφίας. Οι Σικελοί δεν ξεχνούν την τύχη του Λίμπερο Γκράσι, ενός επιχειρηματία του Παλέρμο που δεν ενέδωσε στους εκβιασμούς της  μαφίας. Η επιστολή του με τίτλο «Αγαπητέ εκβιαστή» που απευθυνόταν στην  Κόζα Νόστρα και δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Giornale di Sicilia 10 Γενάρη 1991, υπέγραψε και το ένταλμα θανάτου του.

Στις 29 Αυγούστου 1991 δολοφονήθηκε από την εγκληματική οργάνωση. Εάν η Μαφία επιμένει στον φόρο πίτσο, είναι γιατί εδώ και πολύ καιρό αποτελεί τον βασικό της πόρο: επιτρέπει στην οργάνωση να συντηρεί τους μαφιόζους που είναι στη φυλακή και στις οικογένειές τους, να πληρώνουν τους εργαζομένους τους ή ακόμα και να ξεκινήσουν  νέες δραστηριότητες.

Στήριξη του Δημάρχου του Παλέρμο

Σήμερα η πρωτοβουλία της «Αντίο πίτσο» γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό από τις αρχές. Κατά το ξεκίνημα της, ο Πρόεδρος της Γερουσίας, Πιέτρο Γκράσο, δήλωσε ότι είχε ήδη κατεβάσει την εφαρμογή. Ο Δήμαρχοςτου Παλέρμο, Λεολούκα Ορλάντο, επιβεβαίωσε τη στήριξη του προς την οργάνωση:

«Θεωρώ ότι είναι πολύ έξυπνο το να μπορεί κανείς να αναγνωρίζει και να εντοπίζει με ένα κλικ όλα τα καταστήματα που τηρούν, αυτό που μου αρέσει να αποκαλώ,  δίκτυο  νομιμότητας. Εκτιμούμε και στηρίζουμε αυτή την πρωτοβουλία, διότι εκτός από το να ενισχύει τη νομιμότητα, είναι κι ένα πολύτιμο εργαλείο για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος κι ενθαρρύνει  τους εμπόρους να ενωθούν με όσους δεν υποκύπτουν στον εξωφρενικό εκβιασμό του πίτσο.»

Αν η πρωτοβουλία δέχεται πολύ στήριξη, αυτό συμβαίνει γιατί  δεν αποτελεί την πρώτη προσπάθεια της οργάνωσης.

Θαρραλέα και τρομοκρατημένα παιδιά

Η ιστορία αρχίζει με μια μπύρα. Πριν από έντεκα χρόνια, μια ομάδα φίλων σχεδιάζει να ανοίξει ένα μπαρ στο Παλέρμο. Αμέσως τίθεται το ερώτημα: Να ενδώσει ή όχι στον εκβιασμό του πίτσο; Ένα πρωί, τον Ιούνιο του 2004, οι κάτοικοι του Παλέρμο ανακάλυψαν χιλιάδες αφίσες με την επιγραφή που έγινε αργότερα το σύνθημα της οργάνωσης:

«Ενός ολόκληρος λαός  που πληρώνει τον πίτσο είναι ένας λαός χωρίς αξιοπρέπεια.»

Η ανωνυμία του μηνύματος προκάλεσε φήμες: Ήταν μια ομάδα που γρήγορα θα εμφάνιζε και τα παρακλάδια της, ήταν ένας ατρόμητος αντιμαφιόζος, ήταν ο δήμος; Πίσω από όλα αυτά, οι ακτιβιστές του πρωτοεμφανιζόμενου αυτού κινήματος ήταν σε μεγάλη κινητικότητα. Η Μπεατρίτσε Μονρόι, πρώην βιβλιοπώλης, διατηρούσε ένα από τα προπύργια του αγώνα ενάντια στη Μαφία στο Παλέρμο: τη Libr’aria. Θυμάται:

«Αυτά τα παιδιά ήταν τόσο γενναία αλλά και τρομοκρατημένα. Ήρθαν να με δουν για να μου ζητήσουν να γίνω μέλος της «Αντίο πίτσο». Όλα έγιναν με πλήρη μυστικότητα. Ήταν προφανές για μένα ότι θα συμμετείχα.  Όταν η μαφία έμαθε ότι ήμουν μέλος αυτού του δικτύου, άρχισαν να ρίχνουν αυγά στην πρόσοψη του βιβλιοπωλείου μου, για να ασκήσουν πίεση. Όλα τα μέλη του νέου καθαρού δικτύου κλήθηκαν στη συνέχεια στο δημαρχείο και τέθηκαν υπό την προστασία.»

Σχεδόν χίλιες διευθύνσεις «χωρίς πίτσο»

Η Libr’aria άνοιξε στα μέσα της δεκαετίας του ’90, στο πλαίσιο του «εμφυλίου πολέμου», σύμφωνα με την Μπεατρίτσε, μετά από τις επιθέσεις που στοίχισαν τη ζωή στους δικαστές  Φαλκόνε και Μπορσελίνο. Το ανεξάρτητο βιβλιοπωλείο έκλεισε το 2005, ένα χρόνο μετά την έναρξη της «Αντίο πίτσο».  Η Μπεατρίτσε δεν κατηγορεί την οργάνωση γι αυτό:

«Το βιβλιοπωλείο δεν πήγαινε πολύ καλά. Όταν βρίσκεσαι υπό προστασία, μ’έναν μόνιμο αστυνομικό έξω από το κατάστημα, αυτό προκαλεί φόβο αντιποίνων στους πιθανούς πελάτες. Προχώρησα σε κάτι διαφορετικό.»

Το κλίμα έχει αλλάξει. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι συμφωνούν ότι η Κόζα Νόστρα δεν τρομάζει πλέον όσο παλιότερα. Με περισσότερα από δέκα χρόνια ύπαρξης, η «Αντίο πίτσο» έχει  αποδείξει την αποτελεσματικότητά της μέσα από ισχυρές δράσεις. Το 2006, ξεκινά τη δράση «Πληρώνω αυτούς που δεν πληρώνουν», στόχος της οποίας ήταν να ενθαρρύνει τους κατοίκους του Παλέρμο και τους τουρίστες να ενισχύσουν την υγιή οικονομία.

Μια λίστα με καταστήματα και επιχειρήσεις ηθικού χαρακτήρα επικαιροποιείται τακτικά και δημοσιεύεται: Απαριθμεί σήμερα σχεδόν χίλιες διευθύνσεις καθαρής οικονομίας στο Παλέρμο, οι οποίες εμφανίζονται στην εφαρμογή.

Έρευνα και υποκλοπές

Δεν αρκεί όμως μια επιχείρηση να περιλαμβάνεται στον κατάλογο και στην εφαρμογή καθαρής οικονομίας. Τα μέλη της «Αντίο πίτσο» διεξάγουν έρευνες για τους επιχειρηματίες με το ερώτημα: πληρώνει τον πίτσο; Σύμφωνα με την Κιάρα Ούτρο:

«Κάνουμε ελέγχους για να δούμε αν ένα πρόσωπο που έχει ενταχθεί στον κατάλογο πριν από δύο χρόνια, λέει πάντα την αλήθεια. Οι έλεγχοι αυτοί γίνονται από ποινικολόγους με τη βοήθεια υποκλοπών και ερευνών της αστυνομίας, με την οποία συνεργαζόμαστε.»

Γιατί η αμφιβολία εξακολουθεί να υπάρχει. Κι αν μια επιχείρηση ενσωματώνεται στο δίκτυο ηθικής για να κρύψει από τις αρχές του δεσμούς με τη μαφία;

Το σκάνδαλο των βασιλιάδων του μπετόν

Στις 8 Ιουλίου, μια παρόμοια υπόθεση αμαύρωσε την οργάνωση ενάντια στον εκβιασμό. Η Διεύθυνσης κατά της Μαφίας (DIA) του Παλέρμο έκανε έφοδο στην οικογένεια Βίργκα, τους βασιλιάδες του μπετόν. Η Fatto Quotidiano δημοσιεύει ρεπορτάζ με τίτλο: «Μαφία, 1.6 δις ευρώ  κατασχέθηκαν από επιχείρηση ενάντια στον εκβιασμό», ενώ η Repubblica γράφει: «Ο βασιλιάς του μπετόν στην ‘Αντίο πίτσο’, το προσωπείο των Βίργκα κατά της Μαφίας».

Η έρευνα έδειξε πώς η οικογένεια Βίργκα επωφελήθηκε από τη στήριξη της Κόζα Νόστρα για εργοτάξια και κέρδισε έτσι προσφορές σε δημόσια έργα. Η Repubblica ανέφερε ότι η οικογένεια από το Mαρινέο, ένα προάστιο του Παλέρμο, υπό την εποπτεία των Κορλεόνε (όχι εκείνων του «Νονού», αλλά σχεδόν), «είχε καταφέρει να αναπτύξει και να επιβάλλει την επιχειρηματική ομάδα της» «οργανώνοντας καρτέλ» γύρω από τις προσφορές. Εν ολίγοις,  συγκρούσεις μεγάλων συμφερόντων, οι οποίες, όπως και στη Γαλλία άλλωστε, απαγορεύονται.

Παρά τους προφανείς δεσμούς με την τοπική Μαφία, οι αδερφοί Βίργκα είχαν προβληθεί από οργανώσεις κατά της μαφίας, συμπεριλαμβανομένης και της «Αντίο πίτσο» γιατί δεν ενέδωσαν στους εκβιασμούς. Κατά τη διάρκεια μιας δίκης, κατήγγειλαν τον  Στέφανο Πολίτσι, ο οποίος φέρεται να προσπάθησε ανεπιτυχώς να τους αποσπάσει το φόρο πίτσο ανάμεσα στον Μάιο και τον Νοέμβριο του 2010.

Αντιμετωπίζοντας «οριακές» ιστορίες

Είχε η «Aντίο πίτσο» στον κατάλογο της επιχείρηση που συνδεόταν σαφώς με τη μαφία; Σε απάντηση στις κατηγορίες, η οργάνωση εξέδωσε μια δήλωση: «Μαφία, κατανάλωση ηθικού χαρακτήρα, ενάντια στον εκβιασμό.»

«Για χρόνια, η ‘Αντίο πίτσο’ δε θεωρούσε σκόπιμο να συμπεριλάβει στο δίκτυο κατανάλωσης ηθικού χαρακτήρα ενάντια στον εκβιασμό, τις επιχειρήσεις που αναφέρονται παραπάνω [ομάδα Virga].»

Σχετικά με  τη βοήθεια που παρήχθη στην οικογένεια κατά τη διάρκεια της δίκης στην οποία κατήγγειλε τις απόπειρες εκβιασμού, η οργάνωση προσθέτει:

«Τίποτα περισσότερο δε γινόταν. […] Σε γενικές γραμμές, είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε ότι η παροχή βοήθειας στη διάρκεια μιας καταγγελίας, είναι ένας εξαιρετικά ευαίσθητος και δύσκολος αγώνας, στον οποίο είναι δυνατόν να βρεθούμε αντιμέτωποι με πολύπλοκες , άβολες, παράδοξες και οριακές ιστορίες. Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι είναι απαραίτητη η παροχή βοήθειας σε όποιον αποφασίσει να κάνει καταγγελία, έτσι ώστε να μην εκτίθεται σε κίνδυνο.»

«Χρειάζεται θάρρος για να το κάνουν αυτό»

Ο αγώνας κατά της μαφίας παραμένει εύθραυστος. Η «Αντίο πίτσο» πρέπει να διενεργεί τακτικά εκστρατείες ευαισθητοποίησης και ενημέρωση που να καθιστούν σαφές ότι ο αγώνας ενάντια στον πίτσο δεν είναι απλός. Ο  Σαλβατόρε Λούπο, καθηγητής και ερευνητής στο Παλέρμο, συγγραφέας πολλών βιβλίων, όπως: «Η ιστορία της Μαφίας από τις απαρχές της έως σήμερα» (Eκ. Flammarion, Μάρτιος, 2009), αναλύει την κατάσταση:

«Πριν από είκοσι χρόνια, με την τρομοκρατία της μαφίας, μια πρωτοβουλία όπως αυτή της ‘Αντίο πίτσο’ δεν θα ήταν ποτέ δυνατή. Είναι μια πραγματική επιχειρηματική επανάσταση, επειδή στο παρελθόν υπήρχε πάντα μια συμπαιγνία με την μαφία. Η κοινωνία είναι βαθιά μολυσμένη από τη μαφία, ξεκινάμε από μια κατάσταση εξαιρετικά διεφθαρμένη, οπότε η πρωτοβουλία των νέων αυτών αξίζει πολλά. Χρειάζεται θάρρος για να το κάνουν αυτό.»

Έχοντας ήδη τη στήριξη των αρχών, η οργάνωση προσπαθεί τώρα να ενσωματώσει και τους καταναλωτές. Εκτός από την εφαρμογή που εντοπίζει τις επιχειρήσεις «χωρίς πίτσο», μόλις αναπτύχθηκε και μια άλλη εφαρμογή που επιτρέπει στους τουρίστες να κάνουν κράτηση διαμονής 100%  ηθικού χαρακτήρα. Η οργάνωση επισκέπτεται επίσης τα σχολεία, για να εξηγήσει το φαινόμενο στα παιδιά. Τα υπόλοιπα πρέπει να προέρχονται και από τους κατοίκους, εξηγεί η πρώην βιβλιοπώλης, Μπεατρίτσε Μονρόι:

«Αν θέλουμε να είμαστε υπεύθυνοι καταναλωτές, αγοράζουμε οικολογικό απορρυπαντικό κι όχι το κλασικό. Κι εδώ ισχύει το ίδιο. Ζω στο Παλέρμο, οπότε αν θέλω να καταναλώσω ηθικά, χρησιμοποιώ μόνο το δίκτυο καθαρής οικονομίας.»