Στείρα αποφάσεων και σε μάλλον κακό κλίμα ολοκληρώθηκε την Πέμπτη η άτυπη Σύνοδος Κορυφής στο Σάλτσμπουργκ, όσον αφορά το Brexit. Ευρωπαϊκή Ένωση και Βρετανία δεν έκαναν κανένα βήμα προς μια συμφωνία ενώ η μία πλευρά πετούσε στην άλλη το μπαλάκι των ευθυνών. Με το Brexit να είναι μόλις έξι μήνες μακριά, το συναινετικό διαζύγιο μοιάζει με όνειρο και το χειρότερο πιθανό σενάριο ενός «no deal» επανέρχεται και φοβίζει. 

Η πρωθυπουργός της Βρετανίας Τερέζα Μέι παρουσίασε στην άτυπη σύνοδο το σχεδιό της για να αποφευχθεί ο κίνδυνος μιας «χαοτικής αποχώρησης» της Βρετανίας από την ΕΕ τον Μάρτιο του 2019. Η Μέι επανέλαβε ότι δεν πρόκειται να γίνει νέο δημοψήφισμα και δεν ξέχασε να σημειώσει ότι η Βρετανία προετοιμάζεται για ένα Brexit χωρίς συμφωνία εκτός και αν υπάρξει από την πλευρά της ΕΕ μια πρόταση που το Λονδίνο θα κρίνει αποδεκτή. Ωστόσο, τόνισε ότι επαφίεται σε όλους να κλείσει η συμφωνία και έριξε το μπαλάκι στους ευρωπαίους λέγοντας ότι «όπως η Βρετανία εξέλιξε τη θέση της, έτσι και η ΕΕ πρέπει να εξελίξει τη δική της». Επέμεινε ότι το σχέδιο που η ίδια προτείνει είναι η μόνη αξιόπιστη λύση. 

Οι ευρωπαίοι δεν φάνηκε να συμμερίζονται την ίδια γνώμη αφού απέρριψαν το σχέδιο της Μέι (σχέδιο Τσέκερς) για ήπιο Brexit φοβούμενοι ότι αυτό υπονομεύει την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, κάλεσε το Λονδίνο να κάνει μεγαλύτερη προσπάθεια και υποστήριξε ότι οι προτάσεις για το ιρλανδικό ζήτημα και την οικονομική συνεργασία με την ΕΕ χρίζουν περισσότερης επεξεργασίας.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν από την πλευρά του, τόνισε ότι οι προτάσεις του Λονδίνου για το Brexit «δεν είναι αποδεκτές στην παρούσα κατάσταση» και τόνισε ότι περιμένει «νέες προτάσεις από τη Βρετανία τον Οκτώβριο». Η Άνγκελα Μέρκελ είπε λακωνικά ότι πρέπει να γίνει ακόμη πολλή δουλειά αναφορικά με τις μελλοντικές εμπορικές σχέσεις. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ υπογράμμισε ότι η Επιτροπή είναι προετοιμασμένη για την αποτυχία επίτευξης συμφωνίας, λέγοντας χαρακτηριστικά στους δημοσιογράφους: «Don’t worry, be happy».

Η επόμενη συνάντηση για το Brexit είναι προγραμματισμένη για την 18η Οκτωβρίου, μια συνάντηση που υποτίθεται ότι σηματοδοτεί την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων. Ο Τουσκ την χαρακτήρισε «ώρα της αλήθειας για το Brexit», λέγοντας ότι τότε «αναμένουμε τη μέγιστη πρόοδο και τα μέγιστα αποτελέσματα στις διαπραγματεύσεις». Ωστόσο, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προανήγγειλε τελικά και έκτακτη σύνοδο κορυφής στα μέσα του Νοέμβρη για το θέμα. 

«No Deal», το χειρότερο σενάριο

Με μόλις 200 μέρες διαπραγμάτευσης να απομένουν, μια αποτυχία δεν φαντάζει απίθανη. Ένα «no deal» σενάριο, όμως θα ήταν κακό για την Ευρωπαϊκή Ένωση και ακόμη χειρότερο για τους Βρετανούς.  Αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι εικόνες χάους θα ακολουθήσουν μία έξοδο της Βρετανίας χωρίς συμφωνία από την ΕΕ. Αυτό φαντάζει τρομακτικό, όμως η πραγματικότητα είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει πώς ακριβώς θα είναι τα πράγματα την επόμενη ημέρα μιας τέτοιας εξόδου. Ίσως και γι’ αυτό το «no deal» να φαντάζει τόσο τρομακτικό. Πρόκειται για αχαρτογράφητα νερά. 

Επιπλέον ο χρόνος που απομένει για τις διαπραγματεύσεις είναι εξαιρετικά λίγος ενώ η πρόοδος δεν είναι μεγάλη. Οι Βρυξέλλες και το Λονδίνο πρέπει να παρουσιάσουν μια εξαιρετικά περίπλοκη συμφωνία εξόδου καθώς και μια διακήρυξη, έτοιμη προς υπογραφή σχετικά με τις μελλοντικές τους σχέσεις, στα μέσα Δεκεμβρίου, ώστε στη συνέχεια να υπάρχει επαρκής χρόνος για τα 28 εθνικά κοινοβούλια να την ψηφίσουν, όπως απαιτείται από τις συνθήκες της Ένωσης. 

Με δεδομένα τα παραπάνω, επικρατεί ανησυχία, κυρίως στον κόσμο της οικονομίας. Ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός σχεδίων έκτακτης ανάγκης παρουσιάζονται για την περίπτωση που η Βρετανία αποχωρήσει χωρίς συμφωνία από την ΕΕ. Κάποια μάλιστα από αυτά τα σχέδια προέρχονται από την κυβέρνηση. 

Την περασμένη εβδομάδα η Τερέζα Μέι συγκάλεσε μια ειδική σύσκεψη για να τεθεί επί τάπητος το σενάριο του «no deal». Επιπλέον, η κυβέρνηση έχει δημοσιεύσει κάποια σχέδια για την προετοιμασία της εγχώριας οικονομίας για το πιο καταστροφικό σενάριο. Συνολικά όμως παραμένει η γενική εντύπωση ότι η χώρα αδυνατεί να παρουσιάσει ένα συντεταγμένο σχέδιο για μια τέτοια περίπτωση. Επιπλέον, όλοι όσοι επεξεργάζονται τέτοια σχέδια φαίνεται να καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. Το «no deal» θα είναι τρομερό για το άμεσο μέλλον της Βρετανίας.  

Πολλά πράγματα θα επηρεαστούν εκτός από την οικονομία. Όπως σημειώνει το Spiegel, ποιος θα μπορούσε να φανταστεί, μετά από 45 χρόνια ένταξης στην ΕΕ, ότι η Βρετανία θα συνδεόταν τόσο βαθιά με την ευρωπαϊκή ήπειρο; Για τις προειδοποιητικές εικόνες πάνω στα πακέτα των τσιγάρων; Τα πνευματικά δικαιώματα τα έχει η ΕΕ. Τα πιστοποιητικά για τους Βρετανούς βιοκαλλιεργητές; Εκδόθηκαν από την ΕΕ. Η ινσουλίνη για τους ασθενείς με διαβήτη; Εισάγεται από την ΕΕ. Ακόμη κι ένα μεγάλο μέρος των αποθεμάτων σπέρματος που χρησιμοποιείται από τα ζευγάρια προκειμένου να κάνουν παιδί προέρχεται από την Δανία που βρίσκεται στην ΕΕ. Όλα αυτά θα σταματήσουν να ισχύουν αν η Βρετανία αποχωρήσει χωρίς συμφωνία. 

«Άβυσσος» για τις επιχειρήσεις 

Στην κορυφή όλων αυτών βρίσκεται φυσικά το πιο πιεστικό από όλα τα προβλήματα. Το εμπόριο με τα υπόλοιπα 27 κράτη της ΕΕ. Αν η Βρετανία επανέλθει στο καθεστώς μιας τρίτης χώρας, όπως αναφέρονται οι χώρες που βρίσκονται εκτός ΕΕ, για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές θα πρέπει να συμπληρώνονται ακόμη και εννέα πρόσθετα έγγραφα. Οι τελωνειακοί έλεγχοι που είναι χρονοβόροι και εξαιρετικά ακριβοί θα είναι αναπόφευκτοι. Οι εταιρείες δεν είναι προετοιμασμένες για κάτι τέτοιο. Ούτε οι μικρές, ούτε οι μεγάλες. 

Σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία το εμπόριο μεταξύ της Βρετανίας και της ΕΕ θα διεξάγεται πια με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Για τα τρόφιμα θα πρέπει να καταβάλλονται σημαντικοί φόροι, 22% για το κοτόπουλο, 40% για το βοδινό, 44% για το τυρί. «Δεν έχω ιδέα πως θα λειτουργήσει αυτό», λέει η Πατρίσια Μίκελσον. Η Πατρίσια έχει ένα κατάστημα με τυριά από όλη την Ευρώπη. Παρακολούθησε σεμινάρια που διοργανώθηκαν από την κυβέρνηση και είχαν σκοπό να εξηγήσουν το Brexit στους ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων. «Υπήρχαν πάντα πολλοί ωραίοι νέοι εκεί», λέει στο Spiegel η Πατρίσια, αλλά είχαν μόνο μια απάντηση στις ερωτήσεις μου: «αυτό δεν το γνωρίζουμε». 

Αμέτρητες εταιρείες βρίσκονται φυσικά σε παρόμοια κατάσταση και δεν φαίνεται να υπάρχει κανείς που να μπορεί να τις βοηθήσει. «Σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία, δεκάδες χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, θα πέσουν πάνω στα βράχια σε μια νύχτα», λέει η Κάρολιν Φέαρμπαρν, γενική διευθύντρια της Συνομοσπονδίας Βρετανικών Βιομηχανιών. «Κανείς δεν πρέπει να υποτιμά τη σοβαρότητα της κατάστασης», τονίζει. 

Οι μεγάλες εταιρείες από την άλλη, ήδη δαπανούν τεράστια ποσά για την προετοιμασία της επόμενης ημέρας. Φαρμακευτικές εταιρείες κολοσσοί αυξάνουν τις ποσότητες φαρμάκων στις αποθήκες τους. Οι μεγάλες αλυσίδες τροφίμων ζητούν από τους προμηθευτές τους να δημιουργήσουν αποθέματα για τα μη ευπαθή είδη. Η κατασκευάστρια αεροσκαφών Airbus θέλει επίσης να στοκάρει εξαρτήματα για τα αεροσκάφη που θα διαρκέσουν για ένα μήνα μετά την έξοδο. Αυτό δεν φτηνό, ούτε εύκολο. Δεν μιλάμε για βίδες. Πρόκειται για εξαρτήματα με κόστος εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Κάποια έχουν μέγεθος μεγαλύτερο των 30 μέτρων. Οι επιχειρήσεις βλέπουν μπροστά τους μια άβυσσο. 

Σκηνές χάους; 

Το πρόβλημα φυσικά δεν είναι μόνο βρετανικό. Χιλιάδες θέσεις εργασίας κινδυνεύουν να χαθούν στην Ευρώπη. Το think-tank Oxford Economics εκτιμά ότι ένα «no deal» θα οδηγήσει τα υπόλοιπα 27 κράτη της ΕΕ σε οικονομικές απώλειες ύψους 112 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2020. Η Βρετανία, ωστόσο, θα έχει απώλειες ύψους 140 δισ. ευρώ. Τα οικονομικά στοιχεία αν και εντυπωσιακά δεν είναι αρκετά για να δώσουν μια γλαφυρή εικόνα σε περίπτωση ενός Brexit χωρίς συμφωνία. Κάποιοι πιστεύουν ότι η Βρετανία θα ζήσει σκηνές χάους, με άδεια ράφια, πανικό στα βενζινάδικα, τους δρόμους, τα αεροδρόμια και τα νοσοκομεία. Εταιρείες όπως η Amazon έχουν αρχίσει να προειδοποιούν για την πιθανότητα «εμφύλιων αναταραχών». Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχουν σχέδια για την ανάπτυξη στρατού. Αλλά αυτό δεν είναι εντελώς αλήθεια. Πρόσφατα διέρρευσε στα μέσα ενημέρωσης ένα απόρρητο αστυνομικό έγγραφο, στο οποίο ενδεχόμενες εκκλήσεις για βοήθεια από τον στρατό χαρακτηρίζονται ως «πραγματική πιθανότητα». 

Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες δεν είναι επίσης εύκολο να προβλεφθούν. Ο υπουργός Οικονομικών Φίλιπ Χάμοντ, προειδοποίησε ότι η Βρετανία ίσως χρειάζεται να προχωρά σε δάνεια ύψους 80 δισ. λιρών ετησίως έως το 2033. Κι αυτό ενώ στο εσωτερικό σχεδιάζονται περικοπές των δημοσίων δαπανών. Όλα αυτά σε μια χώρα που ήδη έχει περάσει οκτώ χρόνια με σκληρά μέτρα λιτότητας. 

«No deal» ή «Any deal» 

Είναι πράγματι ένα «no deal» καλύτερο από ένα «bad deal», όπως επαναλάμβανε η Βρετανίδα Τερέζα Μέι εδώ και καιρό; Πλέον υπάρχουν σημάδια ότι ούτε και η ίδια δεν πιστεύει κάτι τέτοιο. Συνεχίζει πάντως να είναι εγκλωβισμένη. Όπως δείχνουν τα πράγματα για να πετύχει μια συμφωνία θα πρέπει να κάνει νέες παραχωρήσεις. Κι αυτό είναι και το πρόβλημά της. Διότι αν κάνει παραχωρήσεις θα απομακρυνθεί από τη γραμμή του κόμματός της που είναι ένα σκληρό Brexit. Και οι συντηρητικοί Τόρις έχουν αρκετή δύναμη για να εμποδίσουν μια συμφωνία για ήπιο Brexit.