Το 40 (σαράντα) είναι φυσικός άρτιος αριθμός (40:2 = 20) και συμβολίζεται ως XL στο ρωμαϊκό σύστημα αρίθμησης και ως Μ΄ ή μ΄ στο ελληνικό σύστημα. Το XL είναι επίσης σύμβολο των πολύ μεγάλων μεγεθών στα ρούχα (extra large). Είναι σύνθετος αριθμός (έχει φυσικούς διαιρέτες πολλούς αριθμούς εκτός από το 1 και τον εαυτό του), είναι άφθονος αριθμός (το άθροισμα των διαιρετών του, πλην του εαυτού του, είναι μεγαλύτερο από τον ίδιο) και ο ατομικός αριθμός 40 αντιστοιχεί στο ζιρκόνιο (ορυκτός λίθος, παρ’ ολίγον διαμάντι, γνωστό στην αρχαιότητα ως φυλακτό – η ποικιλία του υάκινθος – εναντίον του πόνου και των δηλητηρίων.

Ads

Κατά τον Μεσαίωνα, το ζιρκόνιο, θεωρείτο λίθος της σοφίας και προστάτευε τους ανθρώπους από τους εφιάλτες και τα φαντάσματα). Στα μαθηματικά υπάρχει ο «νόμος των τριών» και σχετίζεται με τον αριθμό 40: ένα θέμα αν χωριστεί σε τρία τμήματα κι αυτά με τη σειρά τους σ’ άλλα τρία και κείνα που προκύπτουν σ’ άλλα τρία, τότε δημιουργούνται τρεις γενεές των τριών τμημάτων, όπου όλες μαζί αθροίζονται στο 40 (1+3+9+27). Στη θρησκεία, ο αριθμός σαράντα (χριστιανισμός, ιουδαϊσμός, ισλαμισμός, γιαζιντισμός, ινδουισμός) αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο αριθμό, έναν αριθμό που δηλώνει μεγάλο πλήθος και είναι αντίστοιχος του πολλοστού ή του χιλιοστού.

Στη θρησκευτική τελετουργία τα σαράντα σημαίνουν: την τεσσαρακοστή ημέρα όπου λαμβάνεται η θεϊκή απόφαση για τον νεκρό (να καθίσει εκ δεξιών ή εξ αριστερών), παραμένοντας εκεί μέχρι την ημέρα της τελικής κρίσης. Κατά την επιμνημόσυνη δέηση, γίνεται παράκληση να καθαρίσει η ψυχή του, να κριθεί επιεικώς και να ενταχθεί στους δίκαιους. Είναι επίσης ο σαραντισμός των βρεφών, όπου η μητέρα, σαράντα μέρες μετά από τη γέννηση του παιδιού, το πηγαίνει στην εκκλησία για δυο λόγους. Πρώτον, να το εισάγει στο ναό, ώστε να μπορεί στη συνέχεια να βαπτισθεί και να συμμετάσχει στη λατρευτική ζωή, και δεύτερον, να καθαρισθεί η γυναίκα (είναι ακάθαρτη, όχι αμαρτωλή), καθώς εκείνη παραμένει σπίτι για σαράντα ημέρες, ώσπου να καθαριστεί.

Στην λαϊκή παράδοση και στην εξύμνηση των ηρωικών κατορθωμάτων, απαντώνται τα σαράντα παλικάρια (κλέφτικό δημοτικό τραγούδι που χορεύεται ως τσάμικος χορός). Το τραγούδι έχει δύο εκδοχές: στη μία τα παλικάρια πηγαίνουν να κλέψουν και συναντούν στο δρόμο τους ένα γέρο, που τον καλούν να τους συνοδεύσει ως οδηγός. Ο γέρος αρνείται επειδή είναι ηλικιωμένος και δεν μπορεί να περπατήσει. Τους συστήνει να πάρουν το γιο του, ο οποίος γνωρίζει τις τοποθεσίες και είναι γρήγορος. Στην άλλη εκδοχή, τους συμβουλεύει να προσέξουν, να μην παρασυρθούν από τη γοητεία των όμορφων κοριτσιών του χωριού και να φυλαχθούν από το πιοτό και το μεθύσι. Όμως, τα παλικάρια δεν τον ακούνε, μεθούν και συλλαμβάνονται και ο γέρος σπεύδει να μεσολαβήσει για την απελευθέρωσή τους.

Ads

Ο αριθμός σαράντα, υποδηλώνει την ύπαρξη μιας δυνατής κι ενωμένης ομάδας ανδρείων παλικαριών. Είναι επίσης, οι σαράντα δράκοι στο διήγημα του Παπαδιαμάντη «Υπηρέτρα», μια αναφορά στο λαϊκό παιδικό παραμύθι με τους σαράντα δράκους (παραμύθι που σε διαφορετικές παραλλαγές, με γιους και κόρες, έχει τις ρίζες του στις Κυκλάδες, τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη).

Άλλες χρήσεις του αριθμού σαράντα είναι: Η φράση «σαράντα το βερίκοκο» που χρησιμοποιείται ως αρχή πρότασης που υποδηλώνει ότι αυτό που αγοράζουμε είναι πολύ ακριβό και δυσκολευόμαστε να το πληρώσουμε. Η υψηλή του τιμή είναι σε αναντιστοιχία με την αρχική του αξία, οπότε υπάρχει τεχνητή αύξηση της τιμής του. Επίσης, οι «σαράντα βαθμοί» σηματοδοτούν την εμπύρετη κατάσταση του ασθενούς. Η δε φράση «σαράντα χρόνια» βρίσκεται στην αρχή πρότασης που εκστομίζεται από έναν επαγγελματία, υποδηλώνοντας την εμπειρία και τα πολλά στη δουλειά του. Από την άλλη, η διατύπωση «η ζωή ξεκινάει στα σαράντα», δηλώνει μ’ έμφαση ότι απ’ αυτή την ηλικία ξεκινάει για τον άνθρωπο η ουσιαστική ζωή και η απόλαυσή της.
Όλα τα παραπάνω και πολλά άλλα που δεν αναφέρθηκαν, εξηγούν τη σημασία του αριθμού σαράντα και πόσο σχετίζεται με τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Όσοι και όσες περάσαμε απ’ αυτό το ηλικιακό όριο, αναφωνήσαμε – με ποικίλα συναισθήματα – ότι «σαρανταρίσαμε…».

Για κείνους όμως, που τα σαράντα συνδυάζονται με την πολιτική και την πολιτική τους διαδρομή, ο αριθμός ερμηνεύεται ποικιλοτρόπως και η ενδοσκόπησή του οδηγεί σε διαφορετικά συμπεράσματα. Είτε πίστεψε κι εντάχθηκε στο «κίνημα» που αύριο «κλείνει» τα σαράντα, είτε αρνήθηκε να ενταχθεί και βρέθηκε εκ δεξιών ή εξ αριστερών του. Απ’ όπου και να είναι, αυτό το «πολιτικό σαραντάρισμα» είναι εξόχως ενδιαφέρον. Έτσι κι αλλιώς, το σαράντα έχει πολλαπλή ερμηνεία κι αφήνει περιθώρια για διαφορετικές σκέψεις, προτάσεις και σημαινόμενα. Καλά σαράντα…