Mπορεί να είναι το πρώτο βήμα προς την τελική αναμέτρηση των δογμάτων λιτότητας και ανάπτυξης στην Ευρώπη, μπορεί να είναι απλώς και η αφετηρία μιας ακόμη άνισης μάχης που, στο τέλος, θα την κερδίσουν και πάλι οι Γερμανοί.

Σίγουρα όμως, η παρέμβαση Γιούνκερ στο Ευρωκοινοβούλιο αποτελεί την πρώτη θεσμική, ευθεία– έστω και διπλωματικά ζυγισμένη – αμφισβήτηση της «Γερμανικής Ευρώπης». Είναι μια αμφισβήτηση που έρχεται να χτίσει πάνω στο – ασταθές ακόμη μεν, πρόσφορο δε – έδαφος της νεόδμητης «συμμαχίας του Νότου», που διαμορφώνει δυναμική αλλαγής ατζέντας στον διάλογο για τη μετά – Brexit Ευρώπη, και που η ελληνική κυβέρνηση θα επιδιώξει να αξιοποιήσει στον μέγιστο δυνατό βαθμό, αρχής γενομένης από την αυριανή σύνοδο κορυφής της Μπρατισλάβα.

Στη Μπρατισλάβα, άλλωστε, θα μετρηθούν και οι πρώτες αντιδράσεις της Μέρκελ στους νέους συσχετισμούς και τις συμμαχίες που διαμορφώνονται στην Ευρώπη των 27.

Το ζυγισμένο μήνυμα Γιούνκερ

Δεν είναι τυχαίο, δε, ότι και ο ίδιος ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ στην ετήσια ομιλία του στο Ευρωκοινοβούλιο τάραξε τα νερά τόσο όσο χρειαζόταν για να μην επέλθει η… κατά μέτωπο πρόσκρουση στο γερμανικό παγόβουνο και το εκ προιμίου ναυάγιο: Υιοθέτησε το αίτημα του Club Med και της συνόδου των Αθηνών προτείνοντας γενναία αύξηση του επενδυτικού ταμείου της Ε.Ε., απέφυγε κάθε αναφορά στις «θεραπείες» λιτότητας, κι έκανε την πρώτη ανοιχτή νύξη για χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας.

Εκεί, επέλεξε την πλέον προσεκτική προσέγγιση, δεν προχώρησε πέρα από τα όρια ασφαλείας και δεν εισηγήθηκε τελικά εξαίρεση των δαπανών για την Παιδεία και τις επενδύσεις από τον υπολογισμό του ελλείμματος, όπως διέρρεαν τις προηγούμενες ημέρες κοινοτικές πηγές. Αντ’ αυτού, περιορίστηκε να ανοίξει έμμεσο παράθυρο χαλάρωσης των δημοσιονομικών κανόνων, λέγοντας ότι «το Σύμφωνο θα πρέπει να εφαρμόζεται με ευφυή ευελιξία και προς όφελος της Ε.Ε., προκειμένου να μην πλήττεται η οικονομική ανάπτυξη».

Οι εσωτερικοί συσχετισμοί, άλλωστε, και διεργασίες εντός Ευρώπης δεν δείχνουν ακόμη να επιτρέπουν πιο προωθημένες κινήσεις στον πρόεδρο της Κομισιόν. Ο Γιούνκερ δεν έχει καν εξασφαλίσει ισχυρή πλειοψηφία στο Κολλέγιο των Επιτρόπων, ο ίδιος ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόφσκις έχει πάρει ανοιχτή θέση κατά της χαλάρωσης των κανόνων της λιτότητας, ο Γερούν Ντάισελμπλουμ έπραξε το ίδιο εξ ονόματος του Eurogroup – και, κυρίως, εξ ονόματος του Σόιμπλε -, ενώ η συμμαχία του Νότου δεν είναι ακόμη ούτε συμπαγής, ούτε παγιωμένη ώστε να σηκώσει το βάρος μιας μετωπικής σύγκρουσης με τον άξονα του Βερολίνου.

«Η νέα δύναμη του Club Med»

Τις κρίσιμες αυτές παραμέτρους και τις προκλήσεις του νέου στοιχήματος αποτυπώνει και το Spiegel σε άρθρο του, υπό τον τίτλο «Η νέα δύναμη του Club Med» : «Εάν πράγματι», γράφει, «ο ευρωπαϊκός Νότος καταφέρει να συνυπάρξει σε βάθος χρόνου, θα υπάρξει ένταση στην ΕΕ… Φυσικά και η συμπεριφορά του Τσίπρα, του Ολάντ και του Ρέντσι έχει να κάνει με μελλοντικά δημοψηφίσματα και εκλογές και ο καθένας θέλει να κερδίσει πόντους με ένα νέο προφίλ για το πόσο σημαντικός είναι διεθνώς. Σε τελική ανάλυση για όλους είναι δύσκολα στο εσωτερικό. Αλλά και η στάση της Μέρκελ να μην συζητά για θέματα όπως η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους πριν από τις βουλευτικές εκλογές το 2017 εδράζεται στον ίδιο πολιτικό εγωισμό. Και οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου έχουν πράγματι προβλήματα που δεν μπορούν να τα λύσουν μόνες τους».

Η γραμμή Τσίπρα στη Μπρατισλάβα

Ακόμη και σ’ αυτό το σύνθετο και ρευστό πλαίσιο, ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί πως οι θέσεις Γιούνκερ είναι ένα νέο, ισχυρό όπλο στη μάχη για αλλαγή πολιτικής στην Ευρώπη και για στροφή από τη λιτότητα στην ανάπτυξη.
Ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας χαιρέτισε την ομιλία του προέδρου της Κομισιόν μέσω twitter: «Η δήλωση του προέδρου Γιούνκερ πως η ΕΕ δεν είναι αρκούντως κοινωνική κι αυτό πρέπει να το αλλάξουμε, είναι βήμα στη σωστή κατεύθυνση», έγραψε, για να προσθέσει: «Η «ευφυής ευελιξία» στην εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας, όπως πρότεινε ο Γιούνκερ, είναι αναγκαία για ανάπτυξη και απασχόληση.

Την ίδια ώρα, πηγές του Μαξίμου τόνιζαν πως η ομιλία Γιούνκερ «περιείχε εξαιρετικά θετικά σημεία, που μπορούν να σηματοδοτήσουν μια νέα Ευρωπαϊκή ατζέντα», κι έδιναν το στίγμα προθέσεων της Αθήνας εν όψει της αυριανής ευρωπαϊκής συνόδου: «Οι θέσεις αυτές», ανέφεραν, « που βρίσκονται στην ίδια κατεύθυνση με την Διακήρυξη των Αθηνών, που συνυπέγραψαν πριν από λίγες ημέρες οι Μεσογειακές Χώρες της ΕΕ,  μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο σοβαρής επεξεργασίας και στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής στην Μπρατισλάβα».