Η Ουκρανία, μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, έχει γίνει «σημείο αναφοράς» για ζευγάρια που αναζητούν παρένθετη μητέρα. Υποψήφιες είναι οι νεαρές σε ηλικία Ουκρανές, όμως, παρά τις οικονομικές απολαβές, εκφράζονται φόβοι ότι οι γυναίκες αυτές πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης.

Η Ana πληροφορήθηκε για την παρένθετη μητρότητα από ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ. Ήταν 18 χρονών. Είχε τελειώσει το λύκειο και σκεφτόταν να εργαστεί στο ξενοδοχείο της μικρής της πόλης στη δυτική Ουκρανία. Ο μισθός στο ξενοδοχείο ήταν 200 δολάρια τον μήνα. Όμως, η Ana έμαθε ότι, μία παρένθετη μητέρα μπορεί να κερδίσει έως και 20.000 δολάρια. Η οικογένεια της δεν είναι φτωχή, σύμφωνα τουλάχιστον με τα δεδομένα της τοπικής οικονομίας. Η μητέρα της είναι λογίστρια και βρισκόταν πάντα στο πλευρό της, αναλαμβάνοντας τη φροντίδα και τα έξοδα της. Για ποιόν λόγο πήρε την απόφαση; Σύμφωνα με το BBC και όπως λέει η ίδια η Ana «επειδή ήθελε να έχει κάτι παραπάνω», να αγοράσει «ακριβά πράγματα» -για το σπίτι, συσκευές, αυτοκίνητο.

Παρά το γεγονός ότι η παρένθετη μητρότητα στην Ουκρανία είναι κοινό μυστικό -μέχρι στιγμής, εκατοντάδες γυναίκες έχουν γίνει παρένθετες μητέρες- παραμένει ταμπού και ουδείς μιλάει ανοιχτά για το θέμα.

Διαβάστε επίσης: «Νέες διαδρομές μητρότητας» της Ζαΐρας Παπαληγούρα

Ads

Η ιστορία ξεκίνησε το 2015. Όταν μετά από καταγγελίες για εκμετάλλευση των γυναικών  άρχισαν να κλείνουν το ένα μετά το άλλο, τα αντίστοιχα «γραφεία» στην Ασία -hotspot της εν λόγω «βιομηχανίας»- ζευγάρια από όλον τον κόσμο αναζήτησαν σε αυτή τη γωνιά της Ευρώπης λύση στο πρόβλημα τους. Έχοντας αποκλειστεί από την Ινδία, το Νεπάλ και την Ταϊλάνδη, στράφηκαν στην Ουκρανία, ένα από τα λίγα εναπομείναντα μέρη του κόσμου στα οποία το deal για την παρένθετη μητρότητα κοστίζει ελάχιστα σε σχέση με τις ΗΠΑ. «Έρχονται πάρα πολλά άτεκνα ζευγάρια στην Ουκρανία» λέει η Ana (που δέχτηκε να μιλήσει υπό καθεστώς ανωνυμίας).

Μετά από μερικά χρόνια εργασίας στο ξενοδοχείο, η Ana αποφάσισε να γίνει παρένθετη μητέρα. Ήταν 21 ετών και είχε ήδη αποκτήσει μία κόρη, οπότε είχε το δικαίωμα να «θέσει» υποψηφιότητα. Σύμφωνα με την ουκρανική νομοθεσία, η παρένθετη μητέρα πρέπει να έχει δικό της παιδί προτού κυοφορήσει το παιδί κάποιων άλλων. Εάν μία γυναίκα έχει παιδί, θεωρείται λιγότερο πιθανό να συνδεθεί με το μωρό που πρέπει μετά να αποχωριστεί, λένε όσοι προσλαμβάνουν γυναίκες ως παρένθετες μητέρες.

Το μακρύ ταξίδι

Η Ana άρχισε την αναζήτηση σε ιστοσελίδες που είχαν διαφημίσεις για μεσάζοντες και κλινικές. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα βρέθηκε στο Κίεβο για τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις. Είχε υπογράψει συμβόλαιο με ένα ζευγάρι από τη Σλοβενία, που αδυνατούσε να τεκνοποιήσει και φάνηκε τυχερή, καθώς το έμβρυο εμφυτεύθηκε στην μήτρα της με την πρώτη προσπάθεια. Οι δυσκολίες άρχισαν αμέσως μετά. Όπως λέει, το επίπεδο της περίθαλψης στην κλινική που είχε αναλάβει τη διαδικασία, ήταν άθλιο. Αρκετές παρένθετες μητέρας αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, λόγω ζητημάτων που είτε δεν διαγνώστηκαν σωστά, είτε δεν αντιμετωπίστηκαν εγκαίρως και οδήγησαν σε επιπλοκές, εξηγεί η Ana, η οποία ανάρτησε τις καταγγελίες της στο διαδίκτυο θέλοντας να προειδοποιήσει γυναίκες που ήταν στη δική της κατάσταση. Η κλινική αντέδρασε άσχημα στις καταγγελίες, εξού και η Ana παραμένει διστακτική -ακόμη δεν θέλει να κατονομάσει την κλινική.

Το μωρό γεννήθηκε υγιές, η Ana δήλωσε σκεπτική σε σχέση με την εμπειρία της, όμως πρόσφατα προχώρησε σε ακόμη μία συμφωνία, αυτή τη φορά με ένα ζευγάρι από την Ιαπωνία.

Τo deal γίνεται μέσω δικηγόρου από το Κίεβο και κατά πάσα πιθανότητα, το ζευγάρι και η Ana δεν πρόκειται να συναντηθούν διά ζώσης. Τώρα, η Ana είναι πολύ πιο προσεκτική στην επιλογή της κλινικής και εάν όλα πάνε σύμφωνα με τα σχέδια της, υπολογίζει, όπως γράφει το BBC, ότι μέχρι τα 24 της, θα έχει γεννήσει τρία παιδιά -το δικό της και δύο ως παρένθετη μητέρα.

Η πρωτεύουσα της παρένθετης μητρότητας

Η ζήτηση για παρένθετες μητέρες στην Ουκρανία «παρουσιάζει αύξηση 1000% μέσα στα τελευταία δύο χρόνια» λέει ο Sam Everingham από την οργάνωση of Families Through Surrogacy, που με έδρα το Σύδνεϊ παρέχει συμβουλές σε ανθρώπους οι οποίοι επιθυμούν να γίνουν γονείς.

Η χώρα, βρέθηκε σχεδόν κατά τύχη, στη λίστα με τα κράτη που επιτρέπουν τον… «τουρισμό παρένθετης μητρότητας», συμπληρώνει.

Κατ’ αρχάς είναι νόμιμο. Εκτός αυτού, η Ουκρανία αναγνωρίζει τους «μελλοντικούς γονείς» ως βιολογικούς γονείς από τη στιγμή της σύλληψης και δεν θέτει κανένα όριο στην αμοιβή της παρένθετης μητέρας, δημιουργώντας επί της ουσίας, μια ανοικτή αγορά στην οποία οι γυναίκες μπορούν να κάνουν την οικονομική συμφωνία που επιθυμούν.

Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρόκειται για κάτι εύκολο. Η διαδικασία «εξόδου» του μωρού από την Ουκρανία μπορεί να εξελιχθεί σε γραφειοκρατικό εφιάλτη, καθώς τα ζευγάρια από ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Βρετανία, είναι υποχρεωμένα να παραμείνουν στην Ουκρανία επί μήνες.

Επίσης, ενώ πολλές κλινικές στην Ουκρανία πλασάρουν μία εικόνα διαφάνειας ως προς τη λειτουργία τους και τη φροντίδα που υποτίθεται ότι παρέχουν, οι insiders της βιομηχανίας και οι ίδιες οι γυναίκες που γίνονται παρένθετες μητέρες, ξέρουν καλά ποιες έχουν κακή φήμη. Για παράδειγμα, κυκλοφορούν ιστορίες- που δεν έχουν επαληθευτεί- για έμβρυα που ανταλλάσσονται κρυφά, για παρένθετες μητέρες με κακή υγεία και κλινικές που αναλαμβάνουν πάρα πολλούς πελάτες με αποτέλεσμα να μην παρέχουν την απαιτούμενη φροντίδα.

«Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι Ουκρανοί ‘ατζέντηδες’ – μεσολαβητές απειλούν την παρένθετη μητέρα ότι δεν θα την πληρώσουν, αν δεν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις τους ή, εάν τολμήσει να μιλήσει», λέει ο κ. Everingham. «Αν τα πράγματα δεν εξελιχθούν ομαλά, δηλαδή προς όφελος του ζευγαριού, των γονιών, οι ‘μεσολαβητές’ αντιμετωπίζουν τις παρένθετες μητέρες στην Ουκρανία κατά τρόπο τρομακτικό».

Η Olga Bogomolets, γιατρός και επικεφαλής της κοινοβουλευτικής επιτροπής για την Υγεία στην ουκρανική βουλή, δήλωσε ότι πιστεύει πως το γεγονός ότι οι νέες γυναίκες αποδέχτηκαν την ιδέα της παρένθετης μητρότητας είναι «αποτέλεσμα της κατακόρυφης πτώσης του βιοτικού επιπέδου» στη χώρα. Η οικονομία βρίσκεται σε βαθιά ύφεση από το 2014 – 2015, εν μέρει λόγω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία.

Η εν λόγω βιομηχανία, λέει η Bogomolets, δεν είναι επαρκώς ρυθμισμένη και η έλλειψη εποπτείας μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τόσο τις παρένθετες μητέρες όσο και τους γονείς που πληρώνουν. Όπως γράφει το BBC, το αρμόδιο υπουργείο Υγείας της Ουκρανίας δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημα του δικτύου για σχολιασμό.

Πως λειτουργεί η παρένθετη μητρότητα στην Ουκρανία

• Κατ’ αρχάς επιτρέπεται σε ετεροφυλόφιλα παντρεμένα ζευγάρια που είναι σε θέση να αποδείξουν με ιατρικές εξετάσεις ότι, η σύζυγος δεν μπορεί να κυοφορήσει.
• Τουλάχιστον ο ένας από τους δύο γονείς πρέπει να έχει βιολογική σχέση με το μωρό -η δωρεά ωαρίων είναι συχνό φαινόμενο.
• Το κόστος ποικίλλει, ωστόσο κατά μέσο όρο η παρένθετη μητρότητα στην Ουκρανία κοστίζει 30.000 – 45.000 δολάρια.
• Το πιστοποιητικό γέννησης που εκδίδει το ουκρανικό κράτος φέρει το όνομα των γονιών (του ζευγαριού που δίνει τα χρήματα). Η παρένθετη μητέρα δεν έχει κανένα νομικό δικαίωμα να διεκδικήσει την επιμέλεια του μωρού.
• Σύμφωνα με εκτιμήσεις, κάθε χρόνια 500 Ουκρανές γίνονται παρένθετες μητέρες, ωστόσο, επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν.

Η παρένθετη μητρότητα κατόπιν αμοιβής είναι νόμιμη ως εμπορική συμφωνία στις ΗΠΑ, τη Γεωργία και τη Ρωσία. Η Κένυα και το Λάος αποτελούν επίσης «προορισμούς», αλλά χωρίς νομικό πλαίσιο.

Από την Ιρλανδία στην Ουκρανία

Για τον Μαρκ και τη γυναίκα του που ταξίδεψαν στα τέλη του 2015 από την Ιρλανδία στην Ουκρανία προκειμένου να βρουν παρένθετη μητέρα, η επιλογή του «ατζέντη» και της κλινικής ήταν ζωτικής σημασίας. Όπως λέει ο Μαρκ στο BBC, η εμπειρία του ήταν θετική. Ο γιος του γεννήθηκε το 2016 μετά από εξωσωματική στην οποία χρησιμοποιήθηκε το σπέρμα του και ωάριο δότριας. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του, η υγειονομική περίθαλψη ήταν καλή όσο και σε οποιαδήποτε χώρα της δυτικής Ευρώπης. Η σχέση τους με την 32χρονη παρένθετη μητέρα ήταν θερμή -της έδωσαν την αμοιβή της οι ίδιοι- και η σύζυγος του προσκλήθηκε στην αίθουσα τοκετού. «Δεν υπήρξε καμία στιγμή που να νιώσαμε ότι η παρένθετη μητέρα μας συμπεριφέρθηκε ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας» λέει ο Μαρκ. «Ξέραμε γιατί πήρε την απόφαση αυτή», προσθέτει. «Έχει μια κόρη -έμεινε έγκυος σε ηλικία 15 χρονών- και θέλει να τη στείλει στο κολέγιο, να της δώσει την ευκαιρία που η ίδια δεν μπορούσε να έχει».

«Όταν το μωρό κλωτσάει»

Για ένα ζευγάρι που ζει στο Λονδίνο, το Δουβλίνο ή, τη Σαγκάη η απόφαση να αναζητήσει παρένθετη μητέρα στην Ουκρανία είναι γεμάτη σκοτεινά σημεία. Βασίζονται σε πληροφορίες που βρίσκουν σε online forum, ψάχνουν να βρουν κλινικές που έχουν καλή φήμη και μοιράζονται ιστορίες είτε με καλό, είτε με κακό τέλος. Όμως, υπάρχει τουλάχιστον μία κλινική που είναι γνωστό ότι δίνει χρήματα σε δυσαρεστημένους γονείς «σημαντικά ποσά για να γράφουν καλά σχόλια» όπως λέει ο Everingham, γεγονός που κάνει ακόμη πιο δύσκολα τα πράγματα -πώς να ξέρουν ποιόν να εμπιστευτούν;

Το ιατρικό κέντρο Ilaya στο Κίεβο μοιάζει -από κάθε άποψη- ως το είδος της κλινικής που δεν έχει ανάγκη να κάνει κάτι τέτοιο. Όπως λέει εκπρόσωπος του «η πολύ καλή φήμη μας» έχει δημιουργήσει λίστα αναμονής παρένθετων μητέρων. Σε μια αίθουσα αναμονής (του πολυτελούς κτιρίου), δύο γυναίκες συζητούν για τις εγκυμοσύνες τους. Η Tetiana, μητέρα τριών παιδιών διανύει την 30ή εβδομάδα. Κυοφορεί το έμβρυο ενός ζευγαριού από την Ισπανία. «Νιώθεις το μωρό που κλωτσάει και του μιλάς» λέει εξηγώντας πώς είναι να κυοφορείς το μωρό άλλων ανθρώπων. «Αλλά, υποσυνείδητα ξέρεις ότι δεν είναι δικό σου». Η Tetiana ζει με την μητέρα της, αλλά της έχει κρύψει την εγκυμοσύνη της, λέγοντας ότι θέλει να μετακομίσει στο Κίεβο για να βρει δουλειά.

Η Jana, που γέννησε πριν από δύο μήνες, συμβουλεύει την Tetiana να αντιμετωπίσει την παρένθετη μητρότητα απλά ως δουλειά. Θυμάται ότι το παιδί που κυοφορούσε απομακρύνθηκε σχεδόν αμέσως από κοντά της μετά τη γέννηση του, ενώ εκείνη ήταν ακόμη εξαντλημένη στο κρεβάτι του νοσοκομείου. Παραδέχεται ότι τα μητρικά αισθήματα παρέμειναν -και μετά τον αποχωρισμό- και ότι συνέχισε να σκέφτεται το παιδί και μετά την επιστροφή της στο σπίτι. «Πρέπει να είσαι ψυχρή, να μην έχεις τέτοια αισθήματα. Όταν βλέπεις τα χαμόγελα και τη χαρά των βιολογικών γονιών, λες, αυτό είναι. Καταλαβαίνεις ότι όλα είναι καλά με το μωρό και ότι οι γονείς είναι ευτυχισμένοι».

Όταν είναι στο σπίτι, μαζί με την κόρη της, η Ana σκέφτεται τον ρόλο της ως παρένθετη μητέρα. Ετοιμάζεται να κάνει ταξίδι επτά ωρών με το τρένο για το Κίεβο για το μωρό που θέλει το ζευγάρι από την Ιαπωνία. Ελπίζει ότι με τα χρήματα που θα πάρει θα αγοράσει διαμέρισμα. Πέραν της αμοιβής, λέει ότι είναι περήφανη για αυτό που μπορεί να κάνει για το ζευγάρι. «Όταν δακρύζουν και σε ευχαριστούν, καταλαβαίνεις πόσο σημαντικό είναι αυτό που έχεις κάνει. Μου είχαν πει ότι ήμουν ο πιο σημαντικός άνθρωπος στη ζωή τους…» λέει στο BBC.