Στον Βορρά, οι εκλογές της 4ης Μαρτίου «έβαψαν» τον εκλογικό χάρτη σκούρο μπλε: Το χρώμα του δεξιού συνασπισμού που κυριαρχείται από την ακροδεξιά Λέγκα. Στο νότο, όπου οι ψηφοφόροι έδωσαν μια «ολισθηρή» νίκη στο κίνημα των Πέντε Αστέρων ο χάρτης είναι φωτεινός κίτρινος. Στη μέση, υπάρχουν μόνο λίγες κηλίδες κόκκινου στις περιοχές όπου κυριαρχούσε κάποτε η κεντροαριστερά.

Ads

Κανένα κόμμα ή συνασπισμός δεν έλαβε αρκετές ψήφους για να κυβερνήσει αυτοδύναμα. Αυτό αφήνει τη Λέγκα και τα 5 Αστέρια να «ανακατεύουν» τους δυνητικούς συμμάχους τους για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Το κοινό τους πρόβλημα είναι ότι, αν και μπορούν να συμφωνήσουν σε ορισμένα βασικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης στο συνταξιοδοτικό – ασφαλιστικό και της μετανάστευσης, αποκλίνουν έντονα στον τρόπο αντιμετώπισης της προβληματικής οικονομίας της Ιταλίας. Αυτό τελικά καθιστά αδύνατο να συγκυβερνήσουν, ενώ, αντίθετα, είναι πιθανό να οδηγήσει σε μια περιχαράκωση βορρά-νότου που με την σειρά της θα καταστήσει τη χώρα ακυβέρνητη, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα.

Η Λέγκα και τα 5 Αστέρια θέλουν να αποδομήσουν την μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος του 2011, η οποία επέφερε μια δραστική αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης ως απάντηση στη χρηματοπιστωτική κρίση. Και οι δύο θα ήθελαν επίσης να καταργήσουν σταδιακά τη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας του 2015 – τον αποκαλούμενο νόμο για την απασχόληση – που μείωσε την προστασία της εργασίας και αύξησε τα επιδόματα ανεργίας. Τα δύο κόμματα βρίσκονται κοντά και σε θέματα όπως η ασφάλεια και η μετανάστευση, υποστηρίζοντας το κλείσιμο των συνόρων, τις απελάσεις και εν γένει μέτρα για την καταστολή της.

Ads

Αλλά ενώ συμφωνούν στο τι θα ανατρέψουν, διαφωνούν στο τι πρέπει να κάνουν. Τα 5 Αστέρια προτείνουν ένα πολύ γενναιόδωρο σύστημα εγγυημένου ελάχιστου εισοδήματος, του οποίου το εκτιμώμενο κόστος είναι περίπου 30 δισ. ευρώ (σχεδόν 2% του ιταλικού ΑΕΠ). Ο συνασπισμός της Λέγκα προτείνει για έναν κατ’ αποκοπή φόρο εισοδήματος ο οποίος, εάν εφαρμοστεί, θα μείωνε τα φορολογικά έσοδα κατά περίπου 60 δισεκατομμύρια ευρώ.

Σύμφωνα με την ανάλυση του Politico, κάθε ένα από τα παραπάνω μέτρα θα ήταν ασυμβίβαστο με τη μείωση ή ακόμη και τη σταθεροποίηση του δημόσιου χρέους, ενώ η ταυτόχρονη εφαρμογή τους θα ήταν ανέφικτη. Ωστόσο, εξηγούν, ή, καλύτερα, αντικατοπτρίζουν, τις διαφορές μεταξύ βορρά – νότου.

Το πρόγραμμα των 5 Αστέρων απευθύνεται στους ανέργους, οι οποίοι συγκεντρώνονται σε μεγάλο βαθμό στο νότο της Ιταλίας. Ο σταθερός φόρος εισοδήματος της Λέγκας θα βοηθούσε τους εργαζόμενους και τους συνταξιούχους στο βορρά, όπου οι ονομαστικοί μισθοί και οι συντάξεις είναι υψηλότεροι από ό,τι στο νότο, αλλά η αγοραστική δύναμη είναι χαμηλότερη επειδή τα έξοδα διαβίωσης των κατοίκων του βορρά είναι υψηλότερα. Ένας σταθερός φόρος είναι πιο ελκυστικός από ένα αναλογικό σύστημα σε περιοχές με μεγάλα ονομαστικά εισοδήματα αλλά υψηλό κόστος ζωής. Στην πραγματικότητα, καθώς οι μισθοί αυξάνονται, ένα αναλογικό φορολογικό σύστημα μπορεί να ωθήσει έναν εργαζόμενο σε υψηλότερη φορολογική κλίμακα, ακόμη και αν το πραγματικό του εισόδημα δεν έχει αυξηθεί.

Διαβάστε επίσης:

Η οικονομική αιτία του χάσματος

Αυτό οδηγεί τα δύο κόμματα σε αδιέξοδο. Οι ψηφοφόροι της Λέγκας ποτέ δεν θα συμφωνήσουν να παραιτηθούν από τις υποσχέσεις για φορολογικές μειώσεις, ώστε να επιδοτηθούν οι άνεργοι του νότου. Ομοίως, τα 5 Αστέρια δεν μπορούν να εγκαταλείψουν την βασική τους εκλογική πρόταση χωρίς να προκαλέσουν εξέγερση των νότιων.  Ως αποτέλεσμα, η χώρα – και όχι μόνο το πολιτικό σύστημα – είναι πιθανό να παραμείνει παραλυμένη και διχασμένη για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το εμφανέστατο χάσμα της Ιταλίας έχει μια απλή εξήγηση: Οι μισθοί είναι πολύ χαμηλοί στο βορρά και υπερβολικά υψηλοί στο νότο.

Από τη δεκαετία του 1970, οι μισθοί στην Ιταλία ορίζονται μέσω ενός συστήματος συλλογικής διαπραγμάτευσης μεταξύ των τριτοβάθμιων συνδικαλιστικών ενώσεων και των αντίστοιχων ενώσεων των εργοδοτών. Ως αποτέλεσμα, οι μισθοί για ίδιες θέσεις εργασίας είναι σχεδόν οι ίδιοι στο βορρά και στο νότο, παρά τις διευρυνόμενες διαφορές στην παραγωγικότητα. Αυτή η διαφορά παραγωγικότητας φτάνει περίπου 30%, κατά μέσο όρο, μεταξύ μιας επιχείρησης στην Λομβαρδία και μιας επιχείρησης στην Σικελία, ενώ οι διαφορές στους ονομαστικούς μισθούς είναι της τάξης του 5%. Αυτό δυσκολεύει τις εταιρείες στο νότο να γίνουν ανταγωνιστικές και, κατά συνέπεια, δημιουργεί ανεργία στο νότο και χαμηλότερους πραγματικούς μισθούς στο βορρά.

Το Politico εκτιμά, ότι μια ελεγχόμενη πορεία «αποσυγκεντροποίησης» των μισθών, όπως συνέβη στη Γερμανία μετά την ενοποίηση, θα μείωνε αυτές τις ανισορροπίες και θα μείωνε την φτώχεια που συνδέεται με την ανεργία στο νότο, ευθυγραμμίζοντας τους μισθούς με τα τοπικά επίπεδα παραγωγικότητας.

Θα επέτρεπε επίσης στους εργαζόμενους στο Βορρά να έχουν πραγματικά εισοδήματα πιο κοντά σε εκείνα που ελπίζουν να έχουν μετά από έναν ενιαίο φόρο εισοδήματος. Ωστόσο, ούτε η Λέγκα ούτε τα 5 Αστέρια είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα. Τα λαϊκιστικά κόμματα είναι γνωστά για την απροθυμία τους να ασχοληθούν με δομές όπως τα συνδικάτα ή οι εργοδοτικές ενώσεις. Επίσης, τα συνδικάτα και οι ενώσεις των εργοδοτών δεν είναι πρόθυμοι να διαλύσουν το σημερινό σύστημα, το οποίο τους δίνει πολύ μεγάλη δύναμη.

Σε κάθε περίπτωση, τον τόνο των εξελίξεων θα τον δώσει η οικονομία, η τσέπη των μισθωτών, των συνταξιούχων και των ανέργων σε βορρά και νότο και λιγότερο η δαιμονοποίηση των προσφύγων και των μεταναστών.