Προγράμματα προσωρινής δωρεάν διαμονής για «νομαδικούς» εργαζόμενους οι οποίοι με την κρίση αναζητούν δουλειά όπου μπορούν να τη βρουν, εντός ή εκτός των χωρών τους, «τρέχουν» οι αρχές πόλεων και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Στόχος είναι η επανακατοίκησή τους, μετά από την μαζική φυγή των κατοίκων τους, επίσης λόγω της κρίσης, με αποτέλεσμα την κάθετη πτώση του πληθυσμού τους και την απονέκρωση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτισμικής ζωής.

Ads

Το Γκέρλιτς στην ανατολική Γερμανία είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Είναι μάλιστα η ανατολικότερη πόλη της Γερμανίας και ένα από τα αρχιτεκτονικά στολίδια της. Το κέντρο της, με 4.000 διατηρητέα κτίρια, θεωρείται το καλύτερα διατηρημένο ιστορικό κέντρο πόλης στην Γερμανία. Εκεί συναντώνται μνημεία από την γοτθική εποχή, την αναγέννηση, το μπαρόκ μέχρι την νεοκλασική εποχή. Αυτός είναι και ο λόγος που έχει αποτελέσει το αληθινό «σκηνικό» για ταινίες όπως το The Grand Budapest Hotel, το «Άδωξοι Μπάσταρδη» (Inglourious Basterds) και το The Reader.

Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Guardian, αυτή η πόλη των περίπου 55.000 κατοίκων, με τους 140.000 τουρίστες ετησίως, κρύβει μια σκοτεινή πλευρά. Το Γκέρλιτς έχει τους χαμηλότερους μισθούς της Γερμανίας και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ακροδεξιών ψηφοφόρων της χώρας. Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, οι κάτοικοί της κατέφυγαν μαζικά προς τα δυτικά, οδηγώντας σε μια πληθυσμιακή πτώση της τάξης του 25%. Έτσι, οι αρχές της πόλης αποφάσισαν ότι κάτι έπρεπε να κάνουν γι’ αυτό και είχαν την ιδέα να προσφέρουν δωρεάν διαμονή ενός μήνα σε όποιον/α ήθελε, με σκοπό να γνωρίσει την πόλη και, τελικά, να μείνει μόνιμα.

Η ιδέα βέβαια δεν ήταν αποκλειστικά δική τους. Και άλλες πόλεις έχουν ήδη πειραματιστεί στην προσέλκυση νέων εν δυνάμει μόνιμων κατοίκων, προσφέροντας δωρεάν στέγαση. Το Ντιτρόιτ, για παράδειγμα, η διασημότερη πόλη – «φάντασμα» των ΗΠΑ, σύμβολο της αποβιομηχάνισης, μετά το «λουκέτο» στην πάλαι ποτέ ανθηρή αυτοκινητοβιομηχανία της, ήταν η πρώτη μεγάλη πόλη της Αμερικής που εφάρμοσε πρόγραμμα προσέλκυσης νέων επαγγελματιών, με δωρεάν στέγη, παροχές και μισθό για ένα χρόνο. Το δημοσίευμα αναφέρει πως ανάλογα προγράμματα διαδόθηκαν σε διάφορα μέρη στον κόσμο, από τα Αντικύθηρα μέχρι την Οκλαχόμα, η οποία προσφέρει 10.000 δολάρια σε εργαζόμενους στην ψηφιακή τεχνολογία για να μετακομίσουν εκεί για έναν χρόνο.

Ads

Το target group των πόλεων αυτών είναι οι «νομάδες» εργαζόμενοι, το ποσοστό των οποίων έχει αυξηθεί κατακόρυφα εξαιτίας της κρίσης. Εκατομμύρια άνθρωποι περνούν μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής τους από το ένα μέρος στο άλλο. Το διεπιστημονικό κέντρο για τον οικολογικό αστικό μετασχηματισμό (IZS) με έδρα το Γκέρλιτς το οποίο εποπτεύει το εν λόγω πρόγραμμα, χρηματοδοτούμενο από  ομοσπονδιακά κονδύλια, έλαβε περισσότερες από 150 αιτήσεις. Τα δύο τρίτα από αυτές προέρχονταν από μεγαλύτερες πόλεις, ενώ μερικές προέρχονταν και από χώρες εκτός της Γερμανίας, όπως από την Ουγγαρία, την Τσεχία, τις ΗΠΑ και τη Βρετανία.

Τα 54 άτομα και ομάδες που συμμετέχουν είναι μονοπρόσωπα νοικοκυριά, ζευγάρια και οικογένειες με μια ηλικιακή γκάμα, κατά μέσο όρο, από τα 20 μέχρι τα 60, συμπεριλαμβανομένων ειδικευμένων στην ψηφιακή τεχνολογία και το εμπόριό της, κινηματογραφιστών, εικαστικών καλλιτεχνών και μουσικών. Μένουν στα διαμερίσματα του προγράμματος και μπορούν να χρησιμοποιούν δωρεάν συγκεκριμένους εργασιακούς χώρους. Γι’ αυτό και κάποιοι από αυτούς δήλωσαν στην εφημερίδα πως, ενώ στην αρχή φαινόταν σαν μετοίκηση για καλύτερη ζωή και δουλειά, στην πραγματικότητα νιώθουν σαν «πειραματόζωα».

Αίσθηση που δεν απέχει πολύ από την αλήθεια. Διότι, όπως σημειώνει o Guardian, αν και ο δήμος ελπίζει ότι ορισμένοι από αυτούς θα εγκατασταθούν μόνιμα στο Γκέρλιτς, η πρόθεση της ISZ είναι να μελετήσει και να βγάλει συμπεράσματα, μέσα από συνεντεύξεις των συμμετεχόντων και ερωτηματολόγια, για να δομηθεί μια εθνική αστική αναπτυξιακή πολιτική που θα βοηθήσει στην αναβίωση των μικρότερων πόλεων της Γερμανίας. Το πρόγραμμα «Testing the City» (Δοκιμάζοντας την πόλη) είναι μέρος του σχεδίου αστικής αναζωογόνησης του Γκέρλιτς και περιλαμβάνει ένα νέο κέντρο ανάλυσης δεδομένων που απασχολεί 120 επιστήμονες και τεχνικούς, ένα τεχνολογικό campus της Siemens που θα απασχολήσει ακόμη 100 άτομα και το «λίφτινγκ» του art nouveau δημαρχείου.

«Στόχος μας είναι να μάθουμε περισσότερα για το τι χρειάζονται οι άνθρωποι και αν μετακινούνται ποιο είναι το κίνητρό τους», δήλωσε ευθαρσώς ο επικεφαλής της IZS, Robert Knippschild.

Από αυτή την άποψη το Γκέρλιτς είναι ιδανικό για τέτοια «πειράματα». Η πόλη έχει περίπου 7.000 κενά διαμερίσματα και η ανεργία είναι κατά το ένα τρίτο υψηλότερη από τον εθνικό μέσο όρο. Αυτός, εν μέρει, είναι ο λόγος για τον οποίο επιλέχθηκε να φιλοξενήσει 1.200 πρόσφυγες. Ωστόσο, οι έρευνες δείχνουν ότι η μετανάστευση αποτελεί το πιο άμεσο ζήτημα για τους κατοίκους της ανατολικής Γερμανίας, όπου η ακροδεξιά επικρατεί. Μπορεί να μην έχει γνωρίσει ακόμη το είδος της ξενοφοβικής βίας του Κέμνιτς και της Δρέσδης, ωστόσο, χαρακτηρίζεται ως το «σαλόνι» του ακροδεξιού κόμματος AfD («Εναλλακτική για τη Γερμανία»). Το AfD ήρθε πρώτο στο Γκέρλιτς στις ευρωεκλογές  και στις εκλογές της 1ης Σεπτεμβρίου, αποσπώντας πάνω από 37%, ενώ ήταν μπροστά και στον πρώτο γύρο των δημοτικών εκλογών, χάνοντας ωστόσο τον δήμο από τους Χριστιανοδημοκράτες.

Ένας Ρουμάνος μετανάστης δήλωσε στον Guardian, ότι το «κλειδί» για τη δημιουργία θέσεων εργασίας είναι η φιλόξενη κοινωνία. Ο ίδιος καλεί τους κατοίκους του Γκέρλιτς να διαλέξουν αν θέλουν «μια ανοιχτή πόλη, μια ευρωπαϊκή πόλη ή μια κλειστή πόλη». Σύμφωνα με τις περιγραφές συμμετεχόντων στο πρόγραμμα, η απάντηση στο ερώτημα διχάζει την πόλη. «Δεν υπάρχει κένρο, υπάρχουν μόνο οι δυο πλευρές» αναφέρουν χαρακτηριστικά. Ένας κάτοικος σχολίασε με αφορμή μια παρουσίαση του προγράμματος από την Deutsche Welle ότι οι εμπνευστές του σχεδίου «ελπίζουν ότι τα εναλλακτικά αριστερά σκουπίδια θα προσελκύσουν τη νεολαία».

Ωστόσο, ένας άλλος συμμετέχων στον πρόγραμμα, ο 34χρονος Nikolas Kammerer, ένας φωτογράφος από τη Λειψία, θεωρεί τους ντόπιους ως ένα από τα βασικότερα πλεονεκτήματα της πόλης. Βρίσκει αναζωογονητικό το γεγονός, ότι οι καλλιτέχνες και οι εργαζόμενοι στον δημιουργικό τομέα στο Γκέρλιτς δεν θέλουν να γίνουν «αστέρια» του YouTube ή του Instagram, αλλά επικεντρώνονται στην παραγωγική δημιουργικότητα και τη συνεργασία.

Αντίστοιχη είναι και η προσέγγιση από συμμετέχοντες στο πρόγραμμα με καλλιτεχνικές ειδικότητες. Ίσως γι’ αυτό και τα πρώτα συμπεράσματα του επικεφαλής του προγράμματος υποδεικνύουν ότι οι πολιτιστικές προσφορές και οι δραστηριότητες αναψυχής είναι ζωτικής σημασίας για την προσέλκυση νομαδικών εργαζομένων, μαζί με αξιόπιστες συγκοινωνίες και την καλή στέγη. Αυτά τουλάχιστον απασχολούν τους λευκούς, Γερμανούς ή Δυτικοευρωπαίους νομαδικούς εργαζόμενους. Διότι αν είσαι Ανατολικοευρωπαίος ή από άλλη ήπειρο μετανάστης, τότε θα έχεις και άλλα ζητήματα να λύσεις σε πόλεις όπως το Γκέρλιτς…