Από τις υπερβολές της δεκαετίας του ’80 μέχρι τα αρώματα – σύμβολα καθαρότητας και αγνότητας του ’90, το άρωμα που αναδίδεται στο πέρασμα μας, μαρτυρά πολλά, όχι μόνο για τον καθένα προσωπικά, αλλά και για τον κόσμο μας.

Το αφήγημα των αρωμάτων δεν αφορά μονάχα στο άρωμα αυτό καθαυτό, αλλά και στη φόρμα, το μπουκάλι, το οπτικό μέρος της μαγείας του.

Η συσκευασία του πιο δημοφιλούς αρώματος του ’90, του «One»  του CK παρέπεμπε σε μπουκάλι της Absolut Vodka. Το εκπληκτικό αβαντάζ του διασημότερου γυναικείου αρώματος όλων των εποχών, του θρυλικού Chanel Νο 5, να παραμένει σύγχρονο έναν αιώνα μετά, αφορά και στο σχεδιασμό, ο οποίος, με μια προσεκτική ματιά έχει τις αναλογίες του iPhone 6.

… Ένα road trip στην αμερικανική ενδοχώρα. Ίσως στο Τέξας -δεν είναι σίγουρο, μπορεί και στην Αριζόνα. Το αυτοκίνητο σταματά και καθώς ανοίγει η πόρτα, ο αέρας φέρνει τις μυρωδιές του δρόμου: Γρασίδι και καυτή άσφαλτος ανακατεμένη με βενζίνη. Το άρωμα της περιπέτειας.

Όπως γράφει η δημοσιογράφος του Guardian, Jess Cartner-Morley «Κι όμως, δεν βρίσκομαι στην Αριζόνα ή στο Τέξας. Είμαι στο Λονδίνο, η θερμοκρασία είναι 30 βαθμοί κελσίου και η σημερινή περιπέτεια μου δεν ξεπερνάει τη γραμμή Victoria του μετρό».

Γιατί στην πραγματικότητα η Jess Cartner-Morley  βρίσκεται σε μία από τις δέκα εγκαταστάσεις της έκθεσης του Somerset House με τίτλο «Perfume: A Sensory Journey Through Contemporary Scent» (Ένα ταξίδι των αισθήσεων στο σύγχρονο άρωμα), μία πολυαισθητηριακή εμπειρία με δέκα εξαιρετικά αρώματα και τους πρωτοπόρους δημιουργούς τους, που άλλαξαν ριζικά τις αντιλήψεις μας κατά τα τελευταία 20 χρόνια (διάρκεια έως 17 Σεπτεμβρίου 2017).

Η έκθεση διερευνά τον τρόπο με τον οποίον οι αρωματοποιοί επεξεργάζονται την παλέτα των συστατικών τους για να κατασκευάσουν πρωτότυπα, ακόμη και εξωφρενικά αρώματα που επιτίθενται στις αισθήσεις.

Αναζητώντας εκπληκτικές και μερικές φορές δυσάρεστες μυρωδιές, όπως ο καπνός και ο ιδρώτας, οι αρωματοποιοί φέρνουν στην επιφάνεια απροσδόκητα μέρη και στιγμές (και όχι, δεν προσπαθούν απλά να καλύψουν τις οσμές μας).

Και βέβαια, δεν πρόκειται για πρόσωπα χωρίς όνομα, μορφές κρυμμένες πίσω από μεγάλα brands. Εξού η παγκόσμια διαδικτυακή κοινότητα «fumeheads», στην οποία διάσημοι αρωματοποιοί μοιράζονται τις γνώσεις και τα μυστικά τους.

«Πριν από πέντε λεπτά, σε μια άλλη αίθουσα, δοκίμαζα τη μυρωδιά που έχει μείνει σε ένα πουλόβερ μετά από μια νύχτα πλάι στη φωτιά της κατασκήνωσης, μια μυρωδιά που κουβαλά μαζί της το άρωμα από όλα όσα είχαν οι αποσκευές που έκαναν το ταξίδι, μεταξύ αυτών και την ακουστική κιθάρα. Άλλη αίθουσα μυρίζει σαν ήσυχη εκκλησία στη Μεσόγειο μια ζεστή ημέρα του Ιουλίου: Μπορώ να ξεχωρίσω το βερνίκι του ξύλου, τα λουλούδια που έχουν ξεραθεί, αλλά με κάποιο τρόπο και τη δροσιά της πέτρας. Επίσης, την απαλή κίνηση της πόρτας που κουβαλά ψιθύρους αιώνων καθώς κλείνει…»

Η Claire Catterall, επιμελήτρια της έκθεσης, περιγράφει το άρωμα ως «την πιο δημοκρατική μορφή τέχνης».

Σε συνεργασία με τη συγγραφέα Lizzie Ostrom, η Caterall επιχειρεί να ελευθερώσει τα αρώματα από τις «κυρίαρχες νότες», αλλά και να προσδιορίσει «τις σκέψεις γύρω από το άρωμα… Το άρωμα έχει τα πάντα. Αφορά την οικειότητα, τις σχέσεις, τη θέση μας στον κόσμο», λέει η Catterall. «Η εγκατάσταση για το Secretions Magnifique, ένα περίφημο εδώ και δεκαετίες άρωμα, δημιουργία του αρωματοποιού Antoine Lie, έχει ένα πάγκο σαν κρεβάτι στο οποίο οι επισκέπτες καλούνται να καθίσουν και να μυρίσουν το άρωμα που είναι ενσωματωμένο σε σεντόνια. Οι σημειώσεις του αρώματος περιλαμβάνουν σπέρμα, αίμα, ιδρώτα, σάλιο και μητρικό γάλα. Όλο το ταξίδι της αγάπης», λέει η Catterall.

Η ιστορία των αρωμάτων είναι η ιστορία του πολιτισμού. Ο Jose Eisenberg, ιδρυτής του οίκου αρωμάτων πολυτελείας Eisenberg Paris, λέει ότι το άρωμα είναι «η αντανάκλαση μιας συγκεκριμένης κοινωνίας και μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Για παράδειγμα, το πατσουλί είναι σύμβολο της θηλυκότητας και αντιπροσωπεύει τη δεκαετία του ’70 και την απελευθέρωσης της γυναίκας, την ελπίδα, την αισιοδοξία, την ελευθερία και την αδελφότητα των λαών. Οι μυρωδιές αλμυρού-καθαρού των ’90s εκπροσωπούσαν την επιθυμία να απαλλαγούμε από τα περιττά της προηγούμενης δεκαετίας. Να είναι ο κόσμος καθαρός».

Η Melissa McGinnis, υπεύθυνη για τα προϊόντα ομορφιάς στα Selfridges, εξηγεί ότι «ένας απαιτητικός αγοραστής αναζητά στο άρωμα βάθος, εύρος και, κυρίως, ατομικότητα». Οι εξειδικευμένες, ανεξάρτητες, μάρκες αρωμάτων αφορούν περίπου το 45% των πωλήσεων αρωμάτων στα Selfridges.

Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν ψάχνει για ένα καθιερωμένο άρωμα το οποίο να αναγνωρίζει. Ψάχνει για ένα άρωμα -ή στρωματοποιημένα αρώματα- που αντικατοπτρίζουν την ταυτότητά του. Στον σύγχρονο κόσμο η «προσωπική μάρκα» είναι πιο σημαντική.

«Το φύλο δεν συνδέεται πια με το άρωμα», λέει η Catterall. Οι μέρες κατά τις οποίες τα αρώματα για τις γυναίκες ήταν σε μπουκαλάκια με σχήμα κλεψύδρας και τα αρώματα για τους άντρες σε… κονσέρβες που είχαν το σχήμα του WD40 έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Τα περισσότερα  από τα εμπορικά σήματα αρωμάτων αφορούν την προσωπικότητα παρά το φύλο» λέει ο McGinnis.

«Η έννοια του τυπικά αρσενικού και του τυπικά θηλυκού στα αρώματα έχει ξεπεραστεί».

Ποιά είναι η σύγχρονη τάση; Αυτή τη στιγμή, η τάση αφορά τα λεγόμενα «συναισθηματικά προστατευτικά» αρώματα. «Οι ‘πράσινες’ νότες όπως η μέντα, το αγγούρι και το λάιμ ερμηνεύονται ως ένα είδος αντίστασης στην αβεβαιότητα του κόσμου» καταλήγει.