Η κλήρωση, η ψηφιακή διαβούλευση ή τα κινήματα πολιτών μπορούν να ξαναδώσουν πνοή στην δημοκρατία. Εν ολίγοις, αυτό ελπίζουν οι αισιόδοξοι. Η Elisa Lewis και ο Romain Slitine είναι μέλη του συλλόγου Démocratie ouverte (« Ανοικτή δημοκρατία») και εξηγούν γιατί. Γράφει ο Rémi Noyon. 

Στην παρούσα συγκυρία που χαρακτηρίζεται από την αμφισβήτηση των θεσμών, το σωματείο, που προσβλέπει στην «βελτίωση της πολιτικής λειτουργίας » των κοινωνιών μας, πειραματίζεται με νέα «εργαλεία, μεθόδους και δημοκρατικούς μηχανισμούς». 

Μόλις εξέδωσαν από κοινού το βιβλίο «Το πραξικόπημα των πολιτών» (Εκδόσεις La Découverte, 2016 ).

Σε αυτό εξετάζουν τις πρωτοβουλίες, οι οποίες στη Γαλλία και αλλούν, εννοούν να «επανεφεύρουν την δημοκρατία»: Από τα συμμετοχικά κονδύλια μέχρι τις κληρωτές συνελεύσεις, περνώντας από τους Podemos, τα λεγόμενα κινήματα πολιτών και τα λογισμικά ανοικτού κώδικα, διά των οποίων «συντάσσονται νόμοι». 

Κάποιες πρωτοβουλίες παραμένουν ακόμη σχετικά άγνωστες (όπως για παράδειγμα οι προκριματικές ψηφοφορίες των πολιτών), άλλες πάλι παίρνουν διαστάσεις, όπως η αναζωογόνηση της πολιτικής ζωής στην Εσθονία το 2013 διά μέσου μιας ψηφιακής διαβούλευσης, η οποία στήθηκε από μια συνέλευση που είχε οριστεί με κλήρωση.
 
Σε πρώτη ανάγνωση αναρωτιέται κανείς, αν τόση εμπιστοσύνη σε αυτά τα καινούρια εργαλεία, που συχνά προτείνονται από την ψηφιακή τεχνολογία, δεν  θυμίζει αυτό που ο ερευνητής Evegeny Morozov (Ε. Μοροζώφ) αποκάλεσε «τεχνολογική πανάκεια »: Η φαντασίωση της επίλυσης δύσκολων κοινωνικών προβλημάτων διά της  τεχνολογίας. 

Ακολουθεί η συνέντευξη που παραχώρησαν στο rue89.nouvelobs.com. 

Rue89: Το βιβλίο σας εξετάζει τις απόπειρες που θα επιτρέψουν, κατά την άποψή σας, να αναγεννηθεί η δημοκρατία μέσω της μεγαλύτερης συμμετοχής. Οι εκλογείς ωστόσο, φαίνονται πιο επιρρεπείς στην αυταρχικότητα παρά στην τεχνοκρατία…

Ελίζα Λιούις: Έχουν επίσης μια διάθεση για νέες μορφές δημοκρατίας. Η ανάπτυξη της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας αποτελεί ένα ισχυρό σύμπτωμα της κατάστασης αυτής, όπως και ο ενθουσιασμός για τα συνεταιριστικά μοντέλα, την αστική γεωργία  ή την κυκλική οικονομία.

Η δημοκρατία βιώνεται και εκεί, στους προαναφερθέντες τομείς της καθημερινότητας.

Από τη μια πλευρά εξακολουθούμε να ζούμε στον 20ό αιώνα, με παγιωμένες αναπαραστάσεις του κόσμου, καθηλωμένοι στην διαμάχη μεταξύ δεξιάς και αριστεράς και στην φιγούρα ενός από μηχανής θεού.

Από την άλλη, έχουμε για τα καλά βουτήξει στον 21ο αιώνα με την ανάπτυξη της συνεργατικής κοινωνίας και την εκρηκτική ταχύτητα της ζωής, της πληροφορίας και της επικοινωνίας.

Ίσως όμως μια πλειονότητα ανθρώπων να παραμένει προσκολλημένη στον 20ό αιώνα και να μην έχει την διάθεση να βουτήξει στα βαθιά νερά του 21ου …

Σκέφτομαι κυρίως, ότι οι δυο αυτοί κόσμοι, οι δυο αυτοί πειρασμοί συνυπάρχουν καμιά φορά εντός των ιδίων ατόμων.

Πώς θα μπορούσαμε να επανεφεύρουμε την δημοκρατία; 

Ρομαίν Σλιτίν: Αυτό γίνεται αν επαναφέρουμε τον πολίτη στο δημοκρατικό και πολιτικό παιχνίδι, από το οποίο, μέχρι στιγμής  απουσιάζει ανάμεσα σε δύο εκλογικές αναμετρήσεις.  Η λύση βρίσκεται σε  έναν καινούριο τρόπο  προσέγγισης της εκπροσώπησης, δίνοντας πίσω στον πολίτη την εξουσία της πρωτοβουλίας, την δυνατότητα να συμμετέχει στην παραγωγή του νόμου ή να λαμβάνει ο ίδιος αποφάσεις ή ακόμη να ασχολείται ο ίδιος με την διαχείριση της επικράτειάς του μέσω συμμετοχικών προϋπολογισμών, επί παραδείγματι.

Υπάρχει επίσης και μια άλλη διάσταση: Αυτή της επαγρύπνησης των πολιτών. Το να έχει κανείς πρόσβαση στην πληροφόρηση, το να μπορεί κανείς να την επεξεργάζεται και να ασκεί μια αντικείμενη εξουσία, μια εκ διαμέτρου αντίθετη ανάλυση…

Κάνετε λόγο για « αλλαγή του λογισμικού αναπαράστασης ». Ένα από αυτά που αναφέρονται είναι η «υγρή δημοκρατία», περί τίνος πρόκειται;

Πρόκειται για μια μέθοδο αναπαράστασης που έχει δοκιμαστεί πειραματικά από το πειρατικό κόμμα στην Γερμανία, χάρη στο λογισμικό LiquidFeedback.

Οι πολίτες δύνανται να λαμβάνουν αποφάσεις άμεσα ή να εκπροσωπούνται από άτομο της επιλογής τους, εάν δεν θεωρούν εαυτούς αρμοδίους σε ένα θέμα.

Έτσι, αν είμαι εκπαιδευτικός μπορώ να ψηφίσω για θέματα παιδείας και να εκχωρήσω την ψήφο μου σε έναν φίλο ειδικό σε ενεργειακά θέματα, αν το ερώτημα που τέθηκε αφορά θέματα πυρηνικής ενέργειας.

Έχουμε λοιπόν έναν συνεχή και οριζόντιο διάλογο. Κάτι μεταξύ άμεσης δημοκρατίας και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. 

Φαντάζομαι κάποια άτομα σκυμμένα στα έξυπνα κινητά τους , να ψηφίζουν βιαστικά σε μια σειρά πολλαπλών δυαδικών ερωτήσεων ή να ξύνουν το κεφάλι τους για να σκεφτούν αν έχουν κάποιον φίλο που να να ξέρει από θέματα πυρηνικής ενέργειας…

Ελίζα Λιούις: Φυσικά δεν πρόκειται για απόλυτη απάντηση, έχει όμως το πλεονέκτημα ότι διαφοροποιούνται οι αισθητήρες της απόφασης. Οι απαντήσεις στην πολυπλοκότητα των προκλήσεων τις οποίες αντιμετωπίζουμε, δεν θα βρεθούν ούτε σε κάποιο υπουργικό γραφείο, ούτε στο κεκλεισμένων των θυρών μιας σύσκεψης  μεταξύ εμπειρογνωμόνων.

Έχουμε την ανάγκη να περάσουμε στην εποχή της συλλογικής ευφυΐας, να διαμοιράσουμε την εξουσία, κάτι που θα έχει ως απόρροια την μείωση της διαφθοράς. Είναι όμως αληθές, ότι η υγρή δημοκρατία εγγράφεται στην ψηφιακή εποχή, στην επιτάχυνση του χρόνου και ως εκ τούτου δεν απαντά σε ένα από τα βασικά διακυβεύματα: Να επιβραδύνουμε και να ξαναπιάσουμε την συζήτηση.

Η λύση έγκειται στον συνδυασμό διαφορετικών εμπειριών και πειραματισμών.

Ποιούς πειραματισμούς έχετε υπόψη σας;

Αυτούς που έλαβαν χώρα στην Ισλανδία, την Εσθονία, την Ιρλανδία, τον Καναδά με τις συνελεύσεις των πολιτών που επελέγησαν δια κλήρου.

Τους εμπιστεύτηκαν μία αποστολή, ώστε να μπορέσουν να εργαστούν επί περίπλοκων θεμάτων.

Ας πάρουμε το παράδειγμα της Ιρλανδίας. Το 2013, κατά την διάρκεια μιας ολόκληρης χρονιάς, πολίτες που είχαν επιλεγεί με κλήρωση, εργάστηκαν με τους  εκλεγμένους για την αναθεώρηση του Συντάγματος.

Μάλιστα προετοίμασαν και ένα δημοψήφισμα σχετικά με τον γάμο των ομοφυλοφίλων. Ο οποίος εγκρίθηκε από το 62% των ψηφισάντων.

Θα μπορούσε κανείς να συνδυάσει τις εμπειρίες: μια κληρωτή συνέλευση που θα εργάζεται για την ουσία των θεμάτων πριν αυτά φτάσουν στην διεξαγωγή μιας ψηφιακής διαβούλευσης.

Τι θέση δίνετε στα ψηφιακά εργαλεία, που διαμορφώνουν και υποστηρίζουν ίσως, την βασιλεία του γρήγορου, του εφήμερου, του θεάματος;

Κάποιοι φαντάζονται έναν πολιτικό κόσμο βασιζόμενο στο άθροισμα ατομικών προτιμήσεων.

Η λήψη αποφάσεων τότε, θα περνούσε από πλατφόρμες που θα καθιστούσαν την παραδοσιακή εκπροσώπηση απαρχαιωμένη.

Μας ενδιαφέρουν περισσότερο πειραματισμοί κι εμπειρίες που υποστηρίζονται ψηφιακά. Tο ψηφιακό αποτελεί στήριγμα.

Όπως λ.χ. συμβαίνει με τον σύλλογο MeuRio που ανέπτυξε μια παλέττα εφαρμογών στην υπηρεσία εκείνων που κατοικούν στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο.

Όταν το 2012 ένα σχολείο των λαϊκών συνοικιών απειλήθηκε με κατεδάφιση, ο σύλλογος τοποθέτησε μια κάμερα πάνω σε μια στέγη, για να αναμεταδίδει τις εικόνες από το διαδίκτυο και να επιτρέπει σε οποιοδήποτε μέλος της κοινότητας να σημάνει συναγερμό σε περίπτωση που δει να φτάνουν εκείνοι που ανέλαβαν την κατεδάφιση. 

Αμέσως, ένα γραπτό μήνυμα στο κινητό μπορούσε να σταλεί σε 17.000 εθελοντές φύλακες για να τους ζητήσει να μεταβούν επί τόπου. 

Τα συνδικάτα και τα κόμματα γίνονται όλο και πιο πολύ άυλα. Έτσι οι εκλογείς δεν έχουν πια στην διάθεσή τους αυτές τις σχολές σκέψης, αυτούς τους χώρους της πολιτικοποίησης. Ο ψηφιακός κόσμος επέτρεψε την αναδημιουργία κάποιων μορφών από μίνι ομάδες πίεσης, λόμπυ πολιτών. 

Ρομαίν Σλιτίν: Το ψηφιακό στοιχείο λειτουργεί σαν επιταχυντής. Ωστόσο, τα πιο ενδιαφέροντα εγχειρήματα δεν αποτελούν παρά ένα εξ αυτών των στοιχείων. Μέρος αυτού είναι και οι Podemos.

Ακριβώς. Πώς κατάφεραν οι Podemos να κάνουν τον λόγο των ψηφοφόρων να ακουστεί;

Σεβόμενοι τον λόγο των μελών τους. Στην διάρκεια των  περιφερειακών και ευρωπαϊκών εκλογών ο καθένας μπορούσε να υποβάλει προγραμματικές προτάσεις.

Οι προτάσεις που στηρίχθηκαν από το 10% κατ’ελάχιστον των μελών, εγγράφονταν στα προγράμματα. Αυτό ήταν καθοριστικό για την επιτυχία των Podemos: οι πολίτες θέλουν να ξέρουν ότι ο λόγος τους λαμβάνεται υπόψη. 

Υπογραμμίζετε ωστόσο, ότι η πρόταση ενός καθολικά εφαρμοζόμενου γενικευμένου ελάχιστου εισοδήματος, που υποστηρίχθηκε από δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων, κατά τις ευρωεκλογές του 2014, θάφτηκε από τους εμπειρογνώμονες που ήταν επιφορτισμένοι με το να δώσουν μορφή σε όλο αυτό….

Οι Podemos είναι σαν να βρίσκονται λίγο μεταξύ σφύρας και άκμονος. Αφενός υπάρχει αυτή η βούληση να ανατραπεί η δημοκρατική προσέγγιση και αφετέρου μια μορφή ρεαλισμού: Για να πάρει κάποιος την εξουσία πρέπει να παίξει κανείς το παιχνίδι των θεσμών, να εγγυηθεί την προγραμματική συνοχή και να θέσει επικεφαλής έναν χαρισματικό ηγέτη.

Ναι, βεβαίως, δημιουργούνται εντάσεις και εντός του κινήματος. Ο κίνδυνος να «μεταλλαχθεί» σε θεσμό είναι πραγματικός.

Πρέπει ωστόσο να διασφαλίσουμε ένα μίνιμουμ συνοχής στο πρόγραμμα. Πώς να ενεργήσουμε αν οι εισηγήσεις των πολιτών είναι αντιφατικές;

Ελίζα Λιούις:  Οι εισηγητές των προτάσεων καλούνται να διαβουλευτούν με την προγραμματική επιτροπή. Και χρειάζεται η διάρθρωση των δύο αυτών επιπέδων για να προκύψει ένα συνεκτικό πρόγραμμα. Η λειτουργία αυτή αποδείχθηκε πολύ αποτελεσματική κατά την διάρκεια της κατάρτισης του προγράμματος της  Αhora Madrid, που κατέβηκε στις δημοτικές εκλογές στην  Μαδρίτη το 2014.

Αρχικά, οι κάτοικοι φάνηκαν λίγο προβληματισμένοι. Προσέρχονταν σε δημόσια συνεδρίαση περιμένοντας να ακούσουν προτάσεις («Θα κατασκευάσουμε ένα σχολείο στην τάδε ή την δείνα συνοικία, κ.λπ.») και να που οι οι οπαδοί της Αhora Madrid τους ρωτούσαν: «Τι περιμένετε από εμάς; Τι θα θέλατε να κάνουμε εμείς;» Αυτή η αλλαγή στάσης δεν είναι αυτονόητη.

Στην αρχή, οι κάτοικοι σκέφτονταν: «Τι είδους άνθρωποι είναι αυτοί, που θέλουν να πολιτεύονται, αλλά που δεν ξέρουν τι ακριβώς θέλουν να κάνουν;»

Επίσης, ελπίζετε πολύ και στην κλήρωση. Γιατί;

Ο ανθρωπολόγος Ντέιβιντ Βαν Ρέυμπρουκ (David Van Reybrouck) εξηγεί πολύ καλά ότι ο ορισμός δια κληρώσεως είναι απολύτως δημοκρατικής φύσεως, ενώ αντίθετα  η αρχή της εκλογής, είναι φύσεως ολιγαρχικής.

Είχαμε απομακρυνθεί από αυτήν την ιδέα. Η κλήρωση διασφαλίζει λοιπόν μια ακριβή αντανάκλαση της κοινωνίας, ενώ επιτρέπει την εκ νέου ανακάλυψη του μακρού χρόνου στην πολιτική και την απαλλαγή από τις εκλογικές προθεσμίες.

Είναι το ζήτημα της αρμοδιότητας που προκαλεί φόβο;

Είτε βρίσκονται στην Ισλανδία είτε στην Ιρλανδία, οι συνελεύσεις των πολιτών τροφοδοτούνται από  εκθέσεις εμπειρογνωμόνων, συχνά αντιφατικές.

Στην Ισλανδία η σύνταξη του νέου συντάγματος έγινε σε διάφορες φάσεις: δύο συνελεύσεις πολιτών που τα μέλη τους είχαν οριστεί με κλήρωση, συγκεντρώθηκαν για να συζητήσουν τις ιδρυτικές αξίες και τις αδρές κατευθυντήριες γραμμές για το μέλλον της Ισλανδίας.

Πολίτες που δεν ήταν επαγγελματίες της πολιτικής επελέγησαν για να συντάξουν το κείμενο και τέλος οι Ισλανδοί συμμετείχαν μαζικά μέσω του διαδικτύου. 

Η αρμοδιότητα δεν αποτελεί διακύβευμα. Εξάλλου, οι υπουργοί που έχουμε σήμερα, πολύ συχνά αλλάζουν χαρτοφυλάκιο. Ουδείς μπορεί να φανταστεί ότι είναι ειδικοί στον τομέα της παρέμβασής τους. 

Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες που σας φαίνονται πιο ελπιδοφόρες στην κατάρτιση των νόμων; 

Ρομαίν Σλιτίν : Ο ιστότοπος Parlement & Citoyens, (Βουλή και Πολίτες) που επιτρέπει την συμμετοχή των πολιτών στην κατάρτιση των νόμων, αποτελεί πολύ καλό παράδειγμα.

Οι ιδρυτές του, μέλη όπως κι εμείς της Ένωσης Démocratie Ouverte (Ανοικτή Δημοκρατία), κατάφεραν να επιστρατεύσουν στο σχέδιό τους καμιά τριανταριά βουλευτές που μέχρι τότε είχαν έναν πιο παραδοσιακό τρόπο επεξεργασίας του νόμου, κάπως σαν σε «κλειστό κύκλωμα», με τα λόμπυ και τους τεχνοκράτες της Εθνοσυνέλευσης.

Δημοσιεύουν λοιπόν στην προαναφερθείσα ηλεκτρονική πλατφόρμα τις προτάσεις νόμου και οι εγγεγραμμένοι πολίτες μπορούν να σχολιάζουν τα άρθρα, να υποβάλουν παρατηρήσεις, να προτείνουν τροπολογίες, κ.ο.κ. 

Είναι αποτελεσματικό: Το 2013, ο Γερουσιαστής των οικολόγων Ζοέλ Λαμπέ είχε καταθέσει μία πρόταση νόμου που στόχευε στην απαγόρευση των παρασιτοκτόνων από  τις ενώσεις τοπικής αυτοδιοίκησης.

Ένας εκ των  συμβαλλόντων στην πλατφόρμα, αντιλήφθηκε ότι ένα κενό στην διατύπωση θα επέτρεπε την διασπορά των παρασιτοκτόνων από μια κοινότητα, δια μέσου ενός εξωτερικού προμηθευτή. Διορθώθηκε αμέσως.

Ελίζα Λιούις: Υπάρχει λοιπόν αυτό το έργο στα ανάντη, αλλά οι πολίτες θα μπορούσαν επίσης να συνεισφέρουν και στην αξιολόγηση του αντικτύπου που έχουν τα νομοθετήματα, πράγμα που εξάλλου αποτελεί και συνταγματική υποχρέωση, αν και εφαρμόζεται πλημμελώς.

Τούτο, θα μπορούσε να υλοποιηθεί μέσω διαβουλεύσεων ή συνελεύσεων πολιτών που έχουν οριστεί με κλήρωση.

Κατ’αυτόν τον τρόπο, οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες ίσως να λαμβάνονταν περισσότερο υπόψη. 

Δεν υπάρχει άραγε, ο κίνδυνος να δούμε τις κλασσικές ομάδες συμφερόντων (τα λόμπυ των εταιρειών, ομοσπονδιών, συλλόγων) να κατακλύζουν αυτούς τους νέους διαύλους; 

Ρομαίν Σλιτίν: Ίσως, αν και τα λόμπυ θα έχουν την υποχρέωση να τοποθετηθούν διαφορετικά. Το πρόβλημα με τις ομάδες πίεσης σήμερα, είναι ότι κινούνται εν κρυπτώ.

Το Parlement & Citoyens παρέχει στοιχεία για το ποιός έχει εκφραστεί και για ποιό θέμα. Έτσι, η μέθοδος αυτή καθιστά την διαδικασία νομοθέτησης διαφανή, ενώ παράλληλα επιτρέπει τον έλεγχο των λόμπυ. 

Στην Γαλλία πάντως, οι ασχολούμενοι με τέτοιες πρωτοβουλίες, έχουν συχνά το ίδιο προφίλ. Πρόκειται κατά κύριο λόγο για άτομα που προέρχονται από εύπορο περιβάλλον, με καλή ψηφιακή παιδεία. Μήπως έτσι διακινδυνεύουμε να οξυνθεί το χάσμα μεταξύ αυτού του στρώματος και του υπόλοιπου πληθυσμού; 

Ελίζα Λιούις: Κάθε συμμετοχικός μηχανισμός έχει τα «τυφλά σημεία» του. Οι δημόσιες συνεδριάσεις που λαμβάνουν χώρα στις 5 το απόγευμα, αποκλείουν τους νέους γονείς, που πρέπει να παραλάβουν τα παιδιά τους από το σχολείο.

Υπάρχουν δύο θέματα πάνω στα οποία πρέπει να εργαζόμαστε ακατάπαυστα: Το να αλληλοσυμπληρώνονται κατά το δυνατόν οι χώροι συμμετοχής και ο εκδημοκρατισμός των ψηφιακών εργαλείων. 

Επιμένετε επίσης πολύ στην« διαφάνεια ». Θέλω να σας θέσω ένα ερώτημα που θα σας φανεί παράλογο: πώς βοηθά η διαφάνεια στο να προχωρά το «τέρας»; 

Ελίζα Λιούις: Δεν βρισκόμαστε ενώπιον κάποιου είδους απόλυτης διαφάνειας. Το ζητούμενο δεν είναι να κινηματογραφήσουμε την παραμικρή σπιθαμή των κοινοβουλευτικών συζητήσεων για παράδειγμα.

Διότι ενίοτε, ο συμβιβασμός επιτυγχάνεται δυσκολότερα υπό τα όμματα της κάμερας. Ούτε πάλι είναι ζητούμενο το να μάθουμε τα πάντα για την ζωή των βουλευτών, όπως το πού μένουν ή πόσο ενοίκιο πληρώνουν.

Επιπλέον, η ηθική απαίτηση έχει να κάνει και με την ανανέωση της πολιτικής ζωής.

Αντιθέτως, η διαφάνεια είναι ζωτικής σημασίας για κάθε τι που επηρεάζει την παραγωγή της νομοθεσίας. Ποιόν ακροάστηκαν; Με βάση ποιά δεδομενα ελήφθησαν αυτές οι αποφάσεις; 

Καταλήγουμε να διαθέτουμε μια μάζα δεδομένων μέσα στην οποία είναι δύσκολο να προσανατολιστούμε…

Ρομαίν Σλιτίν : Εδώ υπεισέρχονται τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ή οι ενώσεις όπως η Regards Citoyens (Βλέμματα Πολιτών). Δεν είναι πολλοί, αλλά έχουν επιτύχει να κινητοποιήσουν 8 000 άτομα για να αποκρυπτογραφήσουν τις δηλώσεις συμφερόντων των βουλευτών, που έχουν δημοσιευθεί σε αρχεία τύπου PDF. Διότι το στοίχημα είναι να μην πνιγούν οι πολίτες σε ένα κύμα ακατέργαστων και ακατάληπτων δεδομένων.

Ναι, αλλά έστω κι αν παρέχονται όλα τα δεδομένα που θέλουμε, όσο κι αν διασταυρώνονται  όλες οι δυνατές πηγές, αυτό δεν φαίνεται να έχει πραγματικό αντίκτυπο στην ψήφο των εκλογέων…

Σίγουρα…

Ίσως κι επειδή τα εν λόγω δεδομένα συμβάλλουν στο να γίνεται η πολιτική μία τέχνη της « διαχείρισης ». Ο κόσμος έφτασε να γίνεται αντιληπτός μόνο μέσω αριθμών, δεικτών… Πώς προσεγγίζετε το πρόβλημα αυτό; 

Ελίζα Λιούις: Βέβαια, τα δεδομένα δεν είναι ουδέτερα. Διαμορφώνουν μια κοσμοθεωρία. Τα ανοικτά δεδομένα τύπου Open Data επιτρέπουν επίσης, την ανάδειξη και άλλων κριτηρίων.

Ο πολίτης μπορεί να πει:« Στον παρόντα νόμο για την εκπαίδευση, έχετε λάβει ως κύριο σημείο αναφοράς το τάδε κριτήριο, αλλά είναι μάλλον το δείνα, που μου φαίνεται σημαντικό».

Και οι ψηφοφόροι όμως, μπορεί να μην έχουν όρεξη να ψηφίζουν καθημερινά ή να εγκύπτουν σε σωρούς δεδομένων…

Ρομαίν Σλιτίν: Ασφαλώς και όχι. Αυτό που ελπίζουμε είναι καθένας να μπορεί να παρεμβαίνει, να ενεργεί και να αναπτύσσει τις δεξιότητές του ως πολίτης, όποτε το επιθυμεί.

Μας αρέσει αυτή η ρήση του πολιτικού επιστήμονα Ρόμπερτ Νταλ  ( Robert Dahl ): «Δημοκρατία είναι η ισότιμη ευκαιρία για κάθε πολίτη να επηρεάζει τις αποφάσεις».

Ιδού ο στόχος.

Μετάφραση-Επιμέλεια: Γεωργία Πρωτογέρου

ΠΗΓΗ: rue89.nouvelobs.com