Το δημοψήφισμα για τις Συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στην Ιταλία, που διεξάγεται σήμερα Κυριακή [οι κάλπες θα κλείσουν στις 23:00 τοπική ώρα (μεσάνυχτα ώρα Ελλάδας)], αν και αφορά εσωτερικό ζήτημα, έχει λάβει διεθνείς διαστάσεις, με πολλούς να εκτιμούν πως το αποτέλεσμά του ενδεχομένως να επηρεάσει σημαντικά το μέλλον της ΕΕ.

Ο λόγος είναι πως σε περίπτωση που οι Ιταλοί ψηφίσουν «όχι» στις μεταρρυθμίσεις που προωθεί ο Ματέο Ρέντσι, τότε το πιθανότερο σενάριο είναι ο Ιταλός πρωθυπουργός, που έχει συνδέσει το πολιτικό του μέλλον με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος,  να παραιτηθεί. Αυτό ζητά και η αντιπολίτευση, ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά και το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Μπέπε Γκρίλο. Πολλά θα εξαρτηθούν, όμως, από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα και από την εκτίμηση των εξελίξεων.

Πολλοί αναλυτές φοβούνται πως αν παραιτηθεί ο Ρέντσι θα επικρατήσει πολιτική αναταραχή με ταυτόχρονη ενίσχυση των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων. Αν οι αγορές αντιδράσουν αρνητικά στις εξελίξεις τότε πολλοί φοβούνται πως η βόμβα της ιταλικής οικονομίας θα σκάσει και αυτό θα σημάνει μια νέα κρίση στην ευρωζώνη, η οποία είναι άγνωστο αν μπορεί με τις παρούσες συνθήκες να την αντιμετωπίσει. Η Ιταλία αποτελεί την τρίτη οικονομία της ευρωζώνης και λόγο μεγέθους της, θεωρείται αδύνατο να υπάρξουν πακέτα αντίστοιχα με αυτά της Ελλάδας, της Ιρλανδίας ή της Πορτογαλίας.

Είναι γεγονός πως το δημοψήφισμα της Ιταλίας έχει προκαλέσει τουλάχιστον «νευρικότητα» στις Βρυξέλλες. Ενδεικτικό είναι πως εξετάζεται το ενδεχόμενο σύγκλησης έκτακτης Συνόδου Κορυφής των 19 χωρών μελών της ευρωζώνης σε περίπτωση που το αποτέλεσμα είναι αρνητικό για τον Ματέο Ρέντσι και προκληθούν αναταράξεις στις αγορές. 

Βέβαια όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα σενάριο, μάλλον το χειρότερο για το μέλλον της ευρωζώνης, που ίσως δεν επιβεβαιωθεί ποτέ. Σε κάθε περίπτωση, η ώρα για το κρίσιμο όπως εξελίχθηκε δημοψήφισμα έφτασε. Οι Ιταλοί θα αποφασίσουν «ναι» ή «όχι» στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που προτείνει ο Ματέο Ρέντσι και όχι μόνο. Το δημοψήφισμα έχει μετατραπεί σε μια ψήφο εμπιστοσύνης για τον Ιταλό πρωθυπουργό και σε μια αξιολόγηση του έργου της κυβέρνησης του.

Στόχος της συνταγματικής μεταρρύθμισης είναι να διευκολυνθεί η διακυβέρνηση της χώρας. Επί της ουσίας καταργείται η Γερουσία και έτσι τα νομοσχέδια δεν θα πρέπει να εγκρίνονται και από τα δύο σώματα (βουλή και Γερουσία) γεγονός που προκαλεί σε πολλές περιπτώσεις σημαντικές καθυστερήσεις. Οι επικριτές της μεταρρύθμισης ωστόσο προειδοποιούν για υπερβολική ενίσχυση των εξουσιών της ιταλικής κυβέρνησης. Παράλληλα το δημοψήφισμα έχει μετατραπεί σε μια ψήφο εμπιστοσύνης για τον Ματέο Ρέντσι, μια αξιολόγηση του έργου της κυβέρνησης του.

Τη σημασία του δημοψηφίσματος επισήμανε και ο Ιταλός πρωθυπουργός. Στην τελευταία του ομιλία στο κέντρο της Φλωρεντίας, δήλωσε πως «μέσα στις επόμενες ώρες θα αποφασιστεί το μέλλον μας για τα επόμενα 20 χρόνια». «Η μάχη θα κριθεί τελικά μόνον από λίγες χιλιάδες ψήφων», υπογράμμισε.

Αναλυτές αλλά και πολιτικοί σπεύδουν να καθησυχάσουν τις αγορές, τονίζοντας πως την Κυριακή οι Ιταλοί δεν ψηφίζουν για την παραμονή ή την αποχώρηση της χώρας από το ευρώ. Προς επιβεβαίωση παραθέτουν στοιχεία από τις δημοσκοπήσεις που δείχνουν πως πάνω από το 65% των Ιταλών τάσσεται υπέρ της παραμονής της χώρας στην Ευρωζώνη. Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, το 67,4% των Ιταλών τάσσεται υπέρ της παραμονής της χώρας στην ευρωζώνη, ενώ το ποσοστό εκείνων που τάσσονται υπέρ της αποχώρησης φτάνει το 15,2%.

Κρίσιμο δημοψήφισμα, μεγάλη συμμετοχή

Η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι κάλπες θα κλείσουν στις 23:00 τοπική ώρα (μεσάνυχτα στην Ελλάδα). Η προσέλευση στις κάλπες είναι αρκετά υψηλή. Στις επτά το απόγευμα ξεπερνούσε το 57% και μέχρι το τέλος της διαδικασίας αναμένεται πως θα φτάσει πάνω από 60%.

Με το κλείσιμο της κάλπης, τα κανάλια θα δημοσιοποιήσουν exit polls. Οι πρώτες εκτιμήσεις για το αποτέλεσμα αναμένεται να ανακοινωθούν μισή ώρα αργότερα. Εάν υπάρχει μεγάλο προβάδισμα του «Ναι» ή του «Όχι», τότε η εικόνα αναμένεται να ξεκαθαρίσει γύρω στα μεσάνυχτα (ώρα Ιταλίας, ή στη 01:00 ώρα Ελλάδας). Σε αντίθετη περίπτωση, σαφής εικόνα για το αποτέλεσμα αναμένεται να διαμορφωθεί γύρω στις 03:00 (ώρα Ιταλίας, ή 04:00 ώρα Ελλάδας).

Τελευταίες εκτιμήσεις

Σύμφωνα πληροφορίες που διαρρέουν τα δύο στρατόπεδα, και κυρίως αυτό του «όχι», οι τελευταίες δημοσκοπήσεις, που όμως δεν έχουν δημοσιευθεί λόγω απαγόρευσης, δίνουν προβάδισμα στους αρνητές της μεταρρύθμισης με ποσοστό 53% έναντι 47% των υποστηρικτών των αλλαγών που προτείνει ο Ματέο Ρέντσι.

Σημαντικό ρόλο αναμένεται να έχει και η ψήφος των Ιταλών του εξωτερικού. Σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία, ένα 1.600.000 πολίτες που ζουν στο εξωτερικό συμμετείχαν στη διαδικασία. Ο Ρέντσι ελπίζει να μπορέσει να ευνοηθεί σημαντικά από την μεγάλη αυτή συμμετοχή. Πάντως, η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά κάνει ήδη λόγο για νοθεία σε ότι αφορά την επιστολική ψήφο.

Τί προβλέπει η Συνταγματική μεταρρύθμιση

Το σημερινό δημοψήφισμα έχει στόχο να σταματήσουν να έχουν η βουλή και η γερουσία αλληλοεπικαλυπτόμενο ρόλο, όπως συνέβη από το 1948 μέχρι σήμερα. Αν υπερισχύσει το «ναι», η γερουσία θα μπορεί να εκφράζεται μόνον για συνταγματικούς νόμους, την επικύρωση ευρωπαϊκών συνθηκών, σχετικά με νέους εκλογικούς νόμους, για την εκλογή του προέδρου της Δημοκρατίας, και για την τοπική αυτοδιοίκηση. Θα απαρτίζεται από εκατό γερουσιαστές, εκ των οποίων οι εβδομήντα τέσσερις θα είναι περιφερειακοί σύμβουλοι, είκοσι ένας δήμαρχοι και πέντε θα επιλέγονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Παράλληλα, οι Ιταλοί καλούνται να αποφανθούν αν θα καταργηθούν οι νομαρχίες με τη σημερινή τους μορφή και το Εθνικό Συμβούλιο Οικονομίας και Εργασίας (Cnel). Σε ό,τι αφορά την σχέση της κεντρικής κυβέρνησης με τις περιφέρειες, ο νόμος που καλούνται να εγκρίνουν ή να καταψηφίσουν σήμερα οι Ιταλοί προβλέπει ότι η φορολογική πολιτική, οι υποδομές και η ενέργεια πρέπει να είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας του κεντρικού κράτους, όχι κάθε δήμου και περιφέρειας.

Προτείνεται, παράλληλα, η μείωση του αναγκαίου αριθμού ψήφων για να εκλέγεται ο πρόεδρος της Δημοκρατίας: από την τέταρτη ψηφοφορία θα είναι αρκετή μια πλειοψηφία τριών πέμπτων. Από την έβδομη ψηφοφορία και πέρα το απαιτούμενο όριο θα είναι τα τρία πέμπτα από όσους βουλευτές και γερουσιαστές συμμετέχουν στην ψηφοφορία.