Η αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαχειριστεί επιτυχώς την πανδημία της Covid-19 και οι καθυστερήσεις στον εφοδιασμό της με επαρκείς ποσότητες εμβολίων, μείωσαν την αξιοπιστία της διεθνώς και ειδικά στην περιφέρεια της. Τα Δυτικά Βαλκάνια, εγκλωβισμένα στον προθάλαμο της Ε.Ε. εδώ και δύο δεκαετίες και έχοντας αναπτύξει ένα χρόνιο «σύνδρομο ευρώ-κόπωσης», είδαν για μια ακόμη φορά τις προσδοκίες τους να ματαιώνονται σε σχέση με τον έγκαιρο εφοδιασμό τους  με εμβόλια μέσω της Ευρώπης.

Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί για 70 εκατομμύρια ευρώ βοήθεια για την Covid-19 στα Δυτικά Βαλκάνια, πέρα από το μισό δισεκατομμύριο ευρώ που έχει συνεισφέρει στο COVAX, το ενιαίο σύστημα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την κατανομή των εμβολίων, με ειδική μέριμνα για τις λιγότερο ανεπτυγμένες και φτωχές χώρες, δεν είναι ακόμη γνωστό πότε θα φθάσουν αυτά τα εμβόλια στις γειτονικές μας χώρες. Δεν είναι μυστικό άλλωστε πως η ίδια Ε.Ε. καθυστέρησε σκανδαλωδώς να εφοδιαστεί εγκαίρως με εμβόλια για τους πολίτες της, δίνοντας την ευκαιρία σε Ρωσία και Κίνα να πανηγυρίζουν πως βρίσκονται στην πρωτοπορία σε αυτό τον, ευαίσθητο για τη δημόσια υγεία, τομέα. Ταυτόχρονα η Ευρώπη θρηνεί ήδη μισό εκατομμύριο θύματα της πανδημίας.

Σέρβικη «εμβολιαστική βοήθεια» σε Βοσνία, Μαυροβούνιο και Βόρεια Μακεδονία

Χώρες όπως η Βόρεια Μακεδονία, όπου έχουν καταγραφεί 97.000 κρούσματα και κανείς δεν έχει εμβολιαστεί ακόμη, έχουν αγανακτήσει περιμένοντας το πρώτο φορτίο από την COVAX, το οποίο αναμένεται, στην καλύτερη περίπτωση, τον Μάιο. Η κυβέρνηση Ζάεφ αναζήτησε εναλλακτικές λύσεις, όπως οι απευθείας διαπραγματεύσεις με την κοινοπραξία Pfizer/BioNTech ώστε να αγοράσουν και να παραλάβουν 800.000 δόσεις μέσα στον Φεβρουάριο.

Το κενό αυτό έσπευσε να καλύψει, για λόγους κυρίως εντυπωσιασμού και γοήτρου, η γειτονική Σερβία, η οποία φιλοδοξεί να κάνει τα δικά της γεωπολιτικά παίγνια στον χώρο της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Η Σερβία, έχοντας εξασφαλίσει εγκαίρως επάρκεια σε εμβόλια, κυρίως λόγω του μαζικού εφοδιασμού της από την Κίνα (Sinopharm) και τη Ρωσία (Sputnik V), έχει αρχίσει να «εξαγάγει» υγειονομική βοήθεια στις γειτονικές χώρες, ειδικά εκεί όπου κατοικούν και εθνικά Σέρβοι.

Έτσι, το Βελιγράδι εφοδίασε με εμβόλια πρώτα τους Σερβοβόσνιους της Republika Srpska (Σέρβικη Δημοκρατία της Βοσνίας), κατόπιν τους Σέρβους του βορείου Κοσόβου και στη συνέχεια άρχισε να στέλνει παρτίδες, ως ανθρωπιστική βοήθεια, στο Μαυροβούνιο, με την προηγούμενη κυβέρνηση του οποίου είχε έρθει σε ρήξη. «Η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου εκφράζει μεγάλη ευγνωμοσύνη για αυτήν την ανιδιοτελή και ανθρωπιστική χειρονομία, η οποία είναι μια εξαιρετική εισαγωγή για μια καλύτερη διμερή συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Μαυροβουνίου Ντ. Αμπάζοβιτς. Το Μαυροβούνιο με τη σειρά του ανακοίνωσε ότι υπέγραψε συμφωνία για την προμήθεια 150.000 εμβολίων Sinopharm από την Κίνα και άλλων 50.000 δόσεων από το ρωσικό Sputnik V.

Σκόπια καλούν Πεκίνο

Στο μεταξύ όσοι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας διαθέτουν και τη σερβική υπηκοότητα ταξιδεύουν μαζικά στη νότια Σερβία για να εμβολιαστούν δωρεάν και με συνοπτικές διαδικασίες. Τα Σκόπια περίμεναν ως τώρα να έρθει η βοήθεια από την Ε.Ε. αλλά, αφού απηύδησαν, αποφάσισαν να στραφούν στο Βελιγράδι ή κατευθείαν στο Πεκίνο, για να διαπραγματευτούν άμεσες παραλαβές εμβολίων, μιας και οι παραδόσεις από την Pfizer/BioΝΤech φαίνεται να καθυστερούν. Πριν λίγες μέρες λοιπόν οι αρχές της Βόρειας Μακεδονίας υπέγραψαν συμφωνία για την προμήθεια 200.000 δόσεων του κινεζικού εμβολίου Sinopharm, με το οποίο ελπίζουν να ξεκινήσουν το πρόγραμμα εμβολιασμού τους στα τέλη Φεβρουαρίου.

Απογοητευμένα από τη Δύση τα Δυτικά Βαλκάνια στρέφονται προς την Ανατολή για την αντιμετώπιση της πανδημίας Covid-19. Παρά τις αντιδράσεις των Βρυξελλών οι κάτοικοι των Δυτικών Βαλκανίων βλέπουν πως τα κινεζικά εμβόλια δεν έφθασαν εγκαίρως μόνο στη Σερβία, αλλά και στην Ουγγαρία, το «μαύρο πρόβατο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφού μπορεί η Ουγγαρία, μια χώρα-μέλος της Ε.Ε., να παρακάμπτει τις οδηγίες των Βρυξελλών, γιατί όχι και αυτές οι παραμελημένες χώρες, εφόσον πρόκειται για ένα ζήτημα δημόσιας υγείας;

Σερβία: «χάλκινο» στους εμβολιασμούς

Πώς όμως η Σερβία βρέθηκε ξαφνικά τόσο μπροστά στον τομέα των μαζικών εμβολιάσμών σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής και της Ευρώπης; Καταρχάς μέχρι τώρα η Σερβία έχει καταφέρει να εμβολιάσει 800.000 κατοίκους της ή το 12% του πληθυσμού της, κυρίως με κινεζικά και ρωσικά εμβόλια, τα οποία δεν έχουν πάρει προς το παρόν την έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων για χρήση εντός της Ε.Ε., αλλά πιθανότατα θα τη λάβουν εντός των επόμενων εβδομάδων. Συγκριτικά η Σερβία είναι η τρίτη χώρα στην Ευρώπη σε εμβολιασμού κατά του νέου κορονοϊού.

Μπροστά βρίσκεται η Μεγάλη Βρετανία, που εμφάνισε ως τώρα 4 εκατομμύρια κρούσματα, αλλά μπόρεσε και ήδη εμβολίασε 15 εκατομμύρια πολίτες της, δηλαδή πάνω από το 20% του πληθυσμού της. Στην πρωτοπορία πάντως των εμβολιασμών παγκοσμίως βρίσκεται το Ισραήλ που έχει εμβολιάσει ήδη 4 εκατομμύρια Ισραηλινούς ή το 44% του πληθυσμού του. Σε αντίθεση με τη Μεγάλη Βρετανία και το Ισραήλ, που έχουν μεγάλες φαρμακευτικές βιομηχανίες στο έδαφος τους, οι οποίες παράγουν κια εξαγάγουν εμβολια κατά του νέου κορονοϊού, η Σερβία κάταφερε να εμβολιάσει σημαντικό τμήμα του πληθυσμού της κάνονας γρήγορα εισαγωγές ή αποδεχόμενη «δωρεές» εμβολίων από φιλικές προς αυτήν χώρες.

Δεν είναι απλά θέμα υγείας, αλλά και γεωπολιτικής

Αν και δεν το παραδέχεται ανοικτά το Βελιγράδι αξιοποίησε τις προνομιακές σχέσεις, που έχει καλλιεργήσει με την Μόσχα και το Πεκίνο, για να εφοδιαστεί επαρκώς με εμβόλια Sinopharm (κινεζικό) και Sputnik V(ρωσικό), σε σημείο ώστε η ίδια να αρχίσει να τα προωθεί ως «ανθρωπιστική βοήθεια» σε γειτονικές χώρες, προωθώντας έτσι και τα γεωπολιτικά της συμφέροντα. Ταυτόχρονα το Βελιγράδι παρήγγειλε και σημαντικές ποσότητες εμβολίων από Δυτικές εταιρείες, που έχουν καθυστηρήσει όμως να φθάσουν, και με αυτό τον τρόπο προσπάθησε να αποσοβήσει κατηγορίες των Βρυξελλών περί «Δούρειου Ίππου» της Ρωσίας και της Κίνας στην Ευρώπη.

Επίσημα η σερβική κυβέρνηση υποστηρίζει πως η γεωπολιτική δεν είχε καμία σχέση με την πολιτική των εμβολιασμών της. Αντίθετα ισχυρίζεται ότι πέτυχε διότι αποφάσισε εγκαίρως ότι η προμήθεια εμβολίων πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για λόγους υγείας και όχι γεωπολιτικής. «Αποφασίσαμε να πάμε απευθείας σε διαπραγματεύσεις με διάφορους παραγωγούς, χωρίς να το θεωρούμε γεωπολιτικό ζήτημα, αλλά ως ένα ζήτημα υγείας, και όλα με έναν μόνο στόχο, και αυτό είναι να πάρουμε εμβόλια το συντομότερο δυνατόν», εξήγησε η πρωθυπουργός Μπρνάμπιτς, υπενθυμίζοντας πως η Σερβία μπορεί να ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που υπέγραψε σύμβαση με την Pfizer, καθώς και η δεύτερη στην Ευρώπη που έλαβε το εμβόλιο.

Πού οφείλεται η επιτυχία του προγράμματος εμβολιασμού της Σερβίας;

«Ήμασταν επίσης η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που υπέγραψε συμβόλαιο με την κινεζική Sinopharm και λάβαμε τα πρώτα τους εμβόλια», δήλωσε η Μπρνάμπιτς.

Η επιτυχία στη διαδικασία ανοσοποίησης του σερβικού πληθυσμού οφείλεται επίσης και στην υλοποίηση της ψηφιοποίησης των δημοσίων υπηρεσιών και στην πειθαρχημένη και μεγάλη ανταπόκριση των πολιτών, που πήγαιναν στα ραντεβού τους στα εμβολιαστικά κέντρα που στήθηκαν π.χ. στους χώρους της διεθνούς έκθεσης του Βελιγραδίου. «Αυτό μας επέτρεψε να έχουμε ένα έξυπνο σύστημα πολύ γρήγορα που καθιστά αυτή τη διαδικασία πολύ εύκολη για τους πολίτες, διαφανή και εύκολη για εμάς», πρόσθεσε η πρωθυπουργός της Σερβίας.

Παράλληλα η Σερβία, ως υποψήφια για ένταξη στην Ε.Ε., συμμετείχε σε όλες τις προσπάθειες της Ένωσης για ανάπτυξη και λήψη εμβολίων. «Ως μια μικρή χώρα, έχουμε δωρίσει 2,1 εκατομμύρια ευρώ μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ανάπτυξη του εμβολίου προς όφελος όλων μας. Είμαστε επίσης μέρος του μηχανισμού COVAX, αλλά πιστεύαμε ότι θα ήταν καλό να ξεκινήσουμε άμεσες διαπραγματεύσεις με παραγωγούς», επεσήμανε η Μπρναμπίτς.

Στην αναξιοπιστία της Ευρώπης απάντησαν με στροφή προς Ανατολάς

Σε γεωπολιτικό επίπεδο λοιπόν η Ε.Ε. δείχνει να έχει χάσει για την ώρα τη «μάχη των εμβολιασμών» στα Δυτικά Βαλκάνια, αλλά όχι ακόμη τον πόλεμο. Αποδεικνύοντας στην πράξη ότι οι δεσμεύσεις της δεν είναι αξιόπιστες η εικόνα της Ευρώπης έχει, για μια ακόμη φορά, πληγεί. Το κενό έσπευσαν αμέσως να το καλύψουν η Κίνα και η Ρωσία για να αυξήσουν την επιρροή τους.

Αν η Ευρώπη δεν προσέξει τα Δυτικά Βαλκάνια θα μπορούσαν και πάλι να μετατραπούν σε «μαλακό υπογάστριο» και «πυριτιδαποθήκη» της. Η επιτυχία του σερβικού προγράμματος εμβολιασμών, με το κινεζικό Sinopharm και το ρωσικό Sputnik V, αναδεικνύει τόσο την ανάγκη για  καλύτερο συντονισμό, όσο και την επιτακτική ανάγκη επίσπευσης των διαδιασιών ενσωμάτωσης των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.