Ο Antoine Deltour είναι ο ένας από τους δύο μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, στην υπόθεση των Luxembourg Leaks.

Μετά τις αποκαλύψεις, στα τέλη του 2014, στο Λουξεμβούργο του απαγγέλθηκαν κατηγορίες βρέθηκε αντιμέτωπος με κάθειρξη έως και 5 ετών και χρηματικές ποινές εκατομμυρίων ευρώ. Η δίκη του έλαβε χώρα τον Απρίλιο και Μάιο του 2016, από κοινού με τον δεύτερο μάρτυρα, Raphael Halet και τον δημοσιογράφο Edouard Perrin. Oι Deltour και Halet, καταδικάστηκαν από το δικαστήριο πρώτου βαθμού και η απόφαση αυτή επικυρώθηκε και από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο, το 2017.

Την περασμένη Πέμπτη το Ανώτατο Δικαστήριο του Λουξεμβούργου αναίρεσε τις καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος του Deltour, αναγνωρίζοντάς του ότι ήταν μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος. Για τον Halet, όμως, δεν διέκρινε το ίδιο, υποστήριξε πως οι πληροφορίες του «δεν προσέφεραν τίποτα καινούριο στον διάλογο για την φοροδιαφυγή» και διατήρησε την καταδίκη. Ο τελευταίος θα προσφύγει πλέον στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Ο Deltour παρέλαβε το Βραβείο Ευρωπαίου Πολίτη το 2015 και ήταν προτεινόμενος από την ευρωομάδα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (GUE/NGL), μαζί με άλλους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, για το βραβείο Sakharov.

Ο whistleblower σε συνέντευξή του στους ευρωβουλευτές της GUE/NGL-μέλη της Εξεταστικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα Panama Papers, που δόθηκε πριν την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, περιέγραψε τι τον ώθησε να προβεί στις αποκαλύψεις και πως βρήκε τα στοιχεία, μίλησε για την υποστήριξη που δέχθηκε η οποία τον βοήθησε να υπερασπιστεί τον εαυτό του, έκανε μια εκτίμηση για τον τρόπο λήψης της καταδικαστικής απόφασης, ενώ τέλος παρουσίασε το ιδανικό – σύμφωνα με την εμπειρία του – νομικό πλαίσιο προστασίας των whistleblowers, που πρέπει να θεσπιστεί.

Ακολουθεί η συνέντευξη:

Μπορείς να ξεκινήσεις περιγράφοντας ποια ήταν η κατάσταση σου όταν έγινες μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος και τι ήταν αυτό που αποκάλυψες;

Δούλευα στο Λουξεμβούργο από το 2008 έως το 2010 ως οικονομικός ελεγκτής για μία εκ των τεσσάρων μεγάλων ελεγκτικών εταιρειών. Ήμουν χαρούμενος που αμειβόμουν καλά, σε τόσο νεαρή ηλικία. Η δουλειά μου ήταν ο έλεγχος των λογαριασμών των εταιρικών πελατών μας. Είχα την ισχυρή πεποίθηση ότι εξυπηρετούσα το δημόσιο συμφέρον καθότι οι αξιόπιστοι οικονομικοί δείκτες είναι απαραίτητοι για όλους. Φυσικά, γνώριζα ότι πολλές πολυεθνικές είχαν έδρα το Λουξεμβούργο, για φορολογικούς λόγους. Όμως, έμαθα ότι οι τακτικές που χρησιμοποιούσαν ήταν πολύ πιο αδιαφανείς και επιθετικές απ’ όσο φανταζόμουν. Οι περισσότεροι από τους πελάτες μας δε διέθεταν εργαζόμενους ούτε τζίρο και -ουσιαστικά- καμία πραγματική οικονομική δραστηριότητα στο Λουξεμβούργο. Όμως, μερικές κρυφές φορολογικές συμφωνίες που είχαν συμφωνηθεί με τις φορολογικές αρχές του Λουξεμβούργου, τους επέτρεπαν να μεταφέρουν τεράστια κέρδη στο Λουξεμβούργο, χωρίς να πληρώνουν σχεδόν καθόλου φόρο, ούτε στο Λουξεμβούργο, αλλά ούτε και στις χώρες στις οποίες δημιουργήθηκαν τα κέρδη.

Πώς πήρες αυτήν την απόφαση και ποια ήταν τα κίνητρα σου, προκειμένου να  παρουσιάσεις δημοσίως πληροφορίες που αφορούν τη φορολογία;

Αποφάσισα να παραιτηθώ γιατί δεν μπορούσα να βρω την ουσία που χρειάζομαι στη δουλειά μου. Την προτελευταία μου μέρα στη δουλειά, ανακάλυψα κατά λάθος έναν φάκελο που περιείχε εκατοντάδες από αυτές τις κρυφές φορολογικές συμφωνίες. Σκέφτηκα ότι είχα μία σπάνια ευκαιρία για να αλλάξω λίγο τα πράγματα. Εκείνη τη στιγμή, πολλοί ευρωπαίοι πλήττονταν από σκληρά υφεσιακά μέτρα, ειδικά στην Ελλάδα. Ένιωσα ότι ήταν άδικο μερικές -πολύ κερδοφόρες- εταιρείες να αποφεύγουν τη συμμετοχή τους σε αυτήν την προσπάθεια χρησιμοποιώντας τεχνητούς διαύλους.

Τι συνέβη όταν έγινες γνωστός ως μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος; Έλαβες υποστήριξη ή η ζωή σου έγινε πιο δύσκολη;

Εκτός από τις ποινικές διώξεις που αντιμετωπίζω στο Λουξεμβούργο, έχω σταθεί πολύ τυχερός σε σχέση με άλλους μάρτυρες. Βρήκα διαφορετική δουλειά (σε άλλο τομέα και άλλη χώρα) και περιτριγυρίζομαι από καλούς ανθρώπους. Εξαιτίας της προσοχής των ΜΜΕ, έλαβα μεγάλη υποστήριξη από την κοινή γνώμη, από κάποιους πολιτικούς και κάποιες ΜΚΟ και τους χρωστάω πολλά. Μου έδωσαν την αξιοπιστία να υπερασπιστώ τον εαυτό μου στο δικαστήριο ειδικά από τη στιγμή που ισχυρίζομαι ότι ενήργησα στη βάση του δημοσίου συμφέροντος.

Έχεις εμπλακεί σε μία μακροχρόνια μάχη με το δικαστικό σύστημα του Λουξεμβούργου. Κατά τη διάρκεια του εφετείου, μέρος της πρωτόδικης καταδικαστικής απόφασης εναντίον σου επικυρώθηκε. Το δικαστήριο, όμως, σε αναγνώρισε ως μάρτυρα ο οποίος ενήργησε υπέρ του δημοσίου συμφέροντος. Πώς εξηγείς αυτή την αντίθεση και σκοπεύεις να προβείς σε επιπλέον νομικές ενέργειες;

Μετά την πρώτη έφεση, η ποινή μειώθηκε σε έξι μήνες φυλάκιση με αναστολή και πρόστιμο. Όμως, οι διαδικασίες συνεχίζονται. Έχω πίστη ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θα με προστατέψει. Η νομολογία του, ήδη, έχει οδηγήσει τη δικαιοσύνη στο Λουξεμβούργο να με αναγνωρίσει ως μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος και να με  αθωώσει για την παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας, όταν έδωσα τα στοιχεία στους δημοσιογράφους. Την ίδια στιγμή, όμως, κρίθηκα ένοχος, επειδή είχα πάρει τα  συγκεκριμένα στοιχεία. Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος για να εξηγήσω αυτήν την αντίφαση. Διάβασα προσεκτικά τις δεκάδες σελίδες της δικαστικής απόφασης και ακόμα δεν την καταλαβαίνω. Μία υπόθεση είναι ότι τα συμφέροντα του τεράστιου οικονομικού τομέα στο Λουξεμβούργο επηρέασαν σημαντικά αυτήν την καταδίκη. Το διακύβευμα είναι -ξεκάθαρα- να αποτρέψουν οποιονδήποτε εργαζόμενο, που έχει παράπονα, να μιλήσει γι’ αυτά. Όμως, το Λουξεμβούργο έκανε, ήδη, ένα τεράστιο βήμα μπροστά. Οι περισσότεροι παρατηρητές περίμεναν μία πολύ βαρύτερη ποινή.

Σύμφωνα με την εμπειρία σου, ποια πρέπει να είναι τα απαραίτητα στοιχεία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου αποτελεσματικής προστασίας για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος;

H υπόθεση των Luxleaks δείχνει ότι το γενικό ευρωπαϊκό ενδιαφέρον διαφέρει από τα επιμέρους εθνικά και υποδεικνύει την ανάγκη για μία ευρωπαϊκή προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος. Ελπίζω ότι θα είναι η μεγαλύτερη δυνατή. Για παράδειγμα, μία οριζόντια προσέγγιση θα είναι πιο προστατευτική από μία αποσπασματική. Επίσης, νομίζω ότι η καλύτερη προστασία είναι η ανωνυμία. Απ’ όσο γνωρίζω ο John Doe, που αποκάλυψε τα Panama Papers, δεν υπέφερε από τις συνέπειες της πολύτιμης ενέργειας του.  Και πάνω απ’ όλα, πριν από οποιαδήποτε προστασία, οι περισσότεροι μάρτυρες, απλά, απαιτούν οι αποκαλύψεις τους να λαμβάνονται υπόψη,  το οποίο δυστυχώς δεν συμβαίνει πάντα.

* H συνέντευξη περιλαμβάνεται στην προσεχή έκδοση της GUE/NGL «Panama Papers: Dirty money and tax tricks», που εκπονήθηκε με πρωτοβουλία της Ευρωομάδας της Αριστεράς και ειδικότερα των ευρωβουλευτών-μελών της Εξεταστικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα Panama Papers: Στέλιου Κούλογλου (ΣΥΡΙΖΑ), Tάκη Χατζηγεωργίου (ΑΚΕΛ), Matt Carthy (Sinn Féin), Fabio De Masi (DIE LINKE), Patrick Le Hyaric (PCF), Miguel Urbán (Podemos), Marina Albiol (Izquierda Unida), Miguel Viegas (PCP), Curzio Maltese (L’Altra Europa con Tsipras). Την μετάφραση στα ελληνικά έκανε η Ιουλία Ρωμαΐδου.