Aid Delivery Mission (Αποστολή Διανομής Βοήθειας), περισσότερο γνωστή ως ADM. Ιδού η διεθνής οργάνωση η οποία κατά τους επαγγελματίες λασπολόγους των μέσων ενημέρωσης «διοργάνωσε» την περασμένη Δευτέρα τη μεγάλη φυγή προσφύγων από την Ειδομένη προς τη Fyrom!

Η πρωτοφανής έξοδος έγινε «με βάση οδηγίες κάποιων άγνωστων», λένε οι πλέον επιφυλακτικοί δημοσιογράφοι. Έγινε «με την προτροπή Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που εξαπάτησαν τους πρόσφυγες, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους και προκαλώντας ταυτόχρονα όξυνση στις σχέσεις Αθήνας – Σκοπίων» διαβεβαιώνουν κάποιοι άλλοι «μπαρουτοκαπνισμένοι».

Λάδι στη φωτιά που εσκεμμένα άναψε μερίδα ΜΜΕ, των opinion makers, ήρθε να ρίξει η δήλωση του Έλληνα πρωθυπουργού ότι οργανώσεις που δρουν υπό τον μανδύα ΜΚΟ συνέβαλαν στη μεγάλη έξοδο, απευθύνοντας έκκληση προς τις (τίμιες) ΜΚΟ να ελέγξουν την παραπληροφόρηση. Για να δώσει έτσι αφορμή στον  κατ΄επάγγελμα αντιπολιτευόμενο τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ –και όχι μόνον― στο κεντρικό του δελτίο το βράδυ της Τρίτης να κατακεραυνώσει όλες τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.

Το αποτέλεσμα έγινε στη συνέχεια ορατό σε μερίδα της κοινής γνώμης: «ποιες είναι αυτές οι οργανώσεις, οι εθελοντές και οι αλληλέγγυοι που δρουν στην Ειδομένη;» ρωτούν καχύποπτα για να προσθέσουν μετά βεβαιότητας ότι «κάποιοι τα αρπάζουν».

Η μαρτυρία

Στην Ειδομένη συνάντησα έναν από αυτούς που, κατά την άποψη ορισμένων, «τα αρπάζει» και «εξαπατά τους πρόσφυγες». Ο M. (το όνομά του είναι στη διάθεση του tvxs), στέλεχος της ADM, ας σημειωθεί της οργάνωσης που εδώ και μήνες ετοιμάζει και διανέμει καθημερινά στους πρόσφυγες οκτώ έως  δέκα χιλιάδες μερίδες φαγητό, κοντολογίς που «τρέφει» μαζί με την «Οικόπολις» τον καταυλισμό, μού εξιστόρησε τα γεγονότα.

«Δύο μέρες πριν τη φυγή είχε πέσει στα χέρια της οργάνωσης ένα φυλλάδιο με χάρτη που εξηγούσε πώς οι πρόσφυγες μπορούσαν να περάσουν τα σύνορα. Αμέσως ενημερώσαμε την UNHCR (την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες) και ταυτόχρονα ανακοινώσαμε από τα μεγάφωνα ότι κυκλοφορεί ένα παραπλανητικό φυλλάδιο στα αραβικά. Προτρέπαμε τους πρόσφυγες να μην δώσουν σημασία.

Καθότι μοιράζουμε φαγητό και σε οικογένειες που βρίσκονται σε απόσταση από τον καταυλισμό, κοντά στη συνοριακή γραμμή, γνωρίζαμε ότι από την άλλη πλευρά των συνόρων υπήρχαν αστυνομικές δυνάμεις που περιπολούσαν. Συνεπώς, οποιαδήποτε απόπειρα παράνομης διέλευσης των συνόρων, θα κατέληγε σε συλλήψεις και ξυλοδαρμούς.

Παρά τις προσπάθειές μας, δεν τους πείσαμε. Το μεσημέρι της Δευτέρας ακολουθούσαμε την πορεία τους προς το χωριό Χαμηλό, μερικά χιλιόμετρα από τον καταυλισμό. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι δεν είχαν τίποτε να χάσουν».
Ειρήσθω εν παρόδω, τα ίδια λόγια μου ανέφεραν αργότερα και πρόσφυγες που συνάντησα μετά την επιστροφή τους από τη μεγάλη φυγή. «Φύγαμε γιατί δεν είχαμε τίποτε να χάσουμε. Δεν με νοιάζει αν με συλλάβουν. Θα ξαναπροσπαθήσουμε». Ο Μ. συνεχίζει: «Η ελληνική αστυνομία δεν θα μπορούσε να σταματήσει τόσες εκατοντάδες ανθρώπους, παρά μόνον αν χρησιμοποιούσε βία. Όταν φτάσαμε στο ποτάμι είδαμε δεκάδες να πέφτουν στα παγωμένα νερά με τα παιδιά τους. Άλλοι έκλαιγαν. Άλλοι ούρλιαζαν.  Ήταν τραγικό. Έπρεπε να βοηθήσουμε. Δεν γινόταν διαφορετικά. Ο κόσμος κινδύνευε να παρασυρθεί από τα ορμητικά νερά. Έπρεπε να βοηθήσουμε. Πέσαμε μέσα στα παγωμένα νερά και κάναμε μια ανθρώπινη αλυσίδα».

Ο Μ. καθώς μου μιλά, νιώθει ακόμη συγκλονισμένος από εκείνες τις στιγμές. Νωρίτερα, την Τετάρτη το πρωί, στην Ειδομένη στελέχη των περισσότερων από τις δεκαπέντε ΜΚΟ, Έλληνες και αλλοδαποί που δρουν στην περιοχή, συναντήθηκαν με εκπρόσωπο της Ύπατης Αρμοστείας, η οποία επιβεβαίωσε ότι είχε ενημερωθεί εγκαίρως από την Aid Delivery Mission για την κυκλοφορία του φυλλαδίου, αλλά και για τις ενέργειες που θα έκαναν τα στελέχη της για να αποτρέψουν τη μεγάλη φυγή. Κατά τη συνάντηση όλες οι ΜΚΟ εξέφρασαν τη συμπαράστασή τους στην ADM.

Η επιχείρηση παραπληροφόρησης

Κατόπιν τούτου τα ερωτήματα είναι πολλά. Γιατί δεν κινητοποιήθηκε εγκαίρως ο κρατικός μηχανισμός, ώστε να αποτρέψει τη μετακίνηση προσφύγων προς τον χείμαρρο Μαλαρέβα; Όχι με τη χρήση βίας, αλλά ενημερώνοντας διαρκώς και με κάθε μέσο τους πρόσφυγες.

Γιατί κανείς δεν μπήκε στον κόπο να ερευνήσει ποιος παρακίνησε τους κατατρεγμένους να αναζητήσουν διαύλους παράνομης φυγής; Ή έστω να εκφράσει την πιθανότερη υπόθεση, για όποιον έχει μια μικρή έστω εμπειρία στη μετακίνηση προσφύγων και η οποία συνήθως επαληθεύεται εκ των υστέρων: οι πρόσφυγες ενδεχομένως να αποφάσισαν να φύγουν μετά από τηλεφωνική επικοινωνία μιας ολιγομελούς ομάδας Σύρων ή Ιρακινών με συμπατριώτες τους, η οποία τις προηγούμενες μέρες, προφανώς με τη βοήθεια διακινητών, πέρασε παράνομα στο έδαφος της Fyrom.

Δεν χρειάστηκε πολύ για να μεταδοθεί το νέο από στόμα σε στόμα στην «κλειστή κοινωνία» των προσφύγων της Ειδομένης, , ούτε και πειθώ έναντι αυτών των ανθρώπων που το μόνο που τους κρατά στην παραμεθόριο είναι η δύναμη της απόγνωσης και η ελπίδα ότι αύριο τα σύνορα θα ανοίξουν. Όσο για το διαβόητο έγγραφο οδηγιών με το χάρτη που κυκλοφόρησε παραμονές της μεγάλης φυγής, το πιθανότερο είναι να έγινε από τους ίδιους τους διακινητές. Ανάλογα δρουν διακινητές στα σύνορα του Αφγανιστάν με το Πακιστάν και το Ιράν, το ίδιο και στα σύνορα Συρίας – Τουρκίας.

Η απόπειρα σπίλωσης και απαξίωσης όσων ΜΚΟ εδώ και μήνες προσφέρουν ό,τι είναι δυνατόν στους πρόσφυγες είναι προφανής. Οι διαπλεκόμενοι έμποροι της παραπληροφόρησης, είτε πρόκειται για main stream κανάλια, είτε για ιστοσελίδες και social media, αυτοί που κατασκευάζουν ειδήσεις και καλλιεργούν  τη μισαλλοδοξία, την ξενοφοβία και το ρατσισμό σε βάρος των προσφύγων και των μεταναστών, επαναλαμβάνουν την ίδια γνωστή συνταγή.
Πρώτα δημοσιεύτηκαν ειδήσεις για «φορτίο όπλων με παραλήπτες πρόσφυγες», για «την άρνηση προσφύγων να παραλάβουν την ανθρωπιστική βοήθεια από τον Ερυθρό Σταυρό, λόγω της παρουσίας του σταυρού», για τον πραγματικό αριθμό των προσφύγων στην Ελλάδα, ενώ οι άλλοι χαρακτηρίστηκαν (λαθρο)μετανάστες.

Απλώς παπαγαλίζουν, κατασκευάζουν ειδήσεις, αντιγράφουν αναξιόπιστες και μη διασταυρωμένες πληροφορίες. Και τώρα χτυπούν τις ΜΚΟ στην Ειδομένη, παραπέμποντας σε σκάνδαλα του παρελθόντος, όταν προσκείμενες στη Νέα Δημοκρατία και στο ΠΑΣΟΚ ΜΚΟ-φαντάσματα έπαιρναν πακτωλούς χρημάτων για να υλοποιήσουν ανύπαρκτα ή άσχετα με το στόχο τους έργα. Πρόσφατα η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου διαβίβασε δικογραφία σε βάρος του πρώην νεοδημοκράτη υπουργού, Ευριπίδη Στυλιανίδη, για χρηματοδότηση προς ΜΚΟ ύψους 50.000 ευρώ για αγιογράφηση του ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Κομοτηνή, μετά από επιστολή του τότε μητροπολίτη Δαμασκηνού.
Σήμερα, όποιος έχει μια εικόνα της Ειδομένης από τότε που άνοιξε ο αποκαλούμενος βαλκανικός διάδρομος, όποιος έχει έρθει σε επαφή με τις ΜΚΟ που δρουν εκεί μπορεί να διαβεβαιώσει δύο τινά: πρώτον, ότι όλες οι οργανώσεις, είτε οι «θεσμικές» που έχουν και επαγγελματικά στελέχη, είτε οι «ακτιβιστικές», που στηρίζονται αποκλειστικά στην κοινωνία των πολιτών και στις οποίες συμμετέχουν μόνον εθελοντές, προσφέρουν τα μέγιστα. Αν δεν ήταν αυτές, λόγω της απουσίας του κράτους, θα ζούσαμε μια χειρότερη τραγωδία.

Δεύτερον, η διαχείριση της οικονομικής βοήθειας που παίρνουν οι «θεσμικές» από χορηγίες και ευρωπαϊκά προγράμματα, γίνεται σε συνθήκες διαφάνειας. Μερικές φορές ένα τμήμα των χρημάτων μπορεί να επενδύεται σε μέσα υποδομής για να υλοποιηθεί ο στόχος της οργάνωσης. Ή σε άλλες περιπτώσεις, όπως στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, –κι αυτή είναι μια κριτική που θα μπορούσε να ασκηθεί― η διάσωση προσφύγων γίνεται το μέσο, το εργαλείο για την «επιβίωση» ή/και την ανάδειξη της οργάνωσης. Καμία, όμως, σχέση δεν έχουν αυτά με την επιχείρηση παραπληροφόρησης και το κλίμα μισαλλοδοξίας σε βάρος προσφύγων και όσων τους συμπαραστέκονται.

* Ο Παύλος Νεράντζης είναι δημοσιογράφος και ντοκιμενταρίστας. Διετέλεσε Διευθυντής στην ΕΡΤ3 και ανταποκριτής στην Ελλάδα για 35 χρόνια της ιταλικής εφημερίδας Il Manifesto.