Χαμηλότερο μισθό κατά 16,1% παίρνουν οι Ευρωπαίες – σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat του 2014 – σε σχέση με τους άντρες. Αυτό μεταφράζεται σε κατά μέσο όρο 84 σεντς λιγότερα την ώρα. 

Το μισθολογικό χάσμα είναι μικρότερο από 5% στη Σλοβενία και κοντά στο 6% στη Μάλτα, αλλά ξεπερνάει το 20% σε Εσθονία, Αυστρία, Τσεχία, Γερμανία και Σλοβακία. Στην Ελλάδα αγγίζει το 15%. 
Οι διαφορές ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες στην αγορά εργασίας δεν αφορούν μόνο μισθολογικές ανισότητες, αλλά και το είδος της σχέσης εργασίας.

Το 2014 μία στις πέντε γυναίκες στην ΕΕ, ηλικίας 25 έως 49 ετών χωρίς παιδιά, εργαζόταν με καθεστώς μερικής απασχόλησης, ενώ αντίστοιχα μόνο ένας στους 12 άντρες ήταν ημιαπασχολούμενος. Επίσης σχεδόν οι μισές γυναίκες με τουλάχιστον τρία παιδιά (45,1%) εργάζονταν με καθεστώς μερικής απασχόλησης, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άντρες ήταν μόλις 7%.

Ο χάρτης της μισθολογικής ανισότητας στην ΕΕ

Οι κύριες αιτίες της μισθολογικής διαφοράς μεταξύ των δυο φύλων

Η μισθολογική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων είναι ένα σύνθετο ζήτημα με διάφορα συσχετιζόμενα αίτια. Εξακολουθεί να υπάρχει στις ημέρες μας λόγω των ευρύτερων ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων σε όλο το εύρος της οικονομίας και της κοινωνίας.

Διακρίσεις στον χώρο εργασίας

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνδρες και οι γυναίκες δεν λαμβάνουν τις ίδιες αποδοχές, παρότι εκτελούν την ίδια εργασία ή εργασία ίσης αξίας. Αυτό το γεγονός μπορεί να οφείλεται στην αποκαλούμενη «άμεση διάκριση», όταν δηλαδή οι γυναίκες υφίστανται απροκάλυπτα λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση από τους άνδρες. 

Ή μπορεί να οφείλεται σε κάποια πολιτική ή πρακτική η οποία, παρότι δεν έχει σχεδιαστεί για να προβαίνει σε διακρίσεις, συνεπάγεται άνιση μεταχείριση μεταξύ ανδρών και γυναικών. Αμφότερα τα είδη διάκρισης απαγορεύονται σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ αλλά, δυστυχώς, υφίστανται ακόμα σε ορισμένους χώρους εργασίας.

Διαφορετικές θέσεις εργασίας, διαφορετικοί τομείς

Οι γυναίκες και οι άνδρες εργάζονται σε διαφορετικές θέσεις εργασίας και συχνά σε διαφορετικούς τομείς. Στον τομέα της υγείας, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 80% όλων των εργαζομένων. Οι τομείς στους οποίους υπερτερούν οι γυναίκες αμείβονται λιγότερο από αυτούς όπου κυριαρχούν οι άνδρες.

Δεδομένου ότι οι γυναίκες φέρουν το βάρος της μη αμειβόμενης εργασίας και της φροντίδας των παιδιών, τείνουν να εργάζονται λιγότερες ώρες. Επίσης, γενικά εργάζονται σε τομείς και επαγγέλματα όπου οι θέσεις εργασίας είναι συμβατές με τις οικογενειακές ευθύνες τους.

Ως επακόλουθο, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να εργάζονται με μερική απασχόληση, να απασχολούνται σε χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας και να μην αναλαμβάνουν διευθυντικές θέσεις.

Πρακτικές του χώρου εργασίας και συστήματα μισθοδοσίας

Οι γυναίκες και οι άνδρες επηρεάζονται από διάφορες πρακτικές του χώρου εργασίας, όπως είναι η πρόσβαση στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας και η κατάρτιση. Οι διάφορες μέθοδοι ανταμοιβής των εργαζομένων (για παράδειγμα, μέσω επιμισθίων, επιδομάτων και αποδοχών βάσει απόδοσης), καθώς και η πραγματική διάρθρωση των συστημάτων μισθοδοσίας μπορούν να προκαλέσουν διαφορές αποδοχών μεταξύ ανδρών και γυναικών εργαζομένων.

Αυτή η διάκριση ανακύπτει συχνά λόγω ιστορικών και πολιτιστικών παραγόντων που επηρεάζουν τον τρόπο καθορισμού των αποδοχών. Αυτή η αποκαλούμενη «γυάλινη οροφή» εμποδίζει τις γυναίκες να καταλάβουν τις θέσεις με τις υψηλότερες αποδοχές.

Υποτίμηση της εργασίας και των δεξιοτήτων των γυναικών

Οι δεξιότητες και ικανότητες των γυναικών συχνά υποτιμώνται, ειδικά στα επαγγέλματα όπου οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία. Αυτό επιφέρει χαμηλότερα επίπεδα αμοιβών για τις γυναίκες. Για παράδειγμα, οι χειρωνακτικές εργασίες που τείνουν να εκτελούνται από άνδρες, συχνά αξιολογούνται πιο ευνοϊκά από τις εργασίες που εκτελούν οι γυναίκες. Για παράδειγμα, στα σουπερμάρκετ, οι γυναίκες ταμίες πληρώνονται λιγότερο από τους άνδρες που εργάζονται στην αποθήκη.

Όταν οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία σε μικρό αριθμό επαγγελμάτων, λαμβάνουν χαμηλότερους μισθούς. Το αντίθετο ισχύει για τους άνδρες, καθώς όσο περισσότερο κυριαρχούν σε ένα επάγγελμα τόσο υψηλότερες είναι οι αποδοχές τους. Για παράδειγμα, όπου συγκεντρώνονται γυναίκες σε επαγγέλματα όπου κυριαρχούν οι γυναίκες, όπως είναι η καθαριότητα, τείνουν να έχουν χαμηλότερες αποδοχές από τους άνδρες που έχουν συγκρίσιμες δεξιότητες σε επαγγέλματα όπου κυριαρχούν οι άνδρες, όπως είναι η αποκομιδή απορριμμάτων.

Οι δεξιότητες των γυναικών συχνά υποτιμώνται, επειδή θεωρείται ότι αντικατοπτρίζουν «γυναικεία» χαρακτηριστικά και όχι αποκτημένες δεξιότητες και ικανότητες. Για παράδειγμα, μια γυναίκα νοσοκόμος έχει χαμηλότερες αποδοχές από έναν άνδρα ιατρικό τεχνικό, παρότι έχουν συγκρίσιμα επίπεδα προσόντων. Αυτό μπορεί να επιφέρει διακρίσεις λόγω φύλου στον καθορισμό των αποδοχών και στην εκτίμηση της αξίας της εργασίας που εκτελούν οι γυναίκες.

Ελάχιστες γυναίκες σε ανώτερες και ηγετικές θέσεις

Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στην πολιτική και την οικονομία. Μόνον το ένα τρίτο των επιστημόνων και των μηχανικών σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι γυναίκες. Ακόμα και στους κλάδους στους οποίους κυριαρχούν, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στις ανώτερες θέσεις, ιδίως σε θέσεις διευθυντικών στελεχών. 

Το 2013, οι γυναίκες αποτελούσαν μόνο το 17,8% των μελών διοικητικών συμβουλίων στις μεγαλύτερες εισηγμένες εταιρείες σε όλη την ΕΕ και μόνο το 4,8% των προέδρων αυτών των διοικητικών συμβουλίων. Η αναλογία γυναικών σε θέσεις διευθυνόντων συμβούλων (CEO) ήταν ακόμα χαμηλότερη στα 2,8%6.

Ρόλοι των δύο φύλων και παραδόσεις

Οι ρόλοι των δύο φύλων και οι παραδόσεις διαμορφώνουν τους κοινωνικούς ρόλους γυναικών και ανδρών, από νεαρότατη ηλικία. Οι παραδόσεις και οι ρόλοι των δύο φύλων μπορεί να επηρεάσουν, για παράδειγμα, την επιλογή των σπουδών που θα ακολουθήσει ένας νέος ή μια κοπέλα. Αυτές οι αποφάσεις επηρεάζονται από παραδοσιακές αξίες και παραδοχές σχετικά με εργασιακά πρότυπα. Η έρευνα αποδεικνύει ότι οι γυναίκες σε ανώτερες θέσεις σε τυπικά «γυναικείες» σταδιοδρομίες αμείβονται αισθητά λιγότερο από τις γυναίκες που βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας σε τυπικά «ανδρικές» σταδιοδρομίες 7.

Εξισορρόπηση επαγγελματικών και οικογενειακών ευθυνών

Οι γυναίκες εργάζονται λιγότερες ώρες και συχνά με μερική απασχόληση, προκειμένου να συνδυάσουν τις οικογενειακές τους ευθύνες με την αμειβόμενη εργασία.

Οι ευκαιρίες των γυναικών για εξέλιξη στις θέσεις εργασίας τους και λήψη υψηλότερων αποδοχών επηρεάζονται επίσης από τις οικογενειακές ευθύνες τους. Η μισθολογική διαφορά διευρύνεται όταν οι γυναίκες έχουν παιδιά και όταν εργάζονται με μερική απασχόληση.

Οι γυναίκες αφιερώνουν περισσότερο χρόνο από τους άνδρες στην εκτέλεση οικιακών εργασιών και σε υπηρεσίες φροντίδας, ενώ λίγοι άνδρες παίρνουν γονική άδεια ή εργάζονται με μερική απασχόληση. Ενώ οι άνδρες εργάζονται περισσότερες ώρες από τις γυναίκες στον χώρο εργασίας, εάν συνδυαστούν οι ώρες αμειβόμενης και μη αμειβόμενης εργασίας των γυναικών, είναι αισθητά περισσότερες από αυτές των ανδρών.