Στην πόρτα του μπιστρό, λίγα λεπτά από τον σταθμό του προαστιακού στα δυτικά του Παρισιού, είναι τοιχοκολλημένο το μήνυμα: «Take away». Αλλά το μεσημέρι της Παρασκευής και του Σαββάτου, σερβίρεται, επίσης, επιτόπου, κουσκούς. Ο «Θείος Χακίμ» είναι εκεί, όπως και μία ντουζίνα συγκεντρωμένων ανθρώπων στη μικρή σάλα με τα λευκά πλακάκια. Όλοι φορούν μάσκα που προστατεύει πολύ καλά το πηγούνι, λιγότερο το υπόλοιπο πρόσωπο. Δύο ρεπόρτερ της εφημερίδας Le Monde αποφάσισαν να πάρουν το δρόμο της παρανομίας, μετά από μια τυχαία συνάντηση: 

Ο «Θείος Χακίμ» (τα ονόματα είναι αλλαγμένα) , είναι ένας ταξιτζής που συναντήσαμε πριν από τις γιορτές, όταν λαχταρούσαμε ένα μεσημεριανό διάλειμμα. Ήξερε ένα «παράνομο εστιατόριο». Έπρεπε να τηλεφωνήσουμε εκ μέρους του. Δηλώσαμε τηλεφωνικά ταυτότητα και επάγγελμα, και κάναμε κράτηση για τέσσερις.

Όχι τηγανητές πατάτες, προς αποφυγή των οσμών

Πίσω από τον πάγκο είναι ο Σοφιάν. Πρόκειται για ένα μπιστρό, όχι μοντέρνο, αλλά πιστό στη αποστολή του, όπου όλα βρίσκονται στη θέση τους, από τα μπουκάλια του απεριτίφ έως την αριθμομηχανή δίπλα στο ταμείο. Για την τήρηση των τύπων, ο Σοφιάν κόλλησε την «υπ’αρ. 2020-812 CAB/DS/BSI» απόφαση περί της ενίσχυσης του υγειονομικού πρωτοκόλλου στα καταστήματα. Είχαμε ξεχάσει αυτούς τους χαρούμενους θορύβους, το πιατάκι φλιτζανιού που τοποθετούμε πάνω στον πάγκο, τον καφέ που αλέθουμε, τα δυνατά γέλια που τρέφονται με ένα ποτήρι κρασί . Ο Σοφιάν ποτέ δεν έκλεισε: κατά τη διάρκεια του πρώτου λοκντάουν, τα ψηλά σκαμπό του ήταν ακόμα όρθια μπροστά από τον πάγκο.

Μεταξύ δύο τοίχων, άπλωσε ένα μαύρο σεντόνι κρύβοντας τον πίσω χώρο, όπου μπορούμε να καθόμαστε σε έναν καναπέ από δερματίνη και να τρώμε. Αυτό το μεσημέρι, ο Σοφιάν θα σερβίρει οκτώ γενναιόδωρες μερίδες κουσκούς. Δύο φίλοι, μάλλον συνταξιούχοι, μοιράζονται ένα μπουκάλι σαμπάνια, μετά ένα δεύτερο. Τι γιορτάζουν; «Την Αγία Ευτυχία!». Γευματίζουν εκεί αρκετές φορές την εβδομάδα, χωρίς συγκεκριμένους κανόνες ή φθηνές δικαιολογίες.

Ο Σοφιάν λέει στους δύο ρεπόρτερ ότι, στη γειτονιά , «μιλούν»: το όνομά του κυκλοφορεί. Μιλούν μάλλον θετικά, διαβεβαιώνει, αλλά ο «Θείος Χακίμ» ανησυχεί: «Είναι προσεκτικός ούτως ή άλλως, υπάρχουν πάντα ορισμένοι χαφιέδες που ζουν στο 1939-45». Ο ιδιοκτήτης του κτιρίου είναι ενήμερος, περνά μερικές φορές. Για να προστατευθεί από ανεπιθύμητους, ο Σοφιάν δεν τηγανίζει πατάτες, για να αποφύγει τις έντονες μυρωδιές.

Στις 1:15μ.μ., ο Σοφιάν κλείνει την κουρτίνα. Είναι πλέον απαραίτητο να γνωρίζουμε τον ψηφιακό κωδικό του κτιρίου, για να εισέλθουμε από μία πλαϊνή πόρτα. Οι γείτονες βλέπουν τι συμβαίνει. Δεν λένε τίποτα: η διάθεση είναι περισσότερο συμπονετική παρά καταγγελτική. «Κάποια στιγμή, πρέπει να τους υποστηρίξουμε, διαφορετικά θα γίνει επανάσταση», εκτιμά μία καταστηματάρχης που τρώει στου Σοφιάν. «Και έπειτα, όταν βλέπουμε την ουρά στα σούπερ-μάρκετ… ».

Οι θαμώνες του αστυνομικού τμήματος

Το «Παράνομο Εστιατόριο» είναι μία επισφαλής δραστηριότητα. Ένα άλλο που γνώριζε ο «Θείος Χακίμ» έκλεισε τη Δευτέρα 11 Ιανουαρίου: η αστυνομία τους πρότεινε να στραφούν στα σάντουιτς. Ο εστιάτορας γλίτωσε το πρόστιμο και την προσωρινή αναστολή λειτουργίας. Και, πρωτίστως, την απώλεια όλων των κρατικών ενισχύσεων. Σε περίπτωση που τον ξαναπιάσουν, όμως, κινδυνεύει να δικαστεί.

Ο μπάρμαν Σοφιάν είναι προσεκτικός -εμπιστεύεται μόνον τους θαμώνες- αλλά δεν ανησυχεί πραγματικά. Ο «Θείος Χακίμ» μας είχε προειδοποιήσει: «Δεν έχετε τίποτα να φοβάστε: όταν δείτε ποιος τρώει εκεί… Θα είστε καλά προστατευμένοι, αν καταλαβαίνετε τι εννοώ!». Είδαμε: αξιωματικούς της υπηρεσίας δίωξης εγκλήματος στον πάγκο, μία αστυνομικό -με μάσκα- που ήρθε να παραλάβει κουσκούς για την ομάδα της στο αστυνομικό τμήμα, δεν μας εκπλήσσει το θέαμα. «Και εκεί», ψιθύρισε ο «Θείος Χακίμ», «είναι η σύζυγος του διοικητή της αστυνομίας. Έρχεται συχνά εδώ».

Πέραν των αστυνομικών, συναντούμε κουρασμένους ταξιτζήδες και βιοτέχνες να τρώνε εκεί κάθε μεσημέρι. Ο Χακίμ επικαλείται, επίσης, την υγιεινή διατροφή: «Το να τρώμε καθημερινά McDonald ή κεμπάπ δεν είναι καλό … ».

Είναι και λόγος ψυχικής υγείας, επιμένει ο Σοφιάν. «Οι πελάτες θέλουν να παραμείνουμε ανοιχτοί, διότι πλήττουν υπερβολικά στο σπίτι. Εκνευρίζεσαι με τη γυναίκα σου, δεν είναι ζωή αυτή. Εδώ, τουλάχιστον, βλέπουν κόσμο». Και, τέλος, το οικονομικό: «Το ταμείο αλληλεγγύης των 1.500 ευρώ, κατά τη διάρκεια του πρώτου λοκντάουν, δεν κάλυπτε ούτε καν το ενοίκιό μου. Τα 10.000 ευρώ (του ταμείου αλληλεγγύης), τα παίρνω, αλλά δεν είναι αρκετά». Τα πάγια έξοδά του -τώρα που οι εργαζόμενοι της είναι μερικώς άνεργοι- είναι, ωστόσο, λιγότερα από αυτό το ποσό.

Το παράνομο κουσκούς αποφέρει ελάχιστα: την Παρασκευή και το Σάββατο, τα έσοδα δεν υπερβαίνουν τα 500 ευρώ, σε σύγκριση με τις  2.000 πριν από την πανδημία, σύμφωνα με τον ίδιο. Τις καθημερινές, είναι μεταξύ 100 και 150 ευρώ.

«Γεύμα εργασίας» στη Λαβάλ

Τα δημοφιλή μπιστρό δεν περιορίζονται στα παράνομα γεύματα. Την Τρίτη 5 Ιανουαρίου, η αστυνομία εισέβαλε σε ένα γνωστό εστιατόριο: επιχειρηματίες και ένας αιρετός αξιωματούχος του δήμου Μαγιέν γευμάτιζαν, σύμφωνα με το ραδιοφωνικό δίκτυο «France Bleu». Το βράδυ της 28ης Νοεμβρίου, ένα διάσημο εστιατόριο στο 16ο διαμέρισμα του Παρισιού υποδέχτηκε σαράντα περίπου συνδαιτυμόνες, συμπεριλαμβανομένου του τραγουδιστή Patrick Bruel, όπως αποκάλυψε το περιοδικό «Public». «Γεύμα εργασίας», υποστήριξαν οι μετέχοντες και στις δυο περιπτώσεις.

Είναι αδύνατο να εκτιμηθεί ο αριθμός των καταστημάτων που παίζουν αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι. Από το νέο λοκντάουν στα τέλη Οκτωβρίου έως το τέλος του 2020, η αστυνομία επέβαλλε 22 διοικητικές κυρώσεις και 285 πρόστιμα στο Παρίσι και στους τριγύρω δήμους. Αλλά αυτά τα στοιχεία περιλαμβάνουν όλα τα καταστήματα που δέχονται κοινό, όχι -ειδικά- τα εστιατόρια. Άλλες 370 περιπτώσεις καταγράφηκαν στη Μασσαλία και στην Εξ-αν-Προβάνς, αλλά αυτά αφορούσαν κυρίως νυχτερινά μπαρ και εγκαταστάσεις με ναργιλέ, διευκρίνισε αστυνομική πηγή.

Πολιτική ανυπακοή στην Ιταλία

«Το βρίσκω αυτό, ακατανόητο», λέει ο Franck Trouet, εκπρόσωπος Τύπου της Ένωσης Ξενοδόχων και Εστιατορίων. «Πρέπει να είναι κάποιος σε μεγάλη οικονομική και ηθική δυσχέρεια, για να φτάσει να οργανώνει κρυφά αυτήν τη δραστηριότητα. Αλλά προς τι η διαφοροποίηση μεταξύ των διοργανωτών άγριων πάρτι και των εστιατόρων; Πρόκειται για την μη τήρηση των κανόνων».

Προς το παρόν, καμία κίνηση αντίδρασης στο κλείσιμο δεν αναπτύχθηκε στη γαλλική εστίαση, η οποία ανασαίνει χάρη στις κυβερνητικές ενισχύσεις. Η Ιταλία βίωσε κάτι ανάλογο την Παρασκευή, 15 Ιανουαρίου, με το σύνθημα #ioapro («εγώ, ανοίγω»). Μετά από μία ανάρτηση, στο Facebook, ενός εστιάτορα στο Κάλιαρι της Σαρδηνίας, η κίνηση απλώθηκε σε αρκετές ιταλικές περιοχές και υποστηρίζεται από τον ακροδεξιό ηγέτη Ματέο Σαλβίνι.

«Δεν υποστηρίζουμε την πολιτική ανυπακοή», επανέλαβε ο Franck Trouet. «Αντιθέτως, δικαιούμαστε να κάνουμε μία πραγματική συζήτηση ως προς την ορθότητα αυτής της απαγόρευσης». Η επιτυχία της εκστρατείας εμβολιασμού φαίνεται ως η μόνη σανίδα σωτηρίας για τους εστιάτορες.