Αγαπούμε τον ουρανό και τη γη τους ανθρώπους και τα ζώα τα ερπετά και τα έντομα. Είμαστε κ’ εμείς όλα μαζί κι ο ουρανός κ’ η γη. Γιάννης Ρίτσος «Εαρινή Συμφωνία».

Όταν έχεις περάσει ένα μεγάλο τραύμα, το σώμα θυμάται, έχει τη δική του «επετειακή μνήμη». Ακόμα κι αν δεν έχεις συγκρατήσει την ημερομηνία, μια δυσάρεστη αίσθηση σε τυλίγει σε κάθε επέτειο… 28 Ιουνίου του 2017, το σώμα της Πάρνηθας θυμάται και μαζί με αυτό, οι άνθρωποί της, που πάλεψαν με τις φλόγες δέκα χρόνια πριν και δεν σταμάτησαν να παλεύουν για την προστασία και την αναγέννηση του Εθνικού Δρυμού έκτοτε.

Η μνήμη ενσαρκώνεται με συγκινητικό τρόπο στο Πάρκο των Ψυχών, το οποίο δημιουργήθηκε από καμμένους κορμούς με το μεράκι του γλύπτη Σπύρου Ντασιώτη. Βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα από το καζίνο, έξω από το εγκαταλειμμένο Ξενία, όπου στεγαζόταν παλιά το σανατόριο της Πάρνηθας. Τους ανθρώπους που έζησαν εκεί συμβολίζουν οι μορφές στο Πάρκο. Μεταξύ τους και ο Γιάννης Ρίτσος, ο οποίος όπως μας λέει ο πρόεδρος του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας, Κώστας Δημόπουλος, έγραψε κατά την παραμονή του εδώ την «Εαρινή Συμφωνία».

Το βουνό θυμάται, αλλά οι πληγές σιγά σιγά έχουν αρχίσει να επουλώνονται. 10 χρόνια μετά την καταστροφική πυρκαγιά, που κατέκαψε δεκάδες χιλιάδες στρέμματα καταφέροντας ανεπανόρθωτο πλήγμα στον βασικό πνεύμονα πρασίνου της Αττικής, οι φορείς και οι οργανώσεις που ένωσαν τις δυνάμεις τους για την αποκατάστασή του εμφανίζονται επιτέλους αισιόδοξοι.

Σε κάποιες περιοχές είναι ήδη εμφανής η φυσική αναγέννηση του πευκοδάσους, καθώς η χαλέπιος πεύκη έχει την ιδιότητα μετά την πυρκαγιά να αναγεννάται. Όπως μας εξηγεί ο δασάρχης Πάρνηθας, Γιώργος Ζαρείφης, ενώ παλιά η χαλέπιος πεύκη έφτανε μέχρι τα 700 μέτρα υψόμετρο, τώρα έχει φτασει ως τα 1200 μέτρα, αφενός γιατί ο σπόρος της είναι πολύ ελαφρύς και μεταφέρεται με τον αέρα και αφετέρου λόγω της κλιματικής αλλαγής, που έχει οδηγήσει σε πιο θερμούς χειμώνες.

Αλλά και η πανίδα της περιοχής επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τη φωτιά, καθώς παρατηρείται αύξηση των ελαφιών, που έχουν περισσότερο χορτάρι για τροφή. Ο κ. Ζαρείφης αναφέρει χαρακτηριστικά ότι δεν μιλάμε πια για «το ελάφι της Πάρνηθας» αλλά για «το ελάφι της Αττικοβοιωτίας», αφού έχει εξαπλωθεί από το Μαραθώνα μέχρι τη Θήβα. Η αύξηση των ελαφιών οδήγησε με τη γνωστή λογική της τροφικής αλυσίδας και σε επανεμφάνιση του λύκου στην Πάρνηθα.

Το μεγάλο πλήγμα όμως από την πυρκαγιά του 2007 ήταν η καταστροφή του 62% του περίφημου ελατοδάσους της Πάρνηθας, το οποίο δεν αναγεννάται από μόνο του.  Από τα 21.800 στρέμματα που έγιναν στάχτη, έχουν αναδασωθεί μέχρι στιγμής σε μια συνολική επιφάνεια 4.567 στρεμμάτων 196.654 φυτάρια κεφαλληνιακής ελάτης, 193.000 φυτάρια μαύρης πεύκης και 800 φυτάρια χνοώδους δρυός. Όπως μας εξηγεί ο Διευθυντής Αναδασώσεων Αττικής, Παναγιώτης Σάσσαλος, η μαύρη πεύκη είναι απαραίτητη για τη δημιουργία ενός προδάσους, το οποίο θα δημιουργήσει σκιά αναγκαία για την ανάπτυξη της ελάτης, που είναι σκιόφιλο είδος.

Στην προσπάθεια της αναδάσωσης κυρίαρχο ρόλο παίζει το αναδημιουργημένο φυτώριο της Πάρνηθας, χωρητικότητας 300.000 φυτοσάκων, στο οποίο μεγαλώνουν χιλιάδες φυτάρια του ενδημικού είδους της Κεφαλληνιακής ελάτης, που προέρχονται από σπέρματα από το άκαυτο ελατοδάσος. Ψυχή του φυτωρίου, ο δασοπόνος Βασίλης Φίλος φροντίζει καθημερινά τα 180.000 φυτάρια, το καθένα από τα οποία φιλοξενείται εκεί τρία χρόνια, ώσπου να είναι έτοιμο για φύτευση. Μέχρι στιγμής έχουν βγει προς αναδάσωση από το φυτώριο συνολικά 151.000 ελατάκια.

Η διαδικασία της σποράς, όπως μας αναλύει ο κ. Φίλος, είναι περίπλοκη και χρονοβόρα: Τον Οκτώβριο σκαρφαλώνουν στην κορυφή των ελάτων για να μαζέψουν κουκουνάρια. Ωστόσο τα έλατα έχουν πληροκαρπία κάθε τέσσερα χρόνια. Στο ενδιάμεσο χρειάζεται να εντοπίζουν τα δέντρα που έχουν καρπό, και να επιλέξουν 1-2 δέντρα από κάθε περιοχή για τη συλλογή των κουκουναριών. Τα μεταφέρουν στο εκκοκκιστήριο του κράτους, όπου αφαιρούν τον σπόρο και τον διατηρούν μέχρι την άνοιξη σε ειδική θερμοκρασία. Τότε τον παίρνουν και τον «ξυπνούν» για τη σπορά. Στη συνέχεια, ανάλογα με τη φυτρωτικότητα που τους δίνουν για κάθε σπόρο από το εκκοκιστήριο, φυτεύουν σε κάθε σακουλάκι από 5 έως 20 σπόρους. Και πάλι μπορεί να μην πιάσει κανένας.

Αλλά και μετά το πέρας της τριετίας, τα φυτάρια που βρίσκουν τη θέση τους στο βουνό έχουν να αντιμετωπίσουν νέες προκλήσεις, όπως τα ελάφια, τα οποία κόβουν τον βλαστό του ελάτου όσο είναι ακόμα τρυφερός… Όπως μας λέει ο Γενικός Διευθυντής του WWF Ελλάς, Δημήτρης Καραβέλλας, έγιναν πολλές δοκιμές κατά τη διαδικασία της αναδάσωσης, πολλά πειράματα απέτυχαν, ώσπου να βρουν τον αποτελεσματικότερο τρόπο.

Μεγάλο κέρδος μετά την καταστροφή, ήταν για τους ανθρώπους του βουνού η συμμετοχή του κόσμου. Αν και οι εργολαβίες για την αναδάσωση είναι τελικά πιο οικονομικές από τη μαζική συμμετοχή πολιτών, ο δασάρχης Πάρνηθας τονίζει πως είναι πολύ σημαντικό που χιλιάδες άνθρωποι ανέβηκαν στην Πάρνηθα, έγιναν μέλη συλλόγων και πήραν στα χέρια τους την προστασία του εθνικού δρυμού. Η ηλεκτρονική εφαρμογή του WWF για την εκπαίδευση εθελοντών αναδασωτών δημιούργησε ένα μεγάλο μητρώο εθελοντών, που έχουν αναλάβει μεταξύ άλλων και την προστασία των φυτεμένων. Παράλληλα, 47.000 παιδιά έχουν περάσει περιβαλλοντική εκπαίδευση στην Πάρνηθα την τελευταία δεκαετία, όπως μας αναφέρει ο Ηλίας Τζηρίτης, συντονιστής τοπικών δράσεων της WWF Hellas.

Τη σημασία της περιβαλλοντικής παιδείας και της συλλογικής ευθύνης των πολιτών υπογραμμίζουν όλοι οι ιθύνοντες. Ορισμένα πράγματα που πρέπει να θυμόμαστε όλοι μας ανεβαίνοντας στο βουνό: Να έχουμε μαζί μας σακούλα για τα σκουπίδια μας, να μην φέρνουμε μαζί μας ψησταριές, να μην ταΐζουμε τα ελάφια, να μην κόβουμε λουλούδια και φυτά αλλά και να μην φέρνουμε δικά μας δέντρα για φύτευση. Και να προσέχουμε που πατάμε: Τα μικρά ελατάκια που μόλις έχουν φυτευθεί ισοδυναμούν με τρία χρόνια δουλειάς!

Μπορεί εμείς να μην προλάβουμε να δούμε ξανά την Πάρνηθα καταπράσινη, καθώς χρειάζονται γύρω στα 60 με 80 χρόνια για να δημιουργηθεί ένα ελατοδάσος, έχουν μπει όμως τα θεμέλια για τη δημιουργία του. Προς το παρόν, μπορούμε να βοηθήσουμε όλοι στην αποφυγή μιας νέας καταστροφής.

Δείτε το αφιέρωμα:

ΠΗΓΗ: ΕΡΤ