Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει σοβαρά εμπόδια σε ανθρώπους που έχουν μεταναστεύεσει τόσο από τρίτες χώρες όσο και από χώρες μέλη της. Οι μετανάστες σιγά – σιγά αρχίζουν να αποκτούν τον χαρακτηρισμό του «λαθραίου». Παρόλα αυτά, έχει παρατηρηθεί μια σκοπιμότητα στις πολιτικές αυτές τόσο σε Ελλάδα όσο και στην Γερμανία, που ενέχουν οικονομικά κίνητρα. Οι ρατσιστικές επιθέσεις και η αυξημένη ανεργία φαίνεται να λειτουργούν ως ωρολογιακή βόμβα στους κόλπους της Ε.Ε. Την ίδια στιγμή, δεν είναι σαφής ούτε η πολιτική που θα ακολουθηθεί για την δεύτερη γενιά μεταναστών. 

Ads

Αυτά τα ζητήματα αποτελούν τον πυλώνα των συζητήσεων και των εργασιών που έλαβαν χώρα κατά την δεύτερη ημέρα του τριήμερου συνεδρίου για την μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα και την Ευρώπη σε καιρούς κρίσης, που διοργανώνει από την Δευτέρα μέχρι την Τετάρτη, το ελληνικό παράρτημα του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ.  

Οικονομικά συμφέροντα

“Η ΕΕ για την Γερμανία δεν είναι παρά ένα πεδίο όπου μπορεί να επιβάλλει τα οικονομικά της συμφέροντα. Όλο αυτό γίνεται σε ένα πλαίσιο όλο και μεγαλύτερων αντιπαραθέσεων στο ζήτημα των μεταναστών, που έχουν καταλήξει να μην έχουν δικαιώματα”, τονίζει η Σεβίμ Νταγκντελεν, μέλος του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου της Γερμανίας με το κόμμα DIE LINKE. 

Στην Γερμανία υπήρχαν, παλαιότερα, προγράμματα ενσωμάτωσης μεταναστών, όπως προσφοράς εργασίας. Αυτά έχουν αντικατασταθεί με προγράμματα που οδηγούν στην αποδόμηση των δικαιωμάτων των μεταναστών. “Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται εναλλακτικές για την πώληση της εργατικής δύναμης με το εκάστοτε τίμημα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα για την αφαίρεση των δικαιωμάτων των εργαζομένων και των σχέσεων μεταξύ τους. Αυτό όμως ισχύει και για τους πολίτες της Ε.Ε”, τονίζει η κα Νταγκντελεν. 

“Όποιος μπαίνει σε ένα αεροπλάνο για να ταξιδέψει εντός της ΕΕ δεν μπορεί να σκεφθεί ότι θα είχε το δικαίωμα να μην του γίνει έλεγχος. Δεν ξέρουν ότι τα προσωπικά τους δεδομένα στέλνονται σε βάσεις δεδομένων. Όταν γίνεται μια Σύνοδος Κορυφής οι διαδηλωτές εμποδίζονται να φτάσουν στον χώρο αυτό. Έτσι έχουμε μια αφαίρεση των δικαιωμάτων των ανθρώπων σταδιακά, το οποίο είναι πιο έντονο όταν κάποιοι έχουν μεταναστευτικό παρελθόν”, προσθέτει η Γερμανίδα βουλευτής. 

Οι μετανάστες δεν επιτρέπεται να εργαστούν στον πρώτο χρόνο παραμονής τους στην Γερμανία, εκτός και εάν κανείς Γερμανός δεν ενδιαφέρεται για αυτή την θέση. 

Οι μετανάστες, όπως περιγράφει η Σεβίμ Νταγκντελεν, κατά την κράτησή τους διαμένουν σε στρατόπεδα και τους διανέμονται κιβώτια με φαγητό. Τους αφαιρείται η ιθαγένεια και κρατούνται μέχρι την απέλαση. Άτομα με φοιτητική βίζα τίθενται υπό ένα πολύπλοκο καθεστώς όσον αφορά τα δικαιώματά τους. “Όλα αυτά έχουν ένα οικονομικό μοτίβο και ξεκινούν από οικονομικά κίνητρα και προωθούν ένα ρατσιστικό αίσθημα που υπάρχει ούτως ή άλλως στην κοινωνία”, σχολιάζει η ίδια. 

“Το 2003 και το 2004 οι υπουργοί Εσωτερικών των μεγάλων Ευρωπαϊκών κρατών πρότειναν την δημιουργία στρατοπέδων περιμετρικά των παραλιακών περιοχών της Eυρώπης, όπως η Βόρεια Αφρική. Δυστυχώς τότε δεν καταφέραμε να οργανωθούμε απέναντι σε αυτό με αποτέλεσμα αυτά τα προγράμματα υλοποιήθηκαν. Εάν χρειαστούν εργατικά χέρια, απλά θα πουν στους συνοριοφύλακες να αφήσουν λίγο ανοιχτές τις πόρτες και να κοιτάξουν αλλού”, επισημαίνει η Σεβιμ Νταγκντελέν. 

Μεταναστευτική ωριμότητα;

“Η Ελλάδα δείχνει την τάση μεταναστευτικής ωριμότητας εάν σκεφθεί κανείς ότι χορηγούνται 164.000 άδειες παραμονής για λόγους οικογενειακής επανένωσης, ενώ 115.000 άδειες δίνονται για εργασία, σε μεταναστευτικά ρεύματα από την Αλβανία”, δηλώνει ο Λάμπρος Μπαλατσιώτης, ειδικός επιστήμονας σε θέματα δικαιωμάτων του ανθρώπου, στο Συνήγορο του Πολίτη. 

Παρόλα αυτά, περίπου 20.000 άνθρωποι ζουν σε ένα ημιπαράνομο καθεστώς στην Ελλάδα. Όμως, χώρες όπως η Αυστρία και το Βέλγιο που έχουν αυστηρότατες νομοθεσίες γύρω από την ιθαγένεια έχουν παραχωρήσει την τελευταία δεκαετία την ιδιότητα αυτή σε πολλαπλάσιες περιπτώσεις από ότι η Ελλάδα. “Θα μπορούσε κανείς να πει ότι εάν η χώρα μας είχε την πολιτική της Αυστρίας θα είχε πολύ λιγότερους αλλοδαπούς στο έδαφός της”, σχολιάζει ο κ. Μπαλατσιώτης. “Αντιθέτως, παρατητηρείται ότι είναι περισσότερο ανεπτυγμένες οι διαδικασίες για την απονομιμοποίηση των μεταναστών από ότι εκείνες οι διαδικασίες που τους νομιμοποιούν”, συμπλήρωσε ο ίδιος.

Στην Ελλάδα άδεια παραμονής χορηγείται με ευκολία μόνο σε όσους έχουν ισχυρούς δεσμούς με την χώρα, όπως οι σύζυγοι από αλλοδαπές χώρες. 

Παραμονή βάσει ενσήμων

Η ελληνική περίπτωση πρέπει να μελετηθεί σε δυο περιόδους, κατά τον Αποστόλη Καψάλη, επιστημονικό σύμβουλο του ΙΝΕ – ΓΣΕΕ. Από την αρχή της δεκαετίας του 1990 μέχρι το 2009, και από το 2009 και μετά, όπου και επιτρέπεται υπό όρους η επιλεκτική μετανάστευση.

Την δεκαετία του ’90, όπου τυπικά υπήρχε μηδενική ανοχή στην μετανάστευση, παρατηρήθηκαν τα μεγαλύτερα ποσοστά νομιμοποιήσεων. “Όσο μηδενική αποδείχθηκε η μετανάστευση από το ‘90 μέχρι το ’08, άλλο τόσο θα είναι επιλεκτική από τότε και μετά”, σχολιάζει ο κ. Καψάλης. 

“Την προηγούμενη περίοδο θέλαμε φτηνά εργατικά χέρια. Τι είναι αυτό που θέλουμε τώρα; Ακριβώς, το ίδιο. Απλώς τώρα με αφορμή την οικονομική κρίση, η μείωση του κόστους εργασίας ανάγεται από τον φιλελευθερισμό και την ευρωπαϊκή πολιτική σε πυλώνα”, τονίζει ο ίδιος.
 
“Τώρα προσπαθούμε να διατηρήσουμε ένα πολύ μεγάλο αριθμό μεταναστών εργαζομένων σε μια παράλληλη νομική πραγματικότητα”, εξηγεί ο κ. Καψάλης. Μέχρι το 2007 η πρόσβαση των μεταναστών στην αγορά εργασίας ήταν εντυπωσιακή. Το 2007 τα ποσοστά ανεργίας των μεταναστών ήταν εξαιρετικά χαμηλά αγγίζοντας το 4%. 

Η ελληνική πολιτική χορήγησης αδειών ήταν προσανατολισμένη σε μια ιδιότυπη μετανάστευση. Εάν παρουσίαζε ένσημα, έπαιρνε άδεια παραμονής. Ο βαθμός ένταξης των μεταναστών ήταν εντυπωσιακός στην ελληνική περίπτωση. “Πλέον, αδήλωτη απασχόληση στην Ελλάδα είναι εκτιναγμένη σύμφωνα με το ΔΝΤ ειδικά για τους μετανάστες. Έτσι αυτοί δεν μπορούν να καταφέρουν να προσκομίσουν τα απαραίτητα ένσημα. Αυτό θα τους θέσει εκτός νομιμότητας με ανυπολόγιστες συνέπειες για την κοινωνική ευημερία”, τονίζει ο Αποστόλης Καψάλης. 

Μεταναστευτικό υπόβαθρο

Πριν από μερικές εβδομάδες ανακοινώθηκε ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ότι ο νόμος Ραγκούση περί ιθαγένειας αντίκειται στο Σύνταγμα. Αμέσως, ακούστηκαν αντιδράσεις αναφορικά με το μέλλον των μεταναστών δεύτερης γενιάς, δηλαδή εκείνων που οι γονείς τους εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, ενώ αυτοί γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην χώρα. 

Ο Νικόδημος Κινούα, γεννημένος στην Ελλάδα από γονείς μετανάστες και μέλος της ΜΚΟ Asante, τόνισε ότι “για πρώτη φορά το 2010 έγινε συζήτηση για τα παιδιά των μεταναστών στην χώρα. Για πρώτη φορά τότε επιχειρήθηκε να γίνει ένας διαχωρισμός της νομιμότητας των γονέων από αυτή των παιδιών”.

“Τώρα δυο χρόνια μετά διαρρέει η απόφαση από το Συμβούλιο της Επικρατείας ότι ο νόμος είναι αντισυνταγματικός. Και αναρωτιόμαστε τι κάνουμε; Πως πρέπει να υπερασπιστούμε τα αυτονόητα, όταν δεν μιλάμε για δεύτερο κύμα μεταναστών αλλά για παιδιά που ζουν ήδη εδώ, και είναι Νεοέλληνες γιατί φέρουν αυτή την κουλτούρα. Πρέπει να δούμε πως θα προχωρήσει η κοινωνία και ποια κοινωνία θέλουμε να υπερασπιστούμε”, συμπλήρωσε ο ίδιος. 
 
Η Νόα Χα είναι μετανάστης δεύτερης γενιάς στην Γερμανία. Δραστηριοποιείται στην οργάνωση Korientation, που είναι μια ασιατική οργάνωση αποτελούμενη από μετανάστες δεύτερης γενιάς. 

“Υπάρχουν μετανάστες, που δεν είναι μετανάστες γιατί οι ίδιοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σε μια χώρα στην οποία είχαν μεταναστεύσει οι γονείς τους. Έχουν δηλαδή ένα μεταναστευτικό υπόβαθρο”, δηλώνει η Νόα Χα. 

Όπως η ίδια περιγράφει το πρόβλημα είναι αρκετά μεγάλο επίσης. “Αν και έχω μεγαλώσει στην Γερμανία, έχοντας γεννηθεί εκεί, ακόμη με ρωτούν από που κατάγομαι”, αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Κατά φύσιν μετανάστευση

“Η μετανάστευση είναι σύμφυτο φαινόμενο με την φύση του ανθρώπου”, όπως δηλώνει η βουλευτής της ΔΗΜΑΡ, Μαρία Γιαννακάκη. “Κακώς ο νόμος Ραγκούση, ο νόμος του 2010 για τους μετανάστες δεύτερης γενιάς, ερμηνεύεται ότι μιλά για νέα κύματα μεταναστών”, συμπληρώνει η ίδια. 

Η βουλευτής θυμίζει ότι μένος της κοινωνίας απέναντι στο νέο είναι επίσης σύμφυτο με τις κοινωνίες του τελευταίου αιώνα. Φέρνει ως παράδειγμα τεκμηρίωσης τις αντιδράσεις για την ψήφο των γυναικών ή των Εβραίων στην Γερμανία. 

“Μέχρι το 2010 βρίσκουμε διάσπαρτους νόμους για την μετανάστευση, ενώ είμαστε η μοναδική χώρα που ορίζει τον ομογενή”, αναφέρει η κα Γιαννακάκη. “Παρόλα αυτά, στον νόμο Ραγκούση είχαμε δει αντιδράσεις ακόμη και από ανθρώπους που ανήκουν στον χώρο της προοδευτικότητας”, περιγράφει η βουλευτής της Δημοκρατικής Αριστεράς. 

Στην Γαλλία, όπως αναφέρει και η ίδια, γινόταν η απόδοση ιθαγένειας μαζί την χορήγηση κάποιων επιδομάτων και την ώθηση προς μια γκετοποίηση, ώστε να μην υπάρξει κάποια ώσμωση με την γαλλική κοινωνία.

“Οι μόνες αλλαγές που θα μπορούσαν να γίνουν στον νόμο του 2010 θα έπρεπε να είναι μόνο προς το καλύτερο. Παρόλα αυτά είδαμε ότι οι εξαγγελίες του πρωθυπουργού για τον νόμο βασίστηκαν πάνω σε διαρροές. Αλλά να ρωτήσω και το άλλο, πως είναι δυνατόν να υπάρχουν διαρροές από το ανώτατο δικαστήριο της χώρας”, αναρωτιέται η Μαριά Γιαννακάκη.

“Το ζήτημα της μετανάστευσης, οσοδήποτε συνταρακτικό και αν είναι το τοπίο που αντιμετωπίζει κανείς, πρέπει να αντιληφθούμε ότι δεν εξαντλείται. Όσο υπάρχει φτώχεια θα υπάρχουν και μετανάστες”, τόνισε ο Ανδρέας Τάκης, καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. “Το Συμβούλιο της Επικρατείας, το ανώτατο Δικαστήριο έκρινε τον νόμο περί ιθαγένειας αντισυνταγματικό καθώς εμπλέκει το εθνολογικό στοιχείο με το στοιχείο του πολίτη. Αυτό το πόρισμα από μόνο του είναι χτύπημα στην Δημοκρατία”, προσέθεσε ο κ. Τάκης.
 
Πολιτική αναγκαιότητα

H οικονομική κρίση έχει επιφέρει δραματική αύξηση στα ποσοστά της ανεργίας και της φτώχειας στην Ευρώπη και κυρίως στις νότιες χώρες. Ταυτόχρονα έχουν παρατηρηθεί αυξημένα περιστατικά ρατσιστικής βίας και πρακτικών μίσους εις βάρος των μεταναστών εντός της Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό η Αριστερά στην Ευρώπη θεωρεί ότι θα πρέπει να τοποθετηθεί για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και πως καλείται να χαράξει μια νέα μεταναστευτική πολιτική. 

“Την Τρίτη είδα τραγικές καταστάσεις στο στρατόπεδο κράτησης μεταναστών στην Κόρινθο που το επισκέφθηκα. Πραγματικά απάνθρωπες συνθήκες”, σχολίασε η Κορνήλια Ερνστ, ευρωβουλευτής του κόμματος DIE LINKE. “Η Ευρώπη χρειάζεται μια υπερεθνική στρατηγική γύρω από τους μετανάστες. Ο κάθε πολίτης θα πρέπει να δεχθεί ότι πρέπει να δοθεί λύση και να προσπαθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν είναι αρκετό να συμφωνηθεί σε κρατικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να υπάρξει κατανομή των ευθυνών ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ε.Ε. Η μετανάστευση είναι κάτι το φυσιολογικό. Δεν μπορεί να είναι ποινικοποιημένη”, συμπλήρωσε η Γερμανίδα ευρωβουλευτής, παρουσιάζοντας την αναγκαιότητα χάραξης μιας νέας μεταναστευτικής πολιτικής στην Ευρώπη. 

“Η αντιστροφή της πραγματικότητας πρέπει να γίνει πράξη. Αυτό θα το πετύχουμε με την κατοχύρωση δικαιωμάτων για όλους και με την κατάργηση των ρατσιστικών διατάξεων που έχουν θεσπισθεί στην δημόσια ζωή. Η Αριστερά στην Ευρώπη πρέπει να τονίσει ότι η συρρικνωτική και αντιαναπτυξιακή πολιτική εξαθλιώνει την κοινωνία και τις δομές της”, είπε ο Θοδωρής Δρίτσας, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – ΕΚΜ. 

Το μίσος προς τους μετανάστες, που τείνει να γίνει θεσμικό, σύμφωνα με τον κ. Δρίτσα, είναι αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολουθείται. “Χρειαζόμαστε να βρούμε τις κοινωνικές πηγές αντίστασης στον ρατσισμό και στην ξενοφοβία, όπως επίσης και υπέρβασης των εμποδίων που γεννά η ρατσιστική βία. Όπου αυτό πέτυχε, οι κοινωνίες στάθηκαν ξανά στα πόδια τους. Στην Ελλάδα έχουμε μεταναστευτικές εμπειρίες. Εάν σεβαστούμε αυτό το παρελθόν, μπορούμε να αλλάξουμε το κλίμα. Έχουμε, όμως, αρκετή δουλειά προς αυτή την κατεύθυνση. Στον αγώνα αυτό δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τις προσφυγικές γειτονιές, όπως η παλιά Κοκκινιά. Από εκεί μπορούμε να ξεκινήσουμε τον σχεδιασμό της νέας μεταναστευτικής πολιτικής”, συμπλήρωσε ο βουλευτής. 

Η μετανάστευση είναι ένα θέμα κοινωνικό, κατά την Γερμανίδα βουλευτή του DIE LINKE, Σαβίμ Νταγκντελεν. “Πως να πολεμήσει κανείς έναν θεσμοθετημένο ρατσισμό όταν ο καπιταλισμός καταδικάζει την αλληλεγγύη; Η απάντηση της Αριστεράς, για μένα, είναι ο αντικαπιταλισμός”, τονίζει η ίδια καθιστώντας σαφές ότι ένα περισσότερο κοινωνικό κράτος στην Ευρώπη είναι απαραίτητο. 

“Η μεταναστευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέλει την Ελλάδα να έχει στην δικιά της επικράτεια εγκλωβισμένους τους μετανάστες. Επίσης, δεν ενδιαφέρεται να φτιάξει ένα νοσοκομείο πρώτης περίθαλψης των μεταναστευτικών ροών γιατί θα πρέπει να το επωμιστεί οικονομικά η ίδια η Ένωση. Για μένα λοιπόν η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική ενέχει μια ξεκάθαρη υποκρισία”, ανέφερε ο Δημήτρης Χριστόπουλος καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και εκπρόσωπος της Πρωτοβουλίας για την Υπεράσπιση της Κοινωνίας και της Δημοκρατίας. 

“Η Αριστερά όσο πηγαίνουμε από το οικουμενικά μεγάλο στο εθνικά μικρό, δείχνει έναν ιδιαίτερο αστιγματισμό. Δεν έχει δείξει προσπάθειες πρακτικής αντιμετώπισης του μεταναστευτικού στην Ελλάδα. Τώρα που η Αριστερά στην Ελλάδα είναι προ των κυβερνητικών πυλών φαίνεται να το αντιμετωπίζει αντιστρατηγικά το ζήτημα”, είπε ο ίδιος συμπληρώνοντας ότι και το νεοφιλελεύθερο ελληνικό μεταναστευτικό ζήτημα σκόνταψε στις διεθνείς συνθήκες, με την έλευση εισροών από την Ασία και την παρουσία της βαθιάς οικονομικής κρίσης. “Συζητώ αυτή την στιγμή για χρεοκοπία της μεταναστευτικής πολιτικής στην Ελλάδα. Για καταφανή αδυναμία διοικητικής διαχείρισης”, τόνισε. 

“Είναι σαν να στέλνουν μήνυμα προς τον εν δυνάμει μετανάστη και να του λένε ότι δεν είσαι ευπρόσδεκτος εδώ, που δεν έχουμε δουλειές. Παρόλα αυτά το μήνυμα δεν φτάνει γιατί όσο κόλαση και αν είναι εδώ, εκεί από όπου φεύγει ο μετανάστης είναι χειρότερη κόλαση. Επίσης εάν εδώ δείξουμε ότι βελτιωνόμαστε οικονομικά, θα στείλουμε το μήνυμα ότι αφενός στους μετανάστες ότι μπορούμε να τους στηρίξουμε παρά την κατάστασή μας, και αφετέρου στους εταίρους ότι δεν είμαστε και τόσο χάλια, αφού μπορούμε να στηρίξουμε τις εισροές αυτές. Οπότε όσο το χειρότερο τόσο το καλύτερο. Αυτή η κυνική αντίληψη δεν λαμβάνει χώρα απλά σε επίπεδο νοοτροπίας αλλά εφαρμόζεται”, σχολιάζει ο Δημήτρης Χριστόπουλος.  

Για τον ίδιο επείγει η καταγραφή του μεταναστευτικού πληθυσμού στην Ελλάδα, καθώς είναι αδύνατον να ζητείται από τους εταίρους αρωγή σε ένα πρόβλημα που ούτε η ίδια η χώρα δεν κατέχει το μέγεθός του.  

Τα αστεία έφεραν τον φασισμό

Ο Σαΐτ Αλντογάν είναι μετανάστης που ζει αρκετά χρόνια στην Ελλάδα. Μονίμως βλέπει τα τελευταία χρόνια στους μετανάστες να αναγνωρίζονται οι αιτίες όλων των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Της τρομοκρατίας, της εγκληματικότητας, της ανεργίας και άλλων. “Όταν ήρθα στην Ελλάδα, δεν είχα κάποιο πιστοποιητικό ανώτερων σπουδών. Ήρθα έτοιμος να με εκμεταλλευτεί το καπιταλιστικό σύστημα”, είπε παίρνοντας τον λόγο στον διάλογο που ακολούθησε την ολοκλήρωση των εργασιών του συνεδρίου. “Όλοι τώρα μιλούν για την ιστορική Αθήνα που έχει γεμίσει μετανάστες. Ποιός δεν ξέρει για την ιστορική Αθήνα; Όμως ακόμη και εκεί προσπαθούν να χτυπήσουν τον μετανάστη. Ό,τι λένε, τονίζουν ότι συμβαίνει στην ιστορική Αθήνα. Ακόμη και ο Σαμαράς προεκλογικά είπε ότι θα καθαρίσει το ιστορικό κέντρο της Αθήνας. [σ.σ. γέλια συμφωνίας από το ακροατήριο]. Ναι, για γέλια είναι όλα αυτά. Όμως, αυτά τα γελοία επιχειρήματα είναι που δίνουν το 15% στην φονική νεοναζιστική οργάνωση”.

Διαβάστε επίσης: Μετανάστευση στην Ευρώπη: Μια αποτρεπτική πολιτική