Ιστορικά και με όρους πολιτικής σημειολογίας η συνταγματική αναθεώρηση είναι ένα από τα πεδία εκείνα που προσφέρονται για διακομματικές συναινέσεις. Έχει συμβεί στο μεταπολιτευτικό παρελθόν της Ελλάδας, είναι μια συνεννόηση συνήθως ελάσσονος πολιτικού κόστους, αλλά παραμένει ζητούμενο εάν θα επαναληφθεί στην τρέχουσα πολιτική συγκυρία – μια συγκυρία, που την ορίζει η οξεία μνημονιακή πόλωση.

«Είναι η ευκαιρία του Μητσοτάκη να απεγκλωβιστεί από το δόγμα των άκρων, του Σαμαρά και του Άδωνι», λέει σχολιάζοντας αυτό το κλίμα κυβερνητικό στέλεχος που εμπλέκεται στην προετοιμασία των προτάσεων του ΣΥΡΙΖΑ για την αναθεώρηση του Συντάγματος, δείχνει όμως αμφίβολο εάν το μήνυμά του θα βρει αποδέκτες στη Συγγρού.

Το πολιτικό «ραντεβού» της 24ης Ιουλίου

Το βέβαιο είναι πως τόσο ο Αλέξης Τσίπρας, όσο και ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχουν έτοιμη την πλήρη ατζέντα των συνταγματικών τους προτάσεων στο πολιτικό ραντεβού του Ιουλίου – ένα ραντεβού που όρισε ο πρωθυπουργός προαναγγέλλοντας την παρουσίαση του κυβερνητικού σχεδίου για τις μεγάλες θεσμικές αλλαγές στις 24 Ιουλίου, με την επέτειο αποκατάστασης της Δημοκρατίας.

Έως τότε θα φανεί εάν αυτό το σχέδιο θα συναντάται, σε κάποια έστω σημεία του, με τις αντίστοιχες προτάσεις που ήδη επεξεργάζεται το επιτελείο της Νέας Δημοκρατίας, ενώ το πρώτο crash test θα γίνει επί του εκλογικού νόμου.

Το crash test του εκλογικού νόμου

Πρόθεση της κυβέρνησης, σύμφωνα με όλες τις έως τώρα πληροφορίες, είναι η ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου μέσα στο καλοκαίρι, με πλειοψηφία δύο τρίτων – δηλαδή 200 βουλευτών -, έτσι ώστε να ισχύσει από τις επόμενες εκλογές.

Η Νέα Δημοκρατία δεν ανοίγει μέχρι στιγμής τα χαρτιά της επί του θέματος αν και τα μηνύματα δείχνουν έντονη επιφυλακτικότητα, ενώ είναι απολύτως σαφές ότι δεν υπάρχει περίπτωση να συζητήσει θέμα απλής αναλογικής.

Η «απλή και άδολη αναλογική» ωστόσο, μπορεί να παραμένει το σθεναρό αίτημα ισχυρού τμήματος του παραδοσιακού, κομματικού ΣΥΡΙΖΑ, οι πληροφορίες από το Μαξίμου όμως λένε πως δεν αποτελεί ούτε ειλημμένη απόφαση ούτε, πολύ περισσότερο, πρώτη επιλογή του πρωθυπουργού.

Ένας εκλογικός νόμος ο οποίος θα είναι ο εγγύτερος που υπήρξε ποτέ στην απλή αναλογική, αλλά θα διατηρεί «καθαρές δικλείδες ασφαλείας σε ό,τι αφορά την κυβερνησιμότητα είναι μια πιο ρεαλιστική εκδοχή», όπως λέει χαρακτηριστικά κυβερνητικός παράγοντας, παραπέμποντας και στην διατήρηση του ορίου εισόδου στη Βουλή αλλά και στο – μειωμένο έστω – μπόνους εδρών.

Η δε κατανομή που θα μπορεί να έχει αυτό το μπόνους σε πρώτο, δεύτερο κόμμα και σε συνασπισμούς κομμάτων θα είναι και ο παράγοντας που θα καθορίσει την τελική στάση της Νέας Δημοκρατίας.

Οι προτάσεις ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ για τις αλλαγές στο Σύνταγμα

Το έτερο σκέλος, εκείνο των μεγάλων αλλαγών στο Σύνταγμα, αναμένεται να αρχίσει μέσα στο καλοκαίρι και να ολοκληρωθεί περίπου σε έναν χρόνο, με την απόφαση να είναι αναθεωρητική η επόμενη Βουλή.

Εδώ, για την κυβέρνηση το δημοψήφισμα επ’ αυτής καθ’ αυτής της αναθεώρησης έχει βγει από την ατζέντα  ακόμη και σε λογική συμβουλευτικού χαρακτήρα όπως πρότεινε, κατά τις πληροφορίες, ο υπουργός Εργασίας και συνταγματολόγος Γιώργος Κατρούγκαλος. 

Στο πλέγμα των – δεκάδων – εισηγήσεων, όμως, που ήδη κατατίθενται στον εσωτερικό διάλογο του ΣΥΡΙΖΑ τα λαϊκά δημοψηφίσματα επί μεγάλων κοινωνικών ζητημάτων έχουν υψηλή θέση.

Ο νόμος περί ευθύνης υπουργών

Εξίσου υψηλής προτεραιότητας, με βάση τις έως τώρα πληροφορίες, στις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι η κατάργηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών και η θεσμοθέτηση διατάξεων που θα αίρουν κάθε έννοια επιλεκτικής ασυλίας για τα πολιτικά πρόσωπα: Για παράδειγμα, προωθείται η ισχύς της βουλευτικής ασυλίας μόνον για πολιτικές διώξεις, η κατάργηση του χρόνου παραγραφής για τα αδικήματα υπουργών, καθώς και η διερεύνηση μόνον από τη Δικαιοσύνη και όχι η μεταβίβαση στη Βουλή ποινικών υποθέσεων που αφορούν πολιτικά πρόσωπα και κυβερνητικούς παράγοντες.

Στο ίδιο πνεύμα, εξετάζεται η πλήρης αλλαγή του καθεστώτος που ισχύει για τη χρηματοδότηση των κομμάτων, καθώς και η πλήρης ανεξαρτητοποίηση της Δικαιοσύνης με εκλογή των προέδρων των ανώτατων δικαστηρίων από ειδικό σώμα εκλεκτόρων.

Από την πλευρά της Νέας Δημοκρατίας, το πνεύμα που θα έχουν οι τελικές της προτάσεις αποτυπώνεται στο σχέδιο των 9 σημείων που έδωσε προς διαβούλευση στους βουλευτές του κόμματος ο αρμόδιος για τη συνταγματική αναθεώρηση Κώστας Τασούλας.

Μεταξύ αυτών, και η αξιωματική αντιπολίτευση κάνει λόγο για κατάργηση του νόμου περί ευθύνης υπουργών και απεμπλοκή της Βουλής από δικαστικές λειτουργίες που δεν της ανήκουν.

Η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας

Η ΝΔ προτείνει επίσης πενταετή θητεία της Βουλής και ενισχυμένες δικλείδες ασφαλείας για την μη πρόωρη διάλυσή της με προσχηματικούς λόγους, καθώς και αναβάθμιση του ρόλου του Προέδρου της Δημοκρατίας και πιθανή εκλογή του από ειδικό εκλεκτορικό σώμα.

Στο σημείο αυτό, που αφορά τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στον ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχει ακόμη καμία ειλημμένη απόφαση για το εάν θα προταθεί τελικά ή όχι η απ’ ευθείας εκλογή.

Είναι, ωστόσο, ένα σημείο στο οποίο στελέχη όλων των κομμάτων διαβλέπουν να υπάρχουν περιθώρια εάν όχι συναίνεσης, τουλάχιστον διακομματικού διαλόγου…