Η ιβηρική άνοιξη, εάν υπάρξει, μάλλον δύσκολα θα ξεκινήσει από την Πορτογαλία. Και η «αριστερή συμμαχία» του Νότου – επίσης εάν υπάρχει – μάλλον έχει μπροστά της πολλές σκληρές μάχες ακόμη έως την αλλαγή του ευρωπαϊκού πολιτικού χάρτη.

Οι σημερινές εκλογές στην Πορτογαλία απειλούν, εάν επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις, να δώσουν την πιο ηχηρή έως τώρα νομιμοποίηση στο γερμανικό δόγμα της λιτότητας: Μια νίκη – έστω και χωρίς απόλυτη πλειοψηφία –  του κεντροδεξιού συνασπισμού του οποίου ηγείται ο Πέδρο Πάσος Κοέλιο θα κάνει την Πορτογαλία την πρώτη μνημονιακή χώρα της ευρωζώνης που επανεκλέγει την κυβέρνηση η οποία επέβαλε μπαράζ από σκληρά και αντιλαϊκά μέτρα λιτότητας.

Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις έδιναν ένα μέσο προβάδισμα της τάξης του 5% στον κεντροδεξιό συνασπισμό του Κοέλιο, με ποσοστό περί το 37,5% έναντι 32,5% του αντιπολιτευόμενου Σοσιαλιστικού Κόμματος του οποίου ηγείται ο Αντόνιο Κόστα.

Ο Κοέλιο πορεύτηκε σε όλη την προεκλογική εκστρατεία με τη σημαία του «μονόδρομου της λιτότητας». Αφού επέβαλε εκτεταμένες περικοπές μισθών και συντάξεων, συρρίκνωσε τον δημόσιο τομέα και προχώρησε στις μεγαλύτερες φορολογικές αυξήσεις της σύγχρονης ιστορίας της χώρας, στήριξε την καμπάνια του στο επιχείρημα ότι είναι ο μόνος που μπορεί να εγγυηθεί την εύθραυστη ανάκαμψη της οικονομίας και να διασφαλίσει ότι «οι θυσίες των πολιτών θα πιάσουν τόπο».

«Εάν μείνουμε στον δρόμο που ακολουθούμε σήμερα δεν θα χρειαστούμε άλλα πακέτα διάσωσης» ήταν το κεντρικό μότο της καμπάνιας του.

Στον αντίποδα ο ηγέτης του Σοασιλιστικού Κόμματος, ο δημοφιλής πρώην δήμαρχος της Λισαβώνας Αντόνιο Κόστα, υπόσχεται μείωση των φορολογικών βαρών, χαλάρωση της λιτότητας και ενίσχυση του εισοδήματος των πολιτών και χρεώνει στον Κοέλιο ότι υπήρξε μνημονιακότερος των μνημονιακών.

«Είναι ώρα να γυρίσουμε τη σελίδα της λιτότητας. Πρώτος στόχος μας είναι να μειωθούν τα φορολογικά βάρη», είπε στην τελευταία προεκλογική του ομιλία υποστηρίζοντας ότι ο Κοέλιο υιοθέτησε μέτρα πολύ πιο σκληρά ακόμη κι από εκείνα που απαιτούσε η τρόικα και το πορτογαλικό μνημόνιο και εφάρμοσε το δικό του δόγμα της «υπερβολικής λιτότητας».
Απόψε το βράδυ μόλις κλείσουν οι κάλπες θα φανεί ποιός από τους δύο ήταν τελικά πιο πειστικός σε μια κοινωνία που εξακολουθεί να δοκιμάζεται σκληρά από την οικονομική κρίση, αλλά ταυτόχρονα δείχνει ιδιαίτερα δύσπιστη απέναντι στις εναλλακτικές προτάσεις.

Το 2011 η Πορτογαλία έγινε η τρίτη χώρα της ευρωζώνης μετά την Ελλάδα και την Ιρλανδία που μπήκε σε πρόγραμμα διάσωσης. Τέσσερα χρόνια αργότερα έχει βγει από το Μνημόνιο, αφού προηγουμένως εκτόξευσε τους φορολογικούς συντελεστές, προχώρησε σε βαθιές περικοπές του κοινωνικού κράτους και μείωσε δραστικά μισθούς και συντάξεις αλλά και εργασιακά δικαιώματα. Κατόπιν όλων αυτών και μετά από τρία χρόνια ύφεσης, η οικονομία της χώρας επέστρεψε φέτος σε τροχιά ανάπτυξης.

Παρά τους οιωνούς της εύθραυστης ανάκαμψης όμως, η Πορτογαλία παραμένει βαθιά χρεωμένη και ευάλωττη. Η ανεργία βρίσκεται ακόμη στο 12% ενώ η ανεργία των νέων φθάνει στο 30%. Το βιωτικό επίπεδο έχει πέσει κάθετα, με την Πορτογαλία να παραμένει ακόμη η πιο φτωχή χώρα της δυτικής Ευρώπης. Ενας στους πέντε πολίτες εξακολουθεί να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας με εισόδημα χαμηλότερο των 5.000 ευρώ ετησίως, ενώ η ποιότητα και οι παροχές της δημόσιας υγείας και παιδείας έχουν πληγεί καίρια από τις περικοπές.
Η μετανάστευση είναι μια ακόμη μεγάλη, ανοιχτή πληγή της κρίσης, που αποτέλεσε και κεντρικό θέμα στην προεκλογική εκστρατεία.

Συνολικά, 485.000 άνθρωποι έφυγαν από τη χώρα ανάμεσα στο 2011 και το 2014 – αριθμός, που σηματοδοτεί και το μεγαλύτερο μεταναστευτικό κύμα των τελευταίων 50 χρόνων σε μια χώρα που όλος ο πληθυσμός της δεν ξεπερνά τα 10 εκατομμύρια. Με βάση, δε, τα επίσημα στοιχεία η «μεγάλη έξοδος του Μνημονίου» ξεπέρασε ακόμη και το μεταναστευτικό κύμα της δεκαετίας του ’60, όταν το ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό εγκατέλειπε μαζικά την Πορτογαλία. Αυτή τη φορά όμως, ο κύριος όγκος των μεταναστών ήταν νέοι και εξειδικευμένοι επιστήμονες, με πρώτους τους γιατρούς και τους νοσηλευτές…