Η απόφαση της υπουργού, μου προκάλεσε θλίψη. Την ίδια στιγμή που η Ελλάδα υποστηρίζει την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα, είναι δύσκολο για μένα να καταλάβω, πώς η κυβέρνηση θα μπορούσε να αποφασίσει να ξεριζώσει και να καταστρέψει αυτά τα μοναδικά ευρήματα.  Η απόφαση με κάνει να αναρωτιέμαι πώς η κυβέρνηση βλέπει την βυζαντινή κληρονομιά της Ελλάδας και επιπλέον, πώς αξιολογεί τα ευρήματα της πόλης της Θεσσαλονίκης.» λέει στο Tvxs.gr, η Sharon Gerstel, καθηγήτρια Βυζαντινής Τέχνης και Αρχαιολογίας του UCLA  (University of California, Los Angeles) και μια από τις πιο αναγνωρισμένες βυζαντινολόγους διεθνώς.

Η βυζαντινολόγος, εξηγεί στο Τvxs.gr, πως «αν αφαιρεθεί ο δρόμος και τα πλευρικά καταστήματα, δεν θα είναι δυνατόν ποτέ να ανασυσταθούν πλήρως. Εκτός από τα τεχνικά προβλήματα, όμως, το βασικό ζήτημα είναι ότι τα επί τόπου ευρήματα, παρέχουν ένα παράθυρο στην ιστορία του κέντρου της πόλης».  Άρα μετά την απόσπαση, δεν υπάρχει επιστροφή και η Θεσσαλονίκη θα χάσει την ευκαιρία να έχει ανοιχτό αυτό το παράθυρο στην ιστορία της.

Τέλος, εκφράζει την πικρία της και την ανησυχία της, που η υπουργός Λίνα Μενδώνη, αγνόησε τις φωνές των Ελλήνων και ξένων επιστημόνων. «Ως αρχαιολόγος, ανησυχώ βαθύτατα, ότι οι απόψεις εκείνων που εργάζονται για να αποκαλύψουν και να διατηρήσουν την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας αντιμετωπίστηκαν με τέτοια περιφρόνηση. Πολλοί διεθνείς μελετητές και οργανώσεις εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την απόφαση να απομακρυνθούν τα ευρήματα, αλλά οι ανησυχίες αυτές προφανώς αγνοήθηκαν.»

• Γιατί είναι σημαντικά αυτά τα ευρήματα;

Τα ευρήματα του Σταθμού Βενιζέλου και των άλλων σταθμών που ανασκάφηκαν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του μετρό, ωθούν τους μελετητές να επαναξιολογήσουν και να ξαναγράψουν την ιστορία της Θεσσαλονίκης, όχι μόνο ως πόλης, αλλά ως αυτοκρατορικής πρωτεύουσας. Να επαναξιολογήσουν  μια πόλη που βρίσκεται μέσα σε εκτεταμένα πολιτικά και εμπορικά δίκτυα. Τα ευρήματα γύρω από το σταθμό Βενιζέλου, μας παρέχουν ένα εξαιρετικό παράθυρο στο παρελθόν της Θεσσαλονίκης – μια εποχή που η πόλη λειτούργησε ως έδρα του ηγεμόνα της ύστερης ρωμαϊκής περιόδου Γαλερίου και ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Βυζαντίου.

Εκείνο που είναι εξαιρετικό, είναι ότι μπορούμε να συνταιριάξουμε τους πρώιμους χρήστες της πόλης, όπως και τη η μαρτυρία του Ιωάννη Καμινιάτη, με τον δρόμο που αποκαλύφθηκε – μια μεγάλη λεωφόρο, γεμάτη από καταστήματα που προσέλκυσαν τους κατοίκους της πόλης αλλά και αμέτρητους ξένους επισκέπτες . Τα ευρήματα μας δίνουν μια ματιά στην οικονομική δύναμη και τη στρατηγική θέση της πόλης στο μεσαιωνικό εμπόριο, το προσκύνημα και τα ταξίδια. Αυτό που μας δείχνουν τα ευρήματα είναι ότι, όπως και η σύγχρονη πόλη, η μεσαιωνική Θεσσαλονίκη ήταν ένα διεθνές κέντρο.

• Υπάρχουν άλλα αντίστοιχης σημασίας;

Είτε υπάρχουν είτε όχι, συγκρίσιμα ευρήματα από την Κωνσταντινούπολη, η ανακάλυψη αυτών των σημαντικών ευρημάτων, στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της αυτοκρατορίας, παρέχει κρίσιμες πληροφορίες για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, την καθημερινή ζωή και τις οικονομικές αγορές. Παρόλο που η Θεσσαλονίκη ήταν πάντα γνωστή για τη μεγαλοπρέπεια των βυζαντινών εκκλησιών της, οι ανακαλύψεις στη Βενιζέλου, δίνουν τη δυνατότητα να δημιουργηθεί ένας  μοναδικός χώρος πολιτιστικής κληρονομιάς, όπου οι επισκέπτες (και όσοι ζουν στην πόλη) μπορούν να κατανοήσουν πλήρως τη ζωή σε μια μεσαιωνική μητρόπολη. Κατά μία έννοια,  τα ευρήματα της Θεσσαλονίκης παρέχουν ένα μεσαιωνικό παράλληλο με τα αρχαία λείψανα που έχουν αναδειχθεί στην Αθήνα: από κοινού, τα ευρήματα στις δύο πόλεις επιτρέπουν στην Ελλάδα, να παρουσιάσει πλήρως δύο σημαντικές φάσεις της ιστορίας της, με καινοτόμους και συναρπαστικούς τρόπους και να επιτρέψει στους επισκέπτες να ταξιδέψουν ταυτόχρονα στο χώρο και τον χρόνο.

• Ποια είναι η γνώμη σας για την απόφαση του υπουργού να αποσπάσει τα αρχαία του σταθμού Βενιζέλου, παρά τις ενστάσεις της επιστημονικής κοινότητας και του εγχώριου και διεθνούς τύπου;

Η απόφαση της υπουργού, μου προκάλεσε θλίψη. Την ίδια στιγμή που η Ελλάδα υποστηρίζει την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα, είναι δύσκολο για μένα να καταλάβω, πώς η κυβέρνηση μπόρεσε να αποφασίσει να ξεριζώσει και επομένως να καταστρέψει αυτά τα μοναδικά ευρήματα. Η απόφαση με κάνει να αναρωτιέμαι πώς η κυβέρνηση βλέπει την βυζαντινή κληρονομιά της Ελλάδας και επιπλέον, πώς αξιολογεί τα ευρήματα της πόλης της Θεσσαλονίκης. Είχαν ληφθεί μέτρα για να αναδειχθούν τα  αρχαιολογικά ευρήματα από την ανασκαφή του αθηναϊκού μετρό in situ και  χώρες όπως η Βουλγαρία, έχουν ενσωματώσει επιτυχώς αρχαιολογικές ανακαλύψεις στην κατασκευή των δικών τους σταθμών του μετρό. Γιατί λοιπόν η κυβέρνηση ήταν ανένδοτη στην ενσωμάτωση των ευρημάτων του Βενιζέλου στον σταθμό του μετρό; Ως αρχαιολόγος, ανησυχώ βαθύτατα, ότι οι απόψεις εκείνων που εργάζονται για να αποκαλύψουν και να διατηρήσουν την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας αντιμετωπίστηκαν με τέτοια περιφρόνηση. Πολλοί διεθνείς μελετητές και οργανώσεις εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για την απόφαση να απομακρυνθούν τα ευρήματα, αλλά οι ανησυχίες αυτές προφανώς αγνοήθηκαν.

• Γιατί διαφωνείτε με αυτή την απόφαση; Ποιος θα είναι ο αντίκτυπος της απόσπασης και μεταφοράς;

Αν αφαιρεθεί ο δρόμος και τα πλευρικά καταστήματα, δεν θα είναι δυνατόν ποτέ να ανασυσταθούν πλήρως. Εκτός από τα τεχνικά προβλήματα, όμως, το βασικό ζήτημα είναι ότι τα επί τόπου ευρήματα, παρέχουν ένα παράθυρο στην ιστορία του κέντρου της πόλης. Εκείνοι που κατεβαίνουν στον σταθμό Βενιζέλος κινούνται πίσω στο χρόνο, μια διαδικασία που θα επιτρέψει τόσο στους κατοίκους της περιοχής όσο και στους τουρίστες να κατανοήσουν τη ζωή της πόλης και να συνδεθούν με αυτήν. Η μεταφορά των ευρημάτων μειώνει την ικανότητα της πόλης να προωθήσει τη μοναδική πολιτιστική της κληρονομιά στους τουρίστες, η οποία έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ήδη η απομάκρυνση των ευρημάτων από τις άλλες ανασκαφές σταθμών – το πιο αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι ο σταθμός της Αγίας Σοφίας – και η έλλειψη δημοσίευσης των ευρημάτων και των πλαισίων τους, εμπόδισε τους μελετητές να μελετήσουν πλήρως τα ερείπια.

• Γιατί νομίζετε ότι ο Υπουργός επέμεινε και υπέγραψε την απόφαση, ενώ υπάρχουν έντονες αντιρρήσεις από την ακαδημαϊκή κοινότητα και τον εγχώριο και διεθνή Τύπο;

Δεν είμαι σε θέση να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση. Θα χρειαστεί να ρωτήσετε την κυρία Μενδώνη.