Έφυγε σήμερα από τη ζωή ο πρώην αντικαγκελάριος και υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χανς Ντίτριχ Γκένσερ, μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της ενωμένης Ευρώπης.

Ο πρώην επικεφαλής του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας, υπουργός Εξωτερικών επί σχεδόν 20 χρόνια, υπέστη καρδιακή προσβολή και κατέληξε στα 89 του, έχοντας δίπλα του την οικογένειά του, αναφέρει η σχετική ανακοίνωση.

Ο «πατριάρχης» της γερμανικής διπλωματίας

Ως υπουργός Εξωτερικών υποστήριξε μια συμβιβαστική εξωτερική πολιτική μεταξύ Ανατολής και Δύσης και ανέπτυξε στρατηγικές για την εφαρμογή μιας ενεργούς πολιτικής αποκλιμάκωσης, τη συνέχιση του διαλόγου με την ΕΣΣΔ και την εμβάθυνση της ενοποίησης των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Ο Γκένσερ ήταν οπαδός μιας «ενεργού πολιτικής αποκλιμάκωσης», ως ένδειξη ανταπόκρισης στις προσπάθειες που κατέβαλλε η Σοβιετική Ένωση.

Ο Γκένσερ πιστώνεται σημαντικό μερίδιο τόσο στην πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, όσο και στην επανένωση της Γερμανίας, για την οποία διεξήγαγε διαπραγματεύσεις με τον ομόλογό του από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ) Μάρκους Μέκελ. Αρχικά είχε κρατήσει επιφυλακτική στάση για τα σχέδια επανένωσης που υποστήριζε με συνέπεια ο Καγκελάριος Κολ. Στα τέλη του καλοκαιριού του 1989 πέτυχε να δοθεί άδεια αναχώρησης στο εξωτερικό στους πολίτες της ΛΔΓ που είχαν καταφύγει στην Πρεσβεία της Γερμανίας στην Πράγα.

Υποστήριξε επίσης τη διαδικασία πολιτικών μεταρρυθμίσεων ιδίως στην Πολωνία και την Ουγγαρία. Για το σκοπό αυτό είχε συναντηθεί, ήδη από τον Ιανουάριο του 1980 στο πλαίσιο μιας επίσκεψής του στην Πολωνία, με τον επικεφαλής της «Αλληλεγγύης» (Solidarność) Λεχ Βαλέσα, εξασφαλίζοντάς του την υποστήριξη της Γερμανίας στις προσπάθειες τις πολωνικής αντιπολίτευσης για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.

Τα μέσα που χρησιμοποίησε για το σκοπό αυτό οδήγησαν στον χαρακτηρισμό της πολιτικής που ακολούθησαν ο Γκένσερ και ο Καγκελάριος Χέλμουτ Κολ ως «διπλωματία του καρνέ επιταγών» (Scheckbuchdiplomatie).

Ο άνθρωπος που είπε την πιο διάσημη… μισή φράση

Λίγο πριν την πτώση του Βερολίνου κανείς δεν μπόρεσε να μαντέψει τι θα συνέβαινε. Ίσως μόνο ο Χανς Ντίντριχ Γκένσερ, ο οποίος είπε την πιο διάσημη… μισή φράση στην ιστορία.

Η Deutche Welle περιγράφει την ιστορία της φράσης που δεν τελείωσε ποτέ ο Γερμανός πολιτικός:

Καλοκαίρι 1989. Οι Ανατολικογερμανοί γυρίζουν την πλάτη στο κράτος τους και αναζητούν προστασία στις γερμανικές πρεσβείες στην Ουγγαρία, την Πολωνία και την Τσεχία αλλά και στην Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Δυτικής Γερμανίας στο Ανατολικό Βερολίνο. Στην αρχή είναι μερικές δεκάδες, αργότερα εκατοντάδες και στη συνέχεια χιλιάδες που προσπαθούν να πετύχουν την έλευσή τους στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Στην Ουγγαρία κυβερνούν μεταρρυθμιστές σοσιαλιστές και η χώρα βρίσκεται στα πρόθυρα οικονομικής χρεοκοπίας. Αδιαφορώντας για τις διαμαρτυρίες της Ανατολικής Γερμανίας, η Βουδαπέστη αποφασίζει να ανοίξει τα σύνορά της προς την Αυστρία.

Στις 11 Σεπτεμβρίου χιλιάδες Ανατολικογερμανοί περνούν το άλλοτε σιδηρούν παραπέτασμα. Ο Έρικ Χόνεκερ και η κυβέρνησή του στην Ανατολική Γερμανία είναι εξοργισμένοι. Θεωρούν πως οι κινητοποιήσεις των πολιτών είναι παράνομες. Κανείς δεν φανταζόταν τι έμελε να γίνει. Τα θεμέλια του Ανατολικού Μπλοκ έτριζαν.

Ο Γκένσερ στην Πράγα

Η πίεση των πολιτών διαρκώς αυξάνεται. Ο Χανς Ντίντριχ Γκένσερ είχε την ευκαιρία να συζητήσει στη σύνοδο των Ηνωμένων Εθθνών, στις 27 Σεπτεμβρίου, στη Νέα Υόρκη, την κατάσταση με τους ομολόγους του της Σοβιετικής Ένωσης, της Ανατολικής Γερμανίας και της Τσεχοσλοβακίας. Εκείνο το βράδυ ο Χανς Ντίντριχ Γκένσερ θα δειπνήσει με τον ομόλογό του από το ανατολικό Βερολίνο Όσκαρ Φίσερ. Κάνει δυο προτάσεις. Η πρώτη είναι υπάλληλοι της Ανατολικής Γερμανίας να δώσουν ταξιδιωτικές άδειες και να σφραγίσουν τα διαβατήρια όσων βρίσκονται κλεισμένοι στις πρεσβείες και η δεύτερη είναι οι πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας να ταξιδεύουν με τρένο μέσω ανατολικών εδαφών προς τη Δύση. Ο Φίσερ θέλει πρώτα να ενημερώσει τον Χόνεκερ. Πολύ αργά απαντά ο Γκένσερ.

H αρχή του τέλους

Οι συνθήκες υγιεινής στις πρεσβείες στο μεταξύ όλο και χειροτερεύουν. Στις 28 Σεπτεμβρίου ο Γκένσερ έχει και πάλι τηλεφωνική επικοινωνία με τον Φίσερ, ενώ ζητάει να δει στη Νέα Υόρκη τον Έντουαρτ Σεβαρντάντσε. Του παραθέτει τις άθλιες συνθήκες και ο Σεβαρντάντσε ρωτάει εάν βρίσκονται και παιδιά ανάμεσά τους. Ο Γκένσερ του απαντάει πως ναι και παίρνει την απάντηση «θα σας βοηθήσω».

Η γερμανική πρεσβεία στην Πράγα το 1989

Στις 29 Σεπτεμβρίου παίρνει μήνυμα από τον Φίσερ ότι έχει σημαντικές πληροφορίες και στις 30 Σεπτεμβρίου μαθαίνει ότι η Ανατολική Γερμανία αποδέχθηκε τη δεύτερη λύση. Οι πολίτες θα μεταφερθούν με τρένα στη Δύση. Ο Γκένσερ λαμβάνει άδεια να συνοδεύει τον κόσμο, ωστόσο λίγο αργότερα οι Ανατολικογερμανοί του την αφαιρούν. Η πίεση αυξάνεται.

Ο Γκένσερ θα πάει στην Πράγα και στις 18:58 θα εκφωνήσει την πιο διάσημη φράση στην ιστορία που έμεινε μισή: «Αγαπητοί συμπολίτες ήρθαμε εδώ για να σας ανακοινώσουμε ότι σήμερα η αναχώρησή σας…». Η υπόλοιπη φράση χάθηκε μέσα στις επευφημίες. Δυο ώρες αργότερα θα φύγει το πρώτο τρένο από την Πράγα με κατεύθυνση τη Δρέσδη.

Στις 6 η ώρα το πρωί θα φθάσουν οι πρώτοι 1.200 Ανατολικογερμανοί στα σύνορα. Μόλις έξι εβδομάδες αργότερα πέφτει το Τείχος του Βερολίνου.

Η πορεία του Χανς Ντίντριχ Γκένσερ

Πολιτικός του Ελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας (FDP), ο Γκένσερ ανέλαβε καθήκοντα υπουργού Εσωτερικών στην κυβέρνηση του Καγκελαρίου Βίλλυ Μπραντ το 1969 και παρέμεινε σε αυτή μέχρι το 1974. Στις 16 Μαΐου 1974, μετά την παραίτηση του Βίλλυ Μπραντ, την εκλογή του Βάλτερ Σέελ ως Ομοσπονδιακού Προέδρου και το σχηματισμό κυβέρνησης από τον Χέλμουτ Σμιτ, ο Γκένσερ ανέλαβε τα καθήκοντα του Αντικαγκελαρίου και Υπουργού Εξωτερικών. Υπό την ιδιότητά του αυτή, ο Γκένσερ είχε ουσιαστική συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις για την Τελική Πράξη της ΔΑΣΕ (Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη) στο Ελσίνκι.

Μετά τις ομοσπονδιακές εκλογές του 1980, σχηματίστηκε εκ νέου κυβέρνηση συνεργασίας με τη συμμετοχή του SPD και του FDP. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1982 ο Γκένσερ και οι υπόλοιποι υπουργοί του FDP παραιτήθηκαν. Τον Γκένσερ αντικατέστησε προσωρινώς ο ίδιος ο Καγκελάριος Σμιντ, αναλαμβάνοντας το υπουργείο Εξωτερικών, και ο Έγκον Φράνκε ως Αντικαγκελάριος.

Την 1η Οκτωβρίου 1982, στο πλαίσιο της (συνταγματικής) διαδικασίας «εποικοδομητικής» πρότασης δυσπιστίας, ο έως τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Χέλμουτ Κολ εξελέγη Καγκελάριος, χάρη και στις ψήφους του μεγαλύτερου μέρους της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του FDP. Στις 4 Οκτωβρίου 1982 ο Γκένσερ επανήλθε στην κυβέρνηση ως Αντικαγκελάριος και υπουργός Εξωτερικών.

Τα έτη 1984-1985 διετέλεσε προεδρεύων του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ και προεδρεύων του Συμβουλίου Υπουργών της Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης.

Στις 18 Μαΐου 1992 ο Γκένσερ αποχώρησε οικειοθελώς από την κυβέρνηση, μετά από 23 χρόνια συνολικής θητείας. Ήταν ο αρχαιότερος εν ενεργεία υπουργός Εξωτερικών στην Ευρώπη.