Δεύτερες σκέψεις για το «συνταγματικό δημοψήφισμα», δυο γραμμές εντός του ΣΥΡΙΖΑ και διάσταση συνταγματολόγων θολώνουν το τοπίο την συνταγματική αναθεώρηση που προανήγγειλε η κυβέρνηση.

Ο «οδικός χάρτης» που προανήγγειλε το Μαξίμου παραμένει ενεργός και ο Αλέξης Τσίπρας θα παρουσιάσει την πρόταση της κυβέρνησης για τις αλλαγές στο Σύνταγμα και τον εκλογικό νόμο στις 24 Ιουλίου, στην επέτειο αποκατάστασης της Δημοκρατίας, η τελική όμως θεσμική και πολιτική κατεύθυνση πάνω στην οποία θα κινηθεί αυτή η πρόταση παραμένει ζητούμενο.

Η πρώτη γκρίζα, και θερμή, ζώνη που αναδεικνύεται είναι η προοπτική διεξαγωγής δημοψηφίσματος για τη συνταγματική αναθεώρηση – προοπτική , που άφησε κατ΄αρχάς ανοιχτή η κυβερνητική εκπρόσωπος Ολγα Γεροβασίλη. Σ’ αυτό το μέτωπο υπήρξαν χθες σαφή μηνύματα αναδίπλωσης μετά τις διακομματικές αντιδράσεις και την επίκληση του άρθρου 110 του Συντάγματος που ορίζει ρητά και τη διαδικασία αναθεώρησης.

Βούτσης: Η αναθεώρηση δεν θα μπει σε δημοψήφισμα

«Η Συνταγματική Αναθεώρηση δεν πρόκειται να μπει σαν τέτοια σε δημοψήφισμα. Είναι σαφές», δήλωσε ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, ο οποίος έκανε και την πλέον ηχηρή παρέμβαση, ενώ σε ανάλογο μήκος κύματος κινήθηκε και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος.

Ακόμη και η ίδια, δε, η Ολγα Γεροβασίλη δήλωσε ότι η αναθεώρηση «προφανώς θα γίνει με τρόπο που δεν θα παρακάμπτονται οι συνταγματικές διαδικασίες».

Το άρθρο 110 του Συντάγματος – το οποίο επικαλέστηκε πρώτος ο Ευαγγελος Βενιζέλος για να δηλώσει πως «μόνον η δικτατοτρία επιχείρησε συνταγματικές αλλαγές με δημοψήφισμα» – ορίζει ρητά ότι η συνταγματική αναθεώρηση γίνεται μέσω της Βουλής και με απολύτως συγκεκριμένες διαδικασίες και πλειοψηφίες.

Κυβερνητικές πηγές, διευκρινίζουν ότι ουδεμία πρόθεση υπήρξε, εξ αρχής, για παράκαμψη αυτών των διαδικασιών και προσθέτουν ότι το ενδεχόμενο προσφυγής στη λαϊκή ετυμηγορία μπορεί απλώς να αφορά προτάσεις επί συγκεκριμένων ζητημάτων της συνταγματικής αναθεώρησης.

Παρά αυτές τις διευκρινήσεις, ωστόσο, υπάρχει και η – θεωρητική έστω  – επισήμανση από πλευρά συνταγματολόγων ότι και το άρθρο 110 μπορεί εν δυνάμει να αναθεωρηθεί. Ακόμη και σ’ αυτήν την περίπτωση όμως, συνταγματική αλλαγή με δημοψήφισμα θα μπορούσε να γίνει όχι από την επόμενη αναθεωρητική Βουλή αλλά από τη μεθεπόμενη.

Κατρούγκαλος: Γαλλία και Ιταλία έκαναν δημοψήφισμα

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι μεταξύ των υπέρμαχων του δημοψηφίσματος, έστω και για επιμέρους ζητήματα της αναθεώρησης, είναι ο νυν υπουργός Εργασίας και συνταγματολόγος Γιώργος Κατρούγκαλος, ο οποίος έχει κομβική συμμετοχή στη διαμόρφωση των προτάσεων της κυβέρνησης.

Ενδειτικά, άλλωστε, είναι και τα δύο tweets που ανέβασε ο Γιώργος Κατρούγκαλος μετά τον θόρυβο που ξέσπασε, γράφοντας:

«Ελβετία, Γαλλία, Ιταλία, πρόσφατα η Ισλανδία (2010) έδωσαν το λόγο στο λαό να αποφασίσει για το Σύνταγμα με δημοψήφισμα»…. «Αλλά οι δικτατορίες και οι ελίτ φοβούνται τη φωνή των πολιτών».

Ο προβληματισμός, ωστόσο, για το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος εντείνεται εντός της κυβερνησης και από την αρνητική θέση που ειχε πάρει ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας και συνταγματολόγος Προκόπης Παυλόπουλος όταν το θέμα είχε τεθεί ξανά το 2011 επί κυβερνησης Γιώργου Παπανδρέου.

Το «όχι» Παυλόπουλου το 2011

Τότε, ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας έγραφε μεταξύ άλλων, σε άρθρο του στην Καθημερινή:

…«Αν ο κ. Γ. Παπανδρέου υπονοεί ότι η κυβερνητική πλειοψηφία θ’ αναλάβει πρωτοβουλία αναθεώρησης του Συντάγματος ευθέως μέσω δημοψηφίσματος, πρέπει ν’ αντιληφθεί πως τούτο συνιστά ευθεία παραβίαση του Συντάγματος – η οποία μάλιστα αγγίζει τα όρια της κατάλυσής του, κατά την έννοια του άρθρου 120 παρ. 2 επ.- συγκεκριμένα δε πρωτίστως του άρθρου 110 και, συνακόλουθα, του άρθρου 44 παρ. 2. Για να γίνω σαφέστερος:

Α. Αναθεώρηση του Συντάγματος μπορεί να γίνει μόνο κατά τις διατάξεις του άρθρου 110 του Συντάγματος και, κατ’ ακολουθία, μόνο με τήρηση όλων των όρων και προϋποθέσεων που προβλέπουν οι διατάξεις αυτές. Τόσον από πλευράς χρόνου εκκίνησης της διαδικασίας όσο και από πλευράς ουσίας της όλης αναθεώρησης. Αρα η επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος μπορεί να ξεκινήσει -λόγω του ότι η προηγούμενη τελείωσε τον Ιούνιο του 2008 και απαιτείται μεταξύ δύο αναθεωρήσεων πενταετία- τον Ιούνιο του 2013 και να ολοκληρωθεί, μετά την παρεμβολή εθνικών εκλογών, από τη Βουλή η οποία τότε θα προκύψει.

Επισημαίνεται πως το άρθρο 110 συνθέτει τη sedes materiae του Συντάγματος, δεδομένου ότι από αυτό προκύπτει ο -συστατικός της θεσμικής πεμπτουσίας του- αυστηρός χαρακτήρας του. Ητοι η αδυναμία τροποποίησής του με διατάξεις υποδεέστερης τυπικής ισχύος. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ιδίως το άρθρο 110 περιλαμβάνεται, από την ίδια του τη φύση, στις μη αναθεωρητέες διατάξεις του Συντάγματος…

Β. Πέραν των ανωτέρω -και, φυσικά, επικουρικώς- είναι νομικώς αυταπόδεικτο ότι η διά δημοψηφίσματος αναθεώρηση του Συντάγματος έρχεται επίσης σε ευθεία και κραυγαλέα αντίθεση προς τις διατάξεις του άρθρου 44 παρ. 2, οι οποίες καθιερώνουν τους δύο τύπους δημοψηφίσματος που προβλέπονται απ’ αυτές. Και τούτο -πέραν βεβαίως των σχετικών διαδικαστικών προβλέψεων- διότι:

Ουδείς μπορεί να διανοηθεί ότι είναι δυνατόν η αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος ν’ αποτελέσει αντικείμενο προκήρυξης δημοψηφίσματος «για κρίσιμο εθνικό θέμα»! Κάτι τέτοιο συνιστά όχι απλώς παραβίαση αλλά, κυριολεκτικώς, πρωτοφανή ευτελισμό του γράμματος και του πνεύματος των διατάξεων του άρθρου 44 παρ. 2 εδ. α΄ του Συντάγματος….

…Αν δε ο κ. Γ. Παπανδρέου υπονοεί ότι η κυβερνητική πλειοψηφία -μέσω επιτροπής ειδημόνων που θα συσταθεί- προτίθεται να θέσει, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 44 παρ 2 εδ. α΄ του Συντάγματος, το προϊόν της αναθεωρητικής τους εργασίας υπό δημοψηφισματική ετυμηγορία, έτσι ώστε να δεσμευθεί προκαταβολικώς η αναθεωρητική Βουλή η οποία, όπως προεκτέθηκε, μπορεί να ξεκινήσει τις εργασίες της μόνο τον Ιούνιο του 2013, και πάλιν οδηγείται σε ευθεία παραβίαση, αλλά και ευτελισμό του Συντάγματος.

Συγκεκριμένα:

Α. Αφήνω κατά μέρος το γεγονός ότι ένα τέτοιο εγχείρημα κινείται, κατά τα προαναφερόμενα, εξοφθάλμως εκτός του θεσμικού πλαισίου του άρθρου 44 παρ. 2 εδ. α΄ του Συντάγματος.

Β. Μένω απλώς στην -ομοφώνως αποδεκτή από την επιστήμη και παγίως ακολουθούμενη στο πλαίσιο τής ώς τώρα συνταγματικής μας πρακτικής- θέση κατά την οποία, σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα του άρθρου 110 του Συντάγματος, τόσον η Βουλή που αποφασίζει για την αναθεώρηση όσο και η -μετά τις παρεμβαλλόμενες εκλογές- Βουλή η οποία ολοκληρώνει την αναθεώρηση ουδόλως δεσμεύονται ως προς την κατεύθυνση της αναθεώρησης από οιαδήποτε προηγούμενη θεσμική ή πολιτική απόφαση. Πολλώ μάλλον όταν αυτή καταστρατηγεί προκλητικώς το Σύνταγμα…