Στο οικολογικό χωριό Τέχνης και ειρήνης του Εμίρ Κουστουρίτσα, ενώνονται λαοί και οράματα, συναντιούνται γενιές και απόψεις. Συμβαίνουν πολλά και διάφορα. Το μόνο που απαγορεύεται είναι η Κόκα Κόλα.

Ads

Στο αεροπλάνο ξαναδιάβαζα το βιβλίο του «Κι εγώ πού είμαι σ’ αυτή την ιστορία;». Μια αυτοβιογραφία, που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 2012, στην οποία ο συγγραφέας καταγράφει εμπειρίες και συναισθήματα για την ιστορία της πατρίδας του, αφηγείται την ιστορία της ζωής του και στήνει ένα ολόκληρο κόσμο σημαδεμένο από τον πόλεμο και την ιστορία και η Figaro χαρακτήρισε το μυθιστόρημα των Βαλκανίων του 21ου αιώνα.

Γράφει στην εισαγωγή: «Ο άνθρωπος είναι επιρρεπής στη λήθη και η άσκηση της λήθης στο πέρασμα του χρόνου έγινε μια θεμελιώδης τέχνη του ανθρώπινου είδους. Αν η λήθη, αυτή η πριγκίπισσα, δεν απάλυνε τις σκέψεις που βρίσκονται υπό την κυριαρχία του πάθους για να τις μεταβιβάσει στο νου και να τις βάλει σε σωστή σειρά  ο εγκέφαλος μας δε θα ήταν παρά ένα απλό κοντέινερ. Χωρίς τη λήθη θα μπορούσαμε να αντικρίσουμε την επόμενη μέρα; Τι θα γινόταν αν έπρεπε να ζούμε την οδύνη σαν μια αέναη αναθυμίαση της ψυχής μας, αν η λήθη δεν κάλυπτε τις δοκιμασίες της ζωής μας όπως το σύννεφο κρύβει τον ήλιο. Θα ήταν αδύνατον να επιβιώσουμε».

Κι έτσι έφθασα στο Βελιγράδι. Μετά το γρήγορο ταξίδι, ακολούθησε ένα μεγαλύτερο κάτω από δυνατό χιόνι σε μέρη με παράξενα ονόματα και ακόμα πιο παράξενες εικόνες. Το υγρό βουνό (Μόκρα Γκόρα) στα όρια του εθνικού δρυμού, ανατολικά του ψηλότερου βουνού Τάρα. Η πόλη με τις συχνές θύελλες (Μέτσαβικ). Η ξύλινη πόλη (Ντρβένγκραντ), που έγινε το σκηνικό για την ταινία του Κουστουρίτσα «Η ζωή είναι ένα θαύμα», γνωστή και ως το χωριό του Κούστα. Η ιδέα να ονομαστεί Κούστεντορφ ήταν Αυστριακού συγγραφέα Πέτερ Χάντκε.

Ads

Στο Κούστεντορφ λοιπόν το παραμύθι άρχισε νύχτα. Με την επίσημη έναρξη του 12ου διεθνούς φεστιβάλ κινηματογράφου και μουσικήςτέλεια δωδεκάδα λέει η αφίσα και το τρέιλερ με τα κλωσόπουλα να σκάνε απο τα αβγά υποδηλώνει τη φιλοσοφία του εμπνευστή. Τόπο στους νέους κινηματογραφιστές που συχνά χάνονται μετά την αποφοίτηση τους από τις ακαδημίες και αυτός θέλει να τους δώσει ευκαιρίες.

image

Το διαγωνιστικό τμήμα περιλαμβάνει μόνο δικές τους μικρού μήκους ταινίες. Την προβολή της  νέας ταινίας του Κουστουρίτσα, ένα ντοκιμαντέρ για τον πρώην πρόεδρο της Ουρουγουάης Χοσέ Μουχίκα – γνωστού ως Πέπε – και συναυλία από μπάντα των Βαλκανίων.

Τις επόμενες ημέρες είδαμε ταινίες μικρού μήκους στο διαγωνιστικό τμήμα, ταινίες γνωστών και νέων δημιουργών (ξεχώρισαν οι ιταλικές Boys cry και Happy as Lazaro, ένας σκληρός ρεαλισμός και μια ποιητική αλληγορία) δημιουργών, αφιερώματα, ρετροσπεκτίβες, παρακολουθήσαμε εργαστήρια και masterclass.

Ένα πρωί περάσαμε  τα σύνορα και μεταφερθήκαμε σε μια άλλη παραμυθούπολη, το Βίσενγκραντ (η επάνω πόλη)  τον τόπο που ο νομπελίστας Ίβο Άντριτς πέρασε τα παιδικά του χρόνια, με τη γέφυρα του Δρίνα, από το ομώνυμο βιβλίο του (ένα βαλκανικό χρονικό τεσσάρων αιώνων ιστορίας, τεσσάρων θρησκειών και τριών εθνοτήτων που μοιράζονται τον ίδιο τόπο, την πόλη Bίσιεγκραντ στη Bοσνία)  ξεναγηθήκαμε από τον ίδιο τον Κουστουρίτσα στην πόλη του Άντριτς (Άντριτσγκραντ) το πολιτιστικό κέντρο  που ο ίδιος έφτιαξε πριν από 10 περίπου χρόνια  σαν ένα φόρο τιμής στο μεγάλο συγγραφέα.

Πίσω στο Κούστεντορφ γιορτάσαμε την Πρωτοχρονιά στις 13 Ιανουαρίου. Νύχτα με το χιόνι να πέφτει έξω απο την εκκλησία του Αγίου Σάββα στην κεντρική πλατεία του χωριού με φωτιές να ζεσταίνουν το κρασί και τους Βαλκάνιους μουσικούς τις καρδιές μας.

Το φεστιβάλ έκλεισε με την απονομή επαίνων και βραβείων και το πρώτο βραβείο, το χρυσό αβγό, να κερδίζει η ταινία Costacurta, τέταρτη για τον 30χρονο Σέρβου Σάσα Καράνοβιτς, ένα εσωτερικό ταξίδι ενός νεαρού άντρα που επιστρέφει στη γη της μητέρας του σε μια αποστολή και συναντάει το τραγούδι, το θάνατο, το κουράγιο και την αγάπη.

Τελειώσαμε με Πέπε και τον Κουστουρίτσα να δανείζεται τη φράση του ήρωα του όταν παρέδωσε την εξουσία της χώρας του. «Δεν φεύγω έρχομαι» είχε πει εκείνος. Το ίδιο επανέλαβε ο οικοδεσπότης και ανήγγειλε το επόμενο φεστιβάλ. Μετά περάσαμε στην αίθουσα Βισκόντι για χορούς και τραγούδια.

Ο Εμιρ Κουστουρίτσα, προσωπικότητα της χώρας του και όχι μόνο, του κινηματογράφου και όχι μόνο, δωρικός, αλλά προσιτός, φιλικός με όλους που τον αποκαλούσαν με το μικρό του όνομα και κάποιοι καθηγητή, συζητούσε, αστειευόταν, τραγουδούσε, έπινε και έδειχνε φανερά περήφανος.

Ανάμεσα στους επίσημους προσκεκλημένους της φετινής διοργάνωσης ο Ματ Ντίλον – «δεν μπορείς να παίξεις ένα ήρωα αν τον κρίνεις», είπε ο πρωταγωνιστής – serial killer του Λαρς φον Τρίερ στο «Σπίτι που έκτισε ο Τζακ», ο Καταλανός Σερζι Λοπέζ, σε μεγάλα κέφια την παραμονή Πρωτοχρονιάς, ο Ιταλός μουσικός Βινίσιο Καποσέλα – οι Ιταλοί πρωταγωνιστές της ταινίας Happy as Lazzaro και οι δίδυμοι σκηνοθέτες της ταινίας Boys cry.

image

Οι δρόμοι έχουν τη δική τους ιστορία

Και όλα έχουν μια εξήγηση και ένα συμβολισμό. «Έχασα την πόλη μου στη διάρκεια του πολέμου» είχε πει ο γεννημένος στο Σαράγεβο Εμιρ Κουστουρίτσα «γι αυτό ήθελα να φτιάξω το δικό μου χωριό».

Το όνειρο του έγινε πραγματικότητα και πήρε το βραβείο αρχιτεκτονικής το 2005, που δίνεται σε έργα με οικολογική και ιστορική συνείδηση.

Σ αυτό μικρό παράδεισο οι δρόμοι έχουν τα ονόματα των ηρώων του, από τον Τσε Γκεβάρα στον Ντιέγκο Μαραντόνα και από τον Ιβο Άντριτς και τον Νίκολα Τέσλα στον Φεντερίκο Φελίνι, τον Αμπάς Κιαροστάμι και τον Νόβακ Τζόκοβιτς. Κάθε σπίτι και ο ιδιοκτήτης του. Ξύλινα κουκλόσπιτα φτιαγμένα από αυθεντικές βλάχικες καλύβες της περιοχής, έπιπλα χειροποίητα τα περισσότερα, παντού ζωγραφιές και γλυπτά -ανάμεσα τους και το ομοίωμα του Τζόνι Ντεπ, επίσημου καλεσμένου το 2010, στην 3η διοργάνωση-  γκαλερί, ζαχαροπλαστείο, κατάστημα δώρων, δυο κινηματογραφικές αίθουσες, η εκκλησία του Αγίου Σάββα, γυμναστήριο και κλειστή πισίνα, βιβλιοθήκη,  ταβέρνες και  μια Καταραμένη αυλή – το μπαρ-τόπος συνάντησης που φέρει το όνομα βιβλίου του Άντριτς.

image

Πουθενά δε θα συναντήσεις μάρκες προϊόντων, αφίσες, χορηγίες, διαφημίσεις αφού ο ιδρυτής του φεστιβάλ οραματίστηκε ένα χώρο ανοικτό που να εναντιώνεται στην παγκοσμιοποίηση και να υποστηρίζει την ιδεολογία, τη φύση και την Τέχνη φυσικά. Σε διπλανούς στάβλους, ιδιοκτησίας Κουστουρίτσα, μάθαμε πως οι αγελάδες ακούνε κλασική μουσική.

Ο τελευταίος ήρωας

Ή όπως είναι ο ξένος τίτλος «El Pepe, a life supreme». «Η ταινία είναι για την κορύφωση του θαυμασμού μου για την αριστερά της λατινικής Αμερικής η οποία σήμερα έχει πολύ λίγους ήρωες. Όταν άκουσα για ένα πρόεδρο που εξακολουθεί να οδηγεί το τρακτέρ του και να κάνει επισκευές στο σπίτι του είπα αυτός είναι ο ήρωας μου» είπε ο Εμιρ Κουστουρίτσα.

Ήρωας στην τελευταία ταινία του είναι ένα σύμβολο της λατινικής Αμερικής.

Πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης (2009-2015) και πρώην αντάρτης των Τουπαμάρος, που έζησε 14 χρόνια στη φυλακή, ο Χοσέ Μουρίχα, γνωστός ως Πέπε, ζούσε στο αγρόκτημα του, με τη σύντροφο του στη ζωή και τον αγώνα, επίσης πρώην αντάρτισσα των Τουπαμάρος, δώριζε το 90% του μισθού του σε αγαθοεργίες, κυκλοφορούσε με τον παλιό σκαραβαίο του ή με ποδήλατο, μάζευε αυτούς που έκανα ωτοστόπ και έμεινε στην ιστορία ως ο πιο φτωχός πρόεδρος κράτους στον κόσμου. Κουστουρίτσα και Πεπε συζητούν για το νόημα της ζωής από πολιτική, φιλοσοφική, αισθητική και ποιητική σκοπιά και η ταινία που έχει σκηνές από την «Κατάσταση πολιορκίας» του Κώστα Γαβρά και υπέροχη μουσική κλείνει με ένα τανγκό που ακούνε αγκαλιασμένοι σε κάποιο μπαρ ο Πέπε και η Λουτσία και τον πρωταγωνιστή να μονολογεί πως το τανγκό και ο έρωτας είναι απο τα πιο πολύτιμα πράγματα στη ζωή.

Ο Πέπε, η λήθη  και τα φαντάσματα

Λίγα λόγια με πολύ πάθος από τον Εμιρ Κουστουρίτσα.

Η γυναίκα του Πέπε στην ταινία μίλησε για την ουτοπία του έρωτα και την ουτοπία του πολιτικού αγώνα. Ποιά πιστεύετε είναι μεγαλύτερη;

Η ουτοπία του έρωτα και η ουτοπία του πολιτικού αγώνα είναι η σύνθεση της ανθρώπινης ζωής. Συμπληρώνουν το νόημα της ζωής. Στο τέλος της ταινίας κατάλαβα ότι έκανα μια ταινία για τον έρωτα του Πέπε και της Λουτσία.

Ο Πέπε ήταν ένας άνθρωπος που τόλμησε να ονειρευθεί ένα καλύτερο αύριο. Υπάρχει τέτοιο είδος σήμερα;

Όχι έτσι. Ο καπιταλισμός σκοτώνει τα σοσιαλιστικά κινήματα. Η θέση μου είναι ότι οι σοσιαλιστικές χώρες θα πρέπει να συμβιβαστούν μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού. Το 8% του κόσμου ελέγχει το 88% σε μια απόλυτη αντίθεση από τις αρχές της γαλλικής επανάστασης, ισότητα, αδελφότητα, ελευθερία. Είναι πολύ μασονικό. Ο πλανήτης κυβερνάται από το 8% και το 88% είναι στα χέρια του. Ο Πέπε ονειρεύτηκε το διαφορετικό. Αγωνίστηκε για τη διαφθορά, τη δικαιοσύνη.

Εσείς όνειρα για τη αριστερά κάνετε;

Δεν ξέρω. Η αριστερά σήμερα έχει εκφυλιστεί από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και το Πεντάγωνο. Μια μέρα ίσως ονειρευτούμε ξανά. Σήμερα όχι.

Μετά τη συνάντηση σας με τον Πέπε πείτε μου λέξη που να τον χαρακτηρίζει.

Ο τίτλος της ταινίας. Μια υπέροχη ζωή. Ένας επαναστάτης που έγινε πρόεδρος και ποτέ δεν έχασε την αίσθηση τη ισότητας.

Είχατε πει σε παλαιότερη συνέντευξη αναφορικά με την ειρήνη στα Βαλκάνια «η ειρήνη κατακτάται κλείνοντας παλιούς λογαριασμούς και όχι ανοίγοντας καινούργιους.». Το λέτε πάντα;

Έτσι είναι. Αλλά ξέρετε τι κάνουν οι Αμερικανοί; Χρησιμοποιούν την αριστερά όταν θέλουν να κάνουν αλλαγές αλλά όταν θέλουν να αφήσουν κάποιες  χώρες έξω από την επιρροή των αλλαγών χρησιμοποιούν τη δεξιά. Αυτή είναι η ιστορία της Αμερικής. Η Ελλάδα, είναι η χώρα που γεννήθηκε η Δημοκρατία, κρίμα που πληρώνετε φόρους στο ΝΑΤΟ.

Στο βιβλίο σας «Κι εγω που είμαι σ αυτή την ιστορία» ξεκινάτε με τη σημασία της λήθης.

Αν δεν ξεχνάμε δεν επιβιώνουμε. Είναι αλήθεια.

Υπάρχει κάτι που θέλετε να ξεχάστε;

Η δύναμη να ξεχνάς είναι πολύ δυνατή. Είναι μεγάλη ικανότητα να ξεχνάς.

Στα «φαντάσματα» της ιστορίας πιστεύετε;

Όχι. Αυτές είναι φόρμες για τις μυστικές υπηρεσίες στον αγγλοσαξονικό κόσμο και το γερμανικό στρατό. Δεν πιστεύω στα φαντάσματα. Πιστεύω στο Θεό. Και σε κάποια θαύματα. Ο Νίκολας Τέσλα, αυτός ο σπουδαίος εφευρέτης, είχε πει αν με ρωτάς να σου πω ποια είναι, που βρίσκεται αυτή η δύναμη δεν ξέρω. Θα έλεγα είναι το φως και η ομορφιά.

Για τη δικαιοσύνη έχετε πει  πως «είναι ένα άπιαστο όνειρο εκτός κι αν ισχύει έστω για λίγο το Έγκλημα και τιμωρία του Ντοστογιέφσκι.».

Η δικαιοσύνη κι ο νόμος είναι χωρισμένα στο ανθρώπινο μυαλό. Ο νόμος της ζωής είναι πολύ διαφορετικός από το νόμο που φτιάχνουν οι κυβερνήσεις. Άλλη η δικαιοσύνη που έχουμε στο δικαστήριο και άλλη στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Ο χριστιανισμός είχε το νόημα τη δικαιοσύνης. Αλλά σήμερα ζούμε σε διαφορετικές κοινωνίες, σε νεοπαγανιστικές συνθήκες.