Η φράση «δεξιά στροφή», την οποία αναπαράγουν, με διάφορες παραλλαγές, τα ΜΜΕ διεθνώς, σε μια προσπάθεια να χαρακτηρίσουν περιεκτικά το αποτέλεσμα των αυστριακών εκλογών, κυριολεκτεί απολύτως. ‘Οχι μόνο διότι το ακροδεξιό FPÖ («Κόμμα Ελευθερίας» που ιδρύθηκε το 1955 από ναζιστές) έρχεται δεύτερο, αλλά και διότι, ο νικητής των εκλογών, Σεμπάστιαν Κουρτς, του «Λαϊκού Κόμματος», έχει μια κυβερνητική ατζέντα η οποία δυσκολεύει εξαιρετικά τους πολιτικούς αναλυτές στο να τον ετεροκαθορίσουν σε σχέση με την «επίσημη» ακροδεξιά, σε πολύ βασικούς τομείς, όπως, π.χ., η οικονομία και η προσφυγική κρίση. Εξάλλου το ενδεχόμενο μιας κυβερνητικής συνεργασίας μεταξύ των δύο κομμάτων είναι αρκετά πιθανό. 

Ο Κουρτς, εντυπωσίασε με την περίπτωσή του, όταν στα 24 χρόνια του αναλάμβανε την θέση του υφυπουργού Ενσωμάτωσης, στα 27 του χρόνια την θέση του υπουργού Εξωτερικών και στα 30 του αρχηγός, με πρωτοφανείς υπερεξουσίες, του συγκυβερνώντος με τους Σοσιαλδημοκράτες, συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος. Στα 31 του είναι πλέον ο νεότερος ηγέτης στον κόσμο. Αλλά το «παιδί – θαύμα» του αυστριακού πολιτικού σκηνικού δεν είναι «αθώο».

Η Αυστρία της κοινωνικής ανισότητας

Ο Κουρτς έχει υποσχεθεί επανειλημμένα να «κλονίσει» την αυστριακή πολιτική, αλλά προς το παρόν παραμένει ασαφές τι εννοεί με αυτό. Η αυστριακή οικονομία, για παράδειγμα, βιώνει τη γρηγορότερη οικονομική της ανάπτυξη εδώ και έξι χρόνια, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιδρύματος Heritage, στα οποία αναφέρεται το Bloomberg, με χαμηλό ποσοστό ανεργίας που κυμαίνεται γύρω στο 5,7%. Η χώρα είναι από καιρό γνωστή για το υψηλό βιοτικό επίπεδό της. Το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό προϊόν της είναι 51.300 δολάρια ΗΠΑ, τοποθετώντας την Αυστρία στην 13η θέση της σχετικής παγκόσμιας κατάταξης το 2014 (σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας το 2015), ενώ η Βιέννη, η πρωτεύουσα, ήταν στην κορυφή των παγκόσμιων κατατάξεων για την ποιότητα διαβίωσης, το 2015 και 2016. Με μακρά παράδοση δημοτικών κατοικιών, έχει επιτύχει μέχρι στιγμής κάποια κοινωνική σταθερότητα.

Ωστόσο, μια πιο προσεκτική εξέταση αποκαλύπτει μια μάλλον κατακερματισμένη και ολοένα πιο πολωμένη κοινωνική δομή: Περίπου το 12% των Αυστριακών και το 33% των μεταναστών κινδυνεύουν από φτώχεια. Ενώ η εισοδηματική ανισότητα είναι λιγότερο έντονη απ ‘ό, τι σε ορισμένες χώρες του ΟΟΣΑ, από τη δεκαετία του 1990 και μετά, τα φτωχότερα τμήματα της αυστριακής κοινωνίας έχουν χάσει έδαφος: Από το 1990 έως το 2011 το εισόδημα του φτωχότερου 20% του πληθυσμού μειώθηκε κατά 47%, ενώ το εισόδημα του πλουσιότερου 1% αυξήθηκε κατά 16%. Συνολικά, η Αυστρία χαρακτηρίζεται από υψηλή ανισότητα στην κατανομή του πλούτου και της περιουσίας. Όπως λέει και ένα δημοφιλές αυστριακό ρητό, όλα τα κακά πράγματα έρχονται στην Αυστρία, αλλά λίγα χρόνια αργότερα από τον υπόλοιπο κόσμο.

Ενας εξουσιαστικός… «ποπ σταρ»

Ετσι, ο πολιτικός αναλυτής Thomas Hofer θεωρεί πως οι υποσχέσεις του Κουρτς για «τάραγμα των νερών» της αυστριακής πολιτικής αποτελεί μια μεγάλης κλίμακας αντίφαση. «Το Λαϊκό Κόμμα είναι στην κυβέρνηση εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια και οι αφίσες του λένε “Ώρα για κάτι νέο”. Είναι μια τεράστια αντίφαση αλλά με τον Κουτς λειτουργεί» δήλωσε ο Hofer στο Reuters.

Όμως τι κάνει ένας υποψήφιος όταν δεν θέλει να μιλήσει επί της ουσίας διότι θα εκτεθεί; Το ρίχνει στην εικόνα. Ο Κουρτς πήρε το «δαχτυλίδι» της ηγεσίας του κόμματος το Μάιο μετά την αποχώρηση του πρώην προέδρου και καγκελάριου Reinhold Mitterlehner και την επίσημη εκλογή του στην προεδρία με ένα «φαραωνικό» 98,7% των ψήφων στο συνέδριο κόμματος τον Ιούλιο. Ταυτόχρονα το συνέδριο ψήφισε στο να δοθούν περισσότερες εξουσίες στον αρχηγό του κόμματος, σημείωνει η Politico. Το πρώτο που έκανε ο Κουρτς με αυτήν την διευρυμένη εξουσία ήταν να αλλάξει τα χρώματα του κόμματος από μαύρο σε πράσινο – μπλε.

Ο Κουρτς συγκρίθηκε από τα ΜΜΕ με άλλους «χαρισματικούς πολιτικούς ηγέτες» όπως ο Τζάστιν Τριντό του Καναδά και ο Εμμανουέλ Μακρόν της Γαλλίας, λέει το BBC. Όπως ο Μακρόν, έτσι και ο Κουρτς επικεντρώθηκε στην πολιτική της προσωπικότητας και όχι στην κομματική πολιτική σε αυτές τις εκλογές. Κατά την Washington Post, ο Κουτς «μετονόμασε» ανεπίσημα τη λίστα του κόμματός του σε αυτές τις εκλογές, «Λίστα του Σεμπάστιαν Κουρτς». Κάτι ανάλογο αναμένεται να συμβεί και με τον κατάλογο των υπουργών του στην κυβέρνηση αφού ο ίδιος απαιτεί ήδη, να δίνει μόνος του την κατευθυντήρια γραμμή, μέσα από εντολές και διαταγές. Αυτό όμως μένει να αποδειχθεί, δεδομένου ότι πλέον ξεκινά η διαδικασία του σχηματισμού της.

Κάποιες αναλύσεις «είδαν» στην έλευση του Κουρτς στην ηγεσία του κόμματος, την υλοποίηση των σκληροπυρηνικών στελεχών του. Αυτά τα στελέχη φέρονται να προωθούσαν τον ιδιαίτερα δημοφιλή, αλλά συγχρόνως επικρινόμενο από τους αντιπάλους του για «άκρατο λαϊκισμό», υπουργό Εξωτερικών, ευελπιστώντας, τόσο αυτός όσο και εκείνοι, σε νίκη του Λαϊκού Κόμματος σε πρόωρες εκλογές και σε σχηματισμό κυβέρνησής του, προφανώς με το ακροδεξιό εθνικιστικό Κόμμα των Ελευθέρων, στη θέση των Σοσιαλδημοκρατών, τους οποίους οι ίδιοι κύκλοι φρόντιζαν να μπλοκάρουν στην κυβέρνηση με κάθε ευκαιρία. Σύμφωνα με τον Αυστριακό δημοσιογράφο Gernot Bauer, ο Κουρτς είναι σαν ένας «ποπ σταρ». «Είναι σαν τον Justin Bieber (…) ο κόσμος θέλει να βγάζει selfies μαζί του. Νομίζω ότι το 20% της εκστρατείας του ήταν μόνο να βγάζει φωτογραφίες και selfies» δήλωσε σύμφωνα με το NPR.

Αντιπροσφυγική ατζέντα

Κάπου εδώ όμως τελειώνει και η «χαριτωμενιά» της υπόθεσης. Η στάση του Κουρτς κατά της μετανάστευσης και των προσφύγων ήταν τόσο ακραία και οι ομιλίες του ήταν τόσο «φλογερές», που οι ακροδεξιοί εθνικιστές του FPO τον κατηγόρησαν… για λογοκλοπή. Ο Κουρτς είπε τον Ιούνιο ότι ήθελε να καταργήσει τα μουσουλμανικά νηπιαγωγεία, διότι… άνοιξαν έναν δρόμο σε «παράλληλες κοινωνίες» ασύμβατες με εκείνην της Αυστρίας. Το FPO έσπευσε να θυμίσει ότι έχει το ίδιο αίτημα εδώ και χρόνια, αλλά ο Κουρτς δεν είχε τη «βούληση και το θάρρος» να το πραγματοποιήσει από τις κυβερνητικές του θέσεις, όπως μετέδωσε το Reuters.

Επίσης, ως ηγέτης του «Λαϊκού Κόμματος», ο Κουρτς υποσχέθηκε να μπλοκάρει την μετανάστευση από την Μέση Ανατολή και την Αφρική. Μετά από περίπου 1.3 εκατομμύρια πρόσφυγες και μετανάστες που έφτασαν στην Ευρώπη για να ζητήσουν άσυλο το 2015, η Αυστρία – η οποία δέχτηκε 90.000 μετανάστες αυτή την χρονιά – είπε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι δεν θέλει να πάρει περισσότερους, σύμφωνα με την Telegraph. Ο ίδιος ο Κουρτς δήλωσε τον Ιούλιο, σύμφωνα με την Politico: «Γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε. Η διαδρομή της Μεσογείου πρέπει να είναι κλειστή, καλύτερα σήμερα από αύριο».

Αλλωστε, δεν είναι τυχαίο, όπως θυμίζει το Αθηναϊκό Πρακτορείο, πως στις τηλεοπτικές αναμετρήσεις των τελευταίων εβδομάδων, ο ίδιος βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τον αντίπαλό του αλλά και πιθανό εταίρο του στη νέα κυβέρνηση συνασπισμού, τον αρχηγό του ακροδεξιού εθνικιστικού Κόμματος των Ελευθέρων Χάιντς-Κρίστιαν Στράχε, για το εάν αντέγραψε ή όχι τις σκληρές θέσεις του Στράχε για το προσφυγικό, ή εάν ήταν ο Σεμπάστιαν Κουρτς ή ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ ΄Ορμπαν, εκείνος στον οποίο οφείλεται το κλείσιμο της αποκαλούμενης «Διαδρομής των Βαλκανίων» για τους πρόσφυγες.

Ο Thomas Hofer συνόψισε στο Reuters: «Ο Κουρτς λέει πολλά παρόμοια πράγματα με τον αρχηγό της FPO, Heinz-Christian Strache, αλλά με έναν πιο κοινωνικά αποδεκτό τρόπο». Στην πραγματικότητα, ο Κουρτς είναι τόσο πρόθυμος να μιλάει για ζητήματα μετανάστευσης που ένας από τους αντιπάλους του τον κατηγόρησε ότι περιστρέφεται σε αυτό το θέμα όποτε μπορεί. Σύμφωνα με το Reuters, η αρχηγός των Αυστριακών πράσινων, Ulrike Lunacek, είπε στον Κουρτς κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης: “Είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Σε κάθε θέμα καταφέρνετε να αλλάξετε την συζήτηση αμέσως στους πρόσφυγες και το πολιτικό Ισλάμ».

‘Οπερ σημαίνει, ότι εκτός από την εικόνα, το προσφυγικό είναι ο αμέσως επόμενος τρόπος να αποφύγεις να μιλήσεις για την ουσία. Και από αυτήν την άποψη, δηλαδή των θέσεων του Κουρτς για το προσφυγικό, κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι το ότι ήταν ακριβώς ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας ο πρώτος ηγέτης ξένης χώρας έσπευσε να συγχαρεί ένθερμα τον Σεμπάστιαν Κουρτς αμέσως μετά την εκλογή του σε αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος τον περασμένο Μάιο. Ο Βίκτορ Όρμπαν εξέφραζε τη χαρά του «για τη συνεργασία με το ανανεωμένο Λαϊκό Κόμμα», διαβεβαιώνοντας τον Σεμπάστιαν Κουρτς πως κατά την εκπλήρωση των στόχων του, θα έχει την υποστήριξη του δικού του κόμματος, της Ουγγρικής Ένωσης Νεαρών Δημοκρατών (FIDESZ), ενώ τον ευχαριστούσε για την υποστήριξη που αυτός παρείχε προς την Ουγγαρία ως Αυστριακός υπουργός Εξωτερικών, «στη βάση της ιστορικής φιλίας ανάμεσα στους λαούς μας και των κοινών χριστιανικών μας αξιών».

Κουνώντας το δάχτυλο στην Ελλάδα

Σεμπάστιαν Κουρτς και Βίκτορ Όρμπαν έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν στα θέματα προστασίας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και στην μεθόδευση του κλεισίματος της αποκαλούμενης «Διαδρομής των Βαλκανίων» για τους πρόσφυγες, που πέρυσι την άνοιξη είχε οδηγήσει στις δραματικές εξελίξεις με τον εγκλωβισμό χιλιάδων προσφύγων στην Ειδομένη στα σύνορα της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ.

Μάλιστα, ο Κουρτς είχε εξαπολύσει ουκ ολίγες επιθέσεις κατά της Ελλάδας για τις προσφυγικές ροές την διετία 2015-2016. «Δεν είμαι πλέον διατεθειμένος να περιμένω μέχρι να αντιληφθεί επιτέλους η Ελλάδα πως απαιτείται μια λύση στην προσφυγική κρίση», είχε δηλώσει τον Φεβρουάριο του 2016 του μετά τις εργασίες της άτυπης συνόδου των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στο Άμστερνταμ. Τασσόμενος υπέρ του κλεισίματος των συνόρων Ελλάδας – Σκοπίων τονίζοντας χαρακτηριστικά σε δήλωσή του στα «Νέα»: «Εάν κλείσουν τα βόρεια σύνορα και μείνει η Ελλάδα για περισσότερα από ένα 24ωρο με τους πρόσφυγες στην επικράτειά της, τότε θα αλλάξει ραγδαία και το ενδιαφέρον της να δεχθεί ευρωπαϊκή βοήθεια». Ενώ είχε δηλώσει επίσης πως «δεν μπορεί να στηρίζουμε την Ελλάδα με δισεκατομμύρια ευρώ και να αφήνουμε αυτό το θέμα στην άκρη, αλλά πρέπει να απαιτήσουμε ποια θα είναι η συνεισφορά της στην κρίση του ασύλου».

«Φαιές» πιθανότητες

Αν η ανάλυση για την επιλογή της κυρίαρχης τάσης του «Λαϊκού Κόμματος» να συνεργαστεί κυβερνητικά με το ακροδεξιό – εθνικιστικό Κόμμα της Ελευθερίας FPÖ, αντί των Σοσιαλδημοκρατών, βγει αληθινή, τότε τα πράγματα θα είναι ακόμη πιο μαύρα και όχι μόνο για την Αυστρία, αλλά για την Ευρώπη γενικά. Προς το παρόν, όπως αναφέρει η Deutsche Welle, ο Κουρτς κρατά κλειστά τα χαρτιά του και δεν θέλει να αποκαλύψει τον κυβερνητικό του εταίρο. «Αναζητούμε εταίρους για να προωθήσουμε αλλαγές στην Αυστρία» αρκέστηκε να πει χθες μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων χωρίς να αποκλείσει κανένα σχήμα, ακόμη και κυβέρνηση μειοψηφίας.

Πιθανοί εταίροι θα μπορούσαν να είναι το FPÖ, που κατάφερε να αποσπάσει το καλύτερο εκλογικό αποτέλεσμα των τελευταίων 20 χρόνων και διεκδικεί με αξιώσεις συμμετοχή στην κυβέρνηση Κουρτς, αλλά και οι Σοσιαλδημοκράτες, οι μεγάλοι χαμένοι των εκλογών. Αν και μετά την διάλυση της συμμαχίας από τον Κουρτς που οδήγησαν στιος πρόωρες εκλογές, κάτι τέτοιο φαντάζει απίθανο. Μιλώντας στο δεύτερο κανάλι της γερμανικής δημόσιας τηλεόρασης ZDF αργά το βράδυ των εκλογών, ο Σεμπάστιαν Κουρτς προσπάθησε να διαλύσει τους φόβους σε σχέση με τον φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό της κυβέρνησής τους, παρά τις στενές σχέσεις με χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως την Πολωνία ή την Ουγγαρία, που δημιουργούν προσκόμματα στην ΕΕ. «Είμαστε χώρα που είναι παράλληλα πύλη προς ανατολάς», τόνισε. «Και ναι, διατηρούμε καλές σχέσεις με ανατολικοευρωπαϊκές χώρες, αλλά ο στόχος μου δεν είναι να συνεχίσω τη διαίρεση μέσα στην Ευρώπη με τις φυγόκεντρες δυνάμεις αλλά να συνεργαστώ με την Ευρώπη. Φυσικά χρειάζονται αλλαγές μέσα στην ΕΕ, αλλά προς μια θετική κατεύθυνση, φιλοευρωπαϊκή».

Ήταν σαφής επίσης η προσπάθεια που έκανε χθες ο Κουρτς να υπενθυμίσει ότι συνέβαλε τα προηγούμενα χρόνια από το υπουργικό του αξίωμα θετικά, όπως τουλάχιστον ο ίδιος υποστήριξε, στην ευρωπαϊκή πορεία της γηραιάς ηπείρου. Πάντως το Παγκόσμιο Εβραϊκό Συμβούλιο χαρακτήρισε την Κυριακή το αποτέλεσμα των εκλογών «λυπηρό και δυσάρεστο» και κάλεσε τον Κουρτς να μην συνεργαστεί με το FPO. Προειδοποιώντας ότι το FPO «εξακολουθεί να είναι γεμάτο ξενοφοβία και ρατσισμό και είναι, ήπια μιλώντας, πολύ διφορούμενο ως προς το ναζιστικό παρελθόν της Αυστρίας», σύμφωνα με τους New York Times. Ομολογουμένως δύσκολα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά τα πράγματα, αφού το FPO ιδρύθηκε το 1956 από τον Anton Reinthaller, πρώην αξιωματικό των SS…