Περιμένοντας την Μέρκελ ήταν ο χθεσινός τίτλος της Deutsche Welle, εν αναμονή της ομιλίας της καγκελάριου  της Γερμανίας Άγκελα Μέρκελ για το μέλλον της Ευρώπης στην Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου.

Ads

Η ομιλία αναμενότανε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε μία εποχή που βρίσκεται σε εξέλιξη η διαπραγμάτευση για το μέλλον της ΕΕ, η συζήτηση για τη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού στρατού, αλλά και οι ζυμώσεις για αλλαγές προσώπων σε κορυφαία ευρωπαϊκά αξιώματα μετά τις ευρωεκλογές του 2019. Οι ευρωβουλευτές περιμένανε να ακούσουν από την καγκελάριο συγκεκριμένες προτάσεις, ει δυνατόν για όλα αυτά τα ζητήματα. Στην καλύτερη περίπτωση θα ήθελαν να ακούσουν και μία απάντηση στις προτάσεις του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για το μέλλον της Ευρώπης, με τις οποίες η Γερμανία δεν φαίνεται να διαφωνεί ανοιχτά, αλλά ούτε και να συμφωνεί στο σύνολό τους.

Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, Μάνφρεντ Βέμπερ, υπενθύμισε χαρακτηριστικά ότι η Άγκελα Μέρκελ είναι η μακροβιότερη ηγέτης στην Ευρώπη και κατά συνέπεια έχει ηγετική ευθύνη, γι αυτό θα πρέπει να καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις, με στόχο την υλοποίησή τους πριν τις ευρωεκλογές του 2019.

Διαμετρικά αντίθετη εκτίμηση για την ομιλία Μέρκελ διατύπωσε η ευρω-ομάδα της Αριστεράς. Η επικεφαλής της ομάδας, Γκάμπι Τσίμερ, εκτιμά ότι με την αποχώρησή της από την ηγεσία των κυβερνώντων Χριστιανοδημοκρατών (CDU) η καγκελάριος χάνει μέρος από το κύρος της. Γι αυτό, υποστηρίζει, φαίνεται κάπως «παράξενη» η εμφάνισή της σε μία συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης. Μάλιστα, η ευρω-ομάδα της Αριστεράς προέβη σε μία συμβολική δράση διαμαρτυρίας εντός του Κοινοβουλίου, για τον πρωταγωνιστικό ρόλο της καγκελαρίου στην πολιτική λιτότητας των τελευταίων ετών στην Ευρώπη.

Ads

Από την πλευρά της η Γαλλία προειδοποίησε για «ρήγμα εμπιστοσύνης» στις γερμανο-γαλλικές σχέσεις και κάλεσε το Βερολίνο να μην χρονοτριβεί και να συναινέσει μέχρι τέλος του χρόνου στην εμβάθυνση της ευρωζώνης. Η Γαλλία φαίνεται ότι έχει βαρεθεί να περιμένει τη Γερμανία να συναινέσει στην ευρωπαϊκή ατζέντα Μακρόν για εμβάθυνση της ευρωζώνης και τη φορολόγηση ψηφιακών κολοσσών, όπως το Facebook ή η Apple.

Ο Εμμανουέλ Μακρόν έχει επενδύσει πολλά σε αυτά τα δύο πρότζεκτ. Πρόκειται για υπόσχεση που έχει δώσει για την καλύτερη προστασία των ευρωπαίων πολιτών και για περισσότερη φορολογική δικαιοσύνη. Θέλει με αυτά τα δύο θέματα να ξεκινήσει τον προεκλογικό του αγώνα στις ευρωεκλογές της ερχόμενης άνοιξης. Η επικείμενη διαδοχή της Μέρκελ στην προεδρία του κόμματός της, του προκαλεί νευρικότητα, επειδή φοβάται ότι ο ή η διάδοχός της μπορεί να καθυστερήσει ή ακόμη και να μπλοκάρει τα σχέδιά του. Η Γερμανία ωστόσο έχει πολλούς λόγους για ενστάσεις, όπως ο φόβος μήπως ο ψηφιακός φόρος πλήξει και γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες ή ακόμη ωθήσει τις ΗΠΑ σε αντίποινα.

Τι είπε η Μέρκελ

Η Μέρκελ μίλησε στο Ευρωκοινοβούλιο έχοντας τελικά απέναντί της όλους. Οι ακροδεξιοί την αποδοκίμασαν γιατί τάχθηκε κατά του εθνικισμού και υπέρ των ευρωπαϊκών λύσεων στο προσφυγικό, ενώ η Αριστερά της άσκησε σκληρή κριτική για την εμμονή της στη μονομερή λιτότητα. (Διαβάστε επίσης: Κούλογλου σε Μέρκελ: Δεν είπατε ούτε μια λέξη για την λιτότητα

Τρεις προτεραιότητες σκιαγράφησε η Άγκελα Μέρκελ μιλώντας στην Ολομέλεια του Στρασβούργου: Εξωτερική πολιτική με τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας και ενιαίου ευρωπαϊκού στρατού, ο οποίος πάντως δεν θα ανταγωνίζεται το ΝΑΤΟ. Οικονομική ατζέντα με κοινές γαλλογερμανικές προτάσεις- μέχρι τον Δεκέμβριο- και έμφαση στη βασική αρχή ότι «ευθύνη και έλεγχος πάνε μαζί». Κοινός «δρόμος» για την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος με ενιαία ρύθμιση των κανονισμών ασύλου (χωρίς συγκεκριμένη αναφορά σε αναθεώρηση του «Δουβλίνου»).

Η ίδια τάχθηκε με τη σειρά της υπέρ της δημιουργίας «ενός αληθινού ευρωπαϊκού στρατού», ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στον απόηχο της αντιπαράθεσης για το θέμα μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του Εμανουέλ Μακρόν. «Πρέπει να διαμορφώσουμε ένα όραμα που θα μας επιτρέψει μια μέρα να φθάσουμε στη δημιουργία ενός αληθινού ευρωπαϊκού στρατού» δήλωσε η επικεφαλής της γερμανικής κυβέρνησης, υπογραμμίζοντας ότι «δεν πρόκειται για έναν στρατό εναντίον του ΝΑΤΟ».

Παράλληλα, η καγκελάριος της Γερμανίας πρότεινε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «τη συγκρότηση ενός συμβουλίου ευρωπαϊκής ασφαλείας» με στόχο την ενίσχυση της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφορικά με την Ευρωζώνη, η συντηρητική πολιτικός τόνισε ότι η ευρωζώνη θα λειτουργήσει μονάχα εάν όλα τα κράτη μέλη τηρούν τις δεσμεύσεις τους, λίγο πριν από την εκπνοή της προθεσμίας που έχει η Ιταλία για να υποβάλει εκ νέου τα σχέδιά της για τον προϋπολογισμό στις Βρυξέλλες. «Το κοινό νόμισμά μας μπορεί μονάχα να λειτουργήσει εάν κάθε μέλος τηρεί τις δεσμεύσεις του για βιώσιμα δημοσιονομικά» τόνισε, προσθέτοντας ότι στην αντίθετη περίπτωση η ισχύς και η σταθερότητα της ευρωζώνης τίθενται σε κίνδυνο.

Επιπλέον, σημείωσε ότι πρέπει να εισαχθεί ένας ευρωπαϊκός ψηφιακός φόρος μονάχα εάν αποτύχουν οι ευρύτερες προσπάθειες παγκοσμίως. «Πιστεύουμε ότι το καλύτερο πράγμα θα πρέπει να είναι να βρεθεί μια διεθνής λύση σε διεθνές πλαίσιο.. αλλά εάν αυτό δεν επιτευχθεί, δεν μπορούμε να περιμένουμε για πάντα και πρέπει να ενεργήσουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο και για αυτό ακριβώς πιέζει η Γερμανία».

Η μετά Μέρκελ εποχή στην ΕΕ

Το ζήτημα ωστόσο που μονοπωλεί τα πηγαδάκια στις Βρυξέλλες είναι ποιες θα είναι οι επιπτώσεις για την ΕΕ αν η Γερμανίδα καγκελάριος απολέσει την επιρροή της μετά την απόφασή της να αποχωρήσει σταδιακά από την πολιτική σκηνή. Και ενώ σε όλους τους τόνους οι Βρυξέλλες διαμηνύουν ότι όλα βαίνουν καλώς και ότι η Γερμανία διαθέτει σταθερή κυβέρνηση και ισχυρή καγκελάριο, πολλοί στην Ευρώπη βλέπουν να φθίνει η επιρροή της ισχυρότερης ευρωπαίας πολιτικού μετά την απόφασή της να μην διεκδικήσει εκ νέου την προεδρία του CDU στο συνέδριο του κόμματος τον Δεκέμβριο. Και το σημαντικότερο είναι πως βάσει των εξελίξεων φαίνεται ότι υπάρχουν και χειρότερα από τη Μέρκελ

Αυτό που απασχολεί τις χώρες-μέλη της ΕΕ είναι τι σημαίνει η αποχώρηση Μέρκελ για την Ευρώπη. Και τι θα γίνει με τα κορυφαία ζητήματα σε περίπτωση που υποχωρήσει η διεθνής επιρροή της καγκελαρίου. Και το σημαντικότερο: Τι θα γίνει αν η Μέρκελ αποχωρήσει ξαφνικά από την ενεργό πολιτική δράση;  Τα κρισιμότερα ανοιχτά ζητήματα είναι η ποσόστωση στο προσφυγικό, η μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης, η άνοδος της ακροδεξιάς.

Σε ό,τι αφορά το προσφυγικό, εδώ και καιρό η ΕΕ αναζητεί μάταια μια συμβιβαστική λύση. Το ζήτημα έχει προκαλέσει πλήθος αντιπαραθέσεις μεταξύ χωρών-μελών. Η καγκελάριος Μέρκελ επικρίθηκε σφοδρά για την πολιτική των «ανοιχτών συνόρων» στο προσφυγικό το 2015. Κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή ωστόσο κατάφερε να δρομολογήσει την προσφυγική συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, με την οποία εκτονώθηκε σε κάποιο βαθμό το τεταμένο κλίμα. Όμως για να επιβιώσει η αμφιλεγόμενη συμφωνία απαιτούνται στους κόλπους της Ένωσης πλειοψηφίες, τις οποίες μέχρι σήμερα διασφάλιζε η γερμανίδα καγκελάριος.

Για την πολυσυζητημένη ευρωπαϊκή μεταρρύθμιση, από κοινού η Γερμανία με τη Γαλλία δρομολογεί την θωράκιση του ευρώ έναντι μελλοντικών οικονομικών κρίσεων. Όμως ο Γάλλος πρόεδρος δεν αποκλείεται να χάσει σύντομα τη σημαντικότερη σύμμαχό του. Ακόμα και αν η Άγκελα Μέρκελ απορρίπτει την πρόταση Μακρόν για έναν ειδικό προϋπολογισμό για την Ευρωζώνη, ο Γάλλος πρόεδρος χρειάζεται την στήριξη των Γερμανών συντηρητικών βουλευτών για να λάβει σάρκα και οστά το ακανθώδες ζήτημα της Τραπεζικής Ένωσης στην Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ του Δεκεμβρίου.

Στο μεταξύ η Ιταλία εξελίσσεται όλο και περισσότερο σε παράγοντα αστάθειας για την Ευρώπη, επειδή εμμένει στην αύξηση του δημοσίου δανεισμού. Ο ευρωπαίος επίτροπος Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων Πιέρ Μοσκοβισί ανησυχεί μάλιστα για μια αντιπαράθεση εκτός ελέγχου μεταξύ Ρώμης και Βρυξελλών αν η Γερμανία δεν συνεχίσει να μεσολαβεί. Την ίδια ώρα, είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τι θα γίνει στο μέτωπο αναζήτησης συμβιβασμών στους κόλπους της ΕΕ σε περίπτωση που εκλείψουν οι διαμεσολαβητικές προσπάθειες της Γερμανίας. Χωρίς τις πιέσεις της Γερμανίδας καγκελαρίου στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία θα συνεχίσουν να περιορίζουν το κράτος δικαίου.

Είναι ενδεικτικό ότι μετά την απόφαση Μέρκελ να μην είναι και πάλι υποψήφια για την προεδρία του CDU, ο ευρωπαίος επίτροπος Προϋπολογισμού Γκίντερ Έτινγκερ στήριξε δημόσια την Άγκελα Μέρκελ δηλώνοντας ότι οι Βρυξέλλες θα επιθυμούσαν η καγκελάριος να ολοκληρώσει τη θητεία της, μιας και αποτελεί πυλώνα σταθερότητας στη δύσκολη περίοδο που διανύει η ΕΕ.

Στο εσωτερικό

Στο εσωτερικό τώρα, η αλήθεια είναι ότι λίγοι στο κόμμα πιστεύουν ότι η Μέρκελ θα παραμείνει καγκελάριος για πολύ καιρό μετά και τη συνδιάσκεψη του CDU το Δεκέμβριο – κι ανεξάρτητα από ποιος θα αναδειχθεί νικητής στον αγώνα για να την διαδεχτεί. Σύμφωνα με το Spiegel, η αγωνία δεν έχει να κάνει εξ ολοκλήρου ποιος θα καταλήξει να οδηγεί το ισχυρότερο κόμμα της Γερμανίας στην εποχή μετά την Μέρκελ αλλά κατά πόσο διακυβεύεται η πολιτική της κληρονομιά και ποια πορεία θα αποφασίσουν να πάρει το κόμμα.

Η αποχώρησή της, που έρχεται στον απόηχο μιας ιστορικής ήττας στις περιφερειακές εκλογές στο κρατίδιο της Έσσης, όπου το CDU έλαβε το 27% των ψήφων, την χειρότερη επίδοσή του σε περισσότερα από 50 χρόνια, αναδεικνύει τρία πιθανά σενάρια για το μέλλον του CDU και μαζί με αυτό, και για το μέλλον της γερμανικής πολιτικής.

Σύμφωνα με την Telegraph, πρώτο σενάριο, η Merkel κατορθώνει να εγκαταστήσει ως ηγέτη του κόμματος έναν από τους συμμάχους της στο επικείμενο συνέδριο του κόμματος το Δεκέμβριο, ο οποίος προορίζεται να γίνει ο επόμενος υποψήφιος του CDU για την Καγκελαρία. Θέλει να είναι είτε η τωρινή γενική γραμματέας Άνεγκρετ Κραμπ-Κάρενμπαουερ ή ο τωρινός υπουργός-πρόεδρος για τη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, Άρμιν Λάσετ. Και οι δύο μοιάζουν στη Μέρκελ και θα διατηρήσουν το CDU στο κεντρώο μονοπάτι της.

Δεύτερο σενάριο, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θα μπορούσε να απομακρύνει τη Μέρκελ και να σχηματίσει μια νέα κυβέρνηση μόνος του. Ο Σόιμπλε είναι ευρέως δημοφιλής και στις δύο πτέρυγες του συντηρητικού κόμματος και θα μπορούσε να αναλάβει την κυβέρνηση ως υπηρεσιακός, προτού κάνει χώρο σε έναν νεότερο υποψήφιο σε 1-2 χρόνια.

Τρίτο σενάριο, η συντηρητική πτέρυγα του κόμματος προωθεί έναν από τους υποψηφίους, πράγμα που θα σηματοδοτούσε μια διακοπή με την εποχή-Μέρκελ. Για χρόνια ήταν δυσαρεστημένοι με τις σχετικά φιλελεύθερες πολιτικές της Μέρκελ, από τον κατώτατο μισθό και τον γάμο των ομοφυλοφίλων μέχρι την προσέγγισή της στην προσφυγική κρίση. Ο πρώην επικεφαλής του CDU, Φρίντριχ Μερτς τώρα θέλει να γίνει ηγέτης του CDU για να διορθώσει όλα τα λάθη που πιστεύει ότι η Μέρκελ έκανε ως πρόεδρος κόμματος. Και με αυτόν τον τρόπο, ο 62χρονος Μερτς εκπληρώνει τη λαχτάρα πολλών μελών του κόμματος για το καλό, παλιό CDU, το συντηρητικό, άκρως φιλελεύθερο και κατά προτίμηση αρσενικό.

Η αλήθεια είναι ότι οι αντίπαλοι της Μέρκελ στο κόμμα είχαν αρχίσει να προετοιμάζονται για το τέλος της ηγεσίας της πολύ καιρό πριν. Και όπως είχε από πολλούς προβλεφθεί, το 2018 αποδείχθηκε ένα από τα πιο ενοχλητικά πολιτικά χρόνια στη μεταπολεμική Γερμανία. Η χρονιά κλείνει με την Μέρκελ να είναι μια αδύναμη καγκελάριος, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς. Όλοι έχουν αρχίσει να προετοιμάζουν την εποχή μετά την Μέρκελ και οι περίοδοι μετάβασης δεν είναι σχεδόν ποτέ ιδιαίτερα εποικοδομητικές επειδή οι αγώνες εξουσίας κυριαρχούν σε όλα. Ακόμη κι αν θεωρητικά η χώρα είναι τώρα η προτεραιότητα, όχι η ίδια.