Δεν είναι ευρέως γνωστό, αλλά και η Ελλάδα διαθέτει τον Cavaliere της: Πρόκειται για τον γλύπτη Κώστα Βαρώτσο, που από το 2004 κατέχει αυτό τον ύψιστο ιταλικό τίτλο τιμής, ο οποίος του απενεμήθη από τον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας ως αναγνώριση για το σύνολο της προσφοράς του στη γείτονα χώρα! Αυτός ο διακεκριμένος Έλληνας, του οποίου τα έργα κοσμούν τα πέρατα του κόσμου, έχει επιλέξει να συνεχίσει να ζει και να δημιουργεί στην Ελλάδα. Αν και οι συνθήκες δεν είναι πάντα ιδανικές, αν και οι εκπλήξεις δεν είναι πάντα ευχάριστες, ο Κώστας Βαρώτσος επιμένει να μην εγκαταλείπει αυτή την χώρα, διαπιστώνει την κακοδαιμονία της, μοιράζεται μαζί μας τις αγωνίες του και αποζητάει τη διέξοδο από την κρίση… Όλα αυτά στη χαλαρότητα και στην ομορφιά της Αίγινας, όπου περνάει πολύ από τον δυσεύρετο ελεύθερο χρόνο του…Της Μαριλένας Γιαννούλη

Ads

Ο δημιουργός, ο δάσκαλος, ο ενεργός πολίτης Κώστας Βαρώτσος, χωρίς υπεκφυγές και ωραιοποιήσεις, μας μίλησε για όλους και για όλα, σε μια χρονική στιγμή, κατά την οποία ο καθένας μας αναζητά ταυτόχρονα στηρίγματα και διαφυγές…

Ο χειμαρρώδης λόγος του Κώστα Βαρώτσου δεν είναι εύκολο να χωρέσει εντός των …λογικών ορίων μιας συνέντευξης. Έτσι επιλέξαμε να δημοσιοποιήσουμε εκτενή αποσπάσματα από τη συζήτηση μαζί του σε δύο μέρη.
 
Οι πρόσφατες δημιουργίες

Δύο μεγάλα και ξεχωριστά έργα, σε δύο διαφορετικές χώρες, είναι η φετινή σημαντική …παραγωγή του διάσημου καλλιτέχνη. “Tension Energy” (Ένταση και Ενέργεια) είναι ο τίτλος του έργου στη Λουκέρνη της Ελβετίας, μήκους 130 μέτρων και ύψους 30 μέτρων, το μεγαλύτερο του καλλιτέχνη, που έγινε μετά από πρόσκληση του Δήμου της Λουκέρνης: «Προσωπικά δουλεύω με την πολιτισμική διαστρωμάτωση, με την υπόθεση του έργου που βγαίνει από το χώρο και όχι με το να δίνω εγώ ένα έργο στο χώρο, κάτι το οποίο προϋποθέτει βαθιά γνώση του προβλήματος» μας λέει, εξηγώντας ότι « είναι ένα έργο, το οποίο αντιπροσωπεύει περισσότερο αυτό που πολιτισμικά λέμε Ελβετία, καθώς είναι ταυτισμένο με την ενέργειά της», μια και «το μεγάλο πρόβλημα της Ελβετίας είναι τα σημεία, η σημειολογία της, λόγω της εδαφικής ιδιομορφίας της», κάτι που καθιστά αγωνιώδη την επικοινωνία: « Η σύνδεση δύο γεωγραφικών σημείων σε επίπεδο γεωγραφικό και κατ’ επέκταση σε πολιτισμικό επίπεδο είναι πολύ σημαντική».

Εξαιρετικά συμβολικό και τραγικά επίκαιρο είναι και το 2ο φετινό έργο του καλλιτέχνη, στο Ότραντο της Ιταλίας: «Έχουμε ένα πλοίο, που έχει βουλιάξει και σκεφτόμαστε να το κάνουμε έργο τέχνης. Το θέλετε;» ήταν τα λόγια του ανθρώπου από το Δήμο της Απουλίας στην τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Έλληνα γλύπτη. Το πλοίο ήταν το Αλβανικό Kater I Rades, που είχε χτυπηθεί στις 28 Μαρτίου του 1997 από το Πολεμικό Ναυτικό της Ιταλίας, παρασύροντας στο θάνατο 81 ανθρώπους, 81 μετανάστες. «Μέσα στο κουφάρι του είχε 61 γυναίκες και παιδιά, που τα είχαν βάλει στο αμπάρι» μας πληροφορεί ο Κώστας Βαρώτσος, μιλώντας για το «πιο πολιτικό έργο» του. «Οι Ιταλοί, οι οποίοι – όπως και εμείς – ζουν την τραγωδία αυτής της υπόθεσης, που λέγεται παράνομη μετανάστευση, θέλανε να βάλουνε ένα φράγμα στο ρατσισμό και να κάνουν ένα αφιέρωμα μνήμης. Μου ανέθεσαν να κάνω ένα παγκόσμιο μνημείο αφιερωμένο στους εμιγκρέ όλου του κόσμου», λέει ο γλύπτης, που τονίζει πως «η υπόθεση της μετανάστευσης δεν αφορά μόνο την Ελλάδα και την Ιταλία, αφού είναι ένα τραγικό φαινόμενο, που συναντάμε σε όλο τον πλανήτη».

Ο Έλληνας είναι ο Εβραίος της Ευρώπης

Τι μας επιφυλάσσει καλλιτεχνικά; «Τώρα ετοιμάζω ένα έργο για τα Γιάννενα. Πρόκειται για ένα δώρο που κάνει στα Γιάννενα μια γνωστή εβραϊκή οικογένεια. Θα μπει στο ιστορικό κέντρο των Ιωαννίνων, που είναι εβραϊκή συνοικία. Πρόκειται για έργο συνδεμένο με τη συνένωση των δύο διαφορετικών στοιχείων. Πάντα δουλεύω με το διπολισμό, πάντα υπάρχει ένα μαύρο κι ένα άσπρο. Πάντα υπάρχει μια ισορροπία και μια διαφορετικότητα. Δηλαδή η τραγωδία του Αλβανού ξαφνικά γίνεται η τραγωδία του Έλληνα».

«Αυτή τη στιγμή ο Έλληνας είναι ο Εβραίος της Ευρώπης» τονίζει και προσθέτει: «Δεν περιμέναμε ποτέ να νοιώσουμε τέτοια αίσθηση αποπομπής από το Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Δεν επιτρέπεται να αποπέμπεις ένα λαό, όπως αυτή τη στιγμή αποπέμφθηκε, κατηγορήθηκε και λοιδορήθηκε η Ελλάδα, με τα Ευρωπαϊκά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης να δημιουργούν ένα τείχος, προσπαθώντας να βρούνε τον ένοχο, για τα δικά τους λάθη κιόλας…  Κάτι τέτοιο δεν είχε ξαναγίνει από την εποχή των Εβραίων, της 10ετίας του ’30, όταν όλοι λέγανε ότι η τότε μιζέρια οφειλόταν στους Εβραίους».

Και καταλήγει: «Αυτό που έκανε η προπαγάνδα της Δυτικής Ευρώπης εναντίον της Ελλάδας πιστεύω ότι είναι εγκληματικό. Δεν είμαστε κι ο καλύτερος λαός, αλλά κανένας λαός στον κόσμο δεν είναι ο καλύτερος…».

Ο Δρομέας έχει καταντήσει σαν “Τα παιδιά του Πειραιά”

«Ο Δρομέας είναι κάτι που με ακολουθεί συνεχώς. Ουδέποτε τον απαρνήθηκα. Τον αγαπάω και τον προσέχω. Είναι μερικά έργα, που σου ξεφεύγουν από τα χέρια. Ένα τέτοιο είναι κι αυτό. Έχει χαρακτήρα, έφυγε μόνο του, έκανε τον δρόμο του, την πορεία του… Δεν χρειάστηκε ποτέ προστασία». Με αυτά τα λόγια ο Κώστας Βαρώτσος περιγράφει τη αναπόφευκτη και διαχρονική αναφορά σε ένα έργο, που στιγμάτισε την Αθήνα αλλά και τον ίδιο. «Ο Δρομέας έχει καταντήσει σαν “Τα παιδιά του Πειραιά” του Χατζηδάκι, που παιζόντουσαν παντού στον πλανήτη» λέει ο καλλιτέχνης, αναφερόμενος στο πασίγνωστο έργο του, εξ αιτίας του οποίου εισέπραξε από τον Ακριθάκη το παρατσούκλι «Πιλάλας», σε μια χιουμοριστική έκθεση για τους καλλιτέχνες της εποχής.

Η ρήξη με την Αριστερά

“Κύριε Έβερτ, θα ήθελα να σας εξομολογηθώ κάτι. Εγώ δεν είμαι με τη Νέα Δημοκρατία” είχε πει ο Κώστας Βαρώτσος στον τότε Δήμαρχο Αθηναίων Μιλτιάδη Έβερτ, όταν μετά από πρόταση του Σταύρου Ξαρχάκου του ανατέθηκε να κατασκευάσει το Δρομέα. Εκείνη την εποχή «όπως και πολλοί άλλοι νέοι καλλιτέχνες, ήμουν φίλος με τον Γιώργο Παπανδρέου, συνεργαζόμουν με τον Κωστόπουλο στο Νέας Γενιάς, με τον Π. Ευθυμίου, με τον Λαλιώτη» θυμάται ο Κώστας Βαρώτσος και συνεχίζει: «Μου απαντάει ο Έβερτ: “Σε ρώτησα;”. “Όχι, αλλά πρέπει να το ξέρετε. Είμαι αριστερός”. Αυτά συνέβαιναν εν έτει 1988, τότε που όλοι ήταν με τα φυσίγγια, τα μούσια, τα ζιβάγκο… Άπαντες είχαν γίνει αριστεροί και κάνανε καριέρες, κλέβανε τις θέσεις… Η βούτα στο κουτί με τα κουλούρια τότε γινότανε. Όλοι ήταν “δημοκράτες”» σχολιάζει…

Μετά από την ανάθεση του Δρομέα «πάω στο Νέας Γενιάς, όπου είχε αναλάβει νέα Γραμματέας, την οποία ήξερα και συνεργαζόμασταν. Με φωνάζει στο γραφείο της και τη ρωτάω αν της άρεσε το έργο, γιατί νόμιζα ότι θα μου πει μπράβο. Αντ’ αυτού εκείνη μου λέει “Δεν ντρέπεσαι; Πήγες με τους δεξιούς και τους έκανες έργο; Και τους δίνεις πόντους;”. Με πιάνει μαύρη κατάθλιψη αφού μέχρι τότε ήμουν Ρηγάς με αντιστασιακή παρουσία…» ιστορεί ο Κώστας Βαρώτσος και συμπληρώνει: «Στη συνέχεια με φωνάζουν στον Περισσό, κάποια παιδιά, που στο ραδιόφωνο 90,2 Αριστερά στα FM έκαναν ένα πρόγραμμα ροκ. Μου πήραν συνέντευξη, καθώς τότε είχα γίνει σταρ!». Εν κατακλείδι; «Τα παιδάκια αυτά τα απέλυσαν, γιατί μου κάνανε αυτή τη συνέντευξη!»…

Ποιος έκανε τη διαφορά; «Όλοι τότε με βρίζανε. Ξέρεις ποιος δεν με έβρισε μόνο; Η Μελίνα. Με παίρνει στο τηλέφωνο και μου λέει: “Κωστάκη, πήρα τηλέφωνο τον Έβερτ και του είπα ότι το μόνο καλό που έκανες ήταν ο Δρομέας. Θα το κρατήσουμε”. Λόγω της Μελίνας ο Δρομέας έμεινε μόνιμα. Γιατί το έργο αυτό φτιάχτηκε για να φύγει».

Για να κοιμούνται κάποιοι ήσυχα το βράδυ…

«Τότε είδα μπροστά μου μια αλλιώτικη αριστερά, που μου ανέτρεψε ό,τι πίστευα. Και αρχίζω να καταλαβαίνω –χωρίς να γίνω δεξιός– ποιοι είναι αυτοί οι αριστεροί, τι κάνουν… Έψαχναν να βρουν πώς θα με κτυπήσουν, λόγω του ότι είμαι “δεξιός”. Εκεί τα πήρα στο κρανίο, πάρα πολύ άσκημα» διηγείται. Τι κάνει; «Πήρα των ομματιών μου κι έφυγα στο εξωτερικό, έκανα αυτά που έκανα κι έτσι τη γλύτωσα» μας απαντάει.

Γιατί του επιτίθενται; «Όλοι αυτοί είναι οι μεγαλύτεροι φασίστες και το κάνουν για να κοιμούνται ήσυχα το βράδυ. Είναι μια δικαιολογία για τη misérabilité τους. Έχω πει σε συνεντεύξεις μου ότι αν κάποιος δεν έχει γίνει διάσημος μέχρι τα 30 του δεν θα γίνει ποτέ. Όλοι φέρνουν το παράδειγμα του Βαν Γκογκ γιατί δεν έχουν να πουν για άλλον».

Μπήκα με κεφαλαία στη Νέα Δημοκρατία

«Εμένα δεν μπορούσαν να μου κάνουν κακό, όλοι ήξεραν ότι επί δικτατορίας ήμουν στην Οργάνωση Βάσης της Ρώμης του Ρήγα κι είχα οργανώσει την Οργάνωση της Πεσκάρα» θυμάται και συμπληρώνει περιπαιχτικά: «Τότε παίζαμε το “Θα τον μεθύσουμε τον ήλιο” κι εγώ, με την κιθάρα μου, το έκανα ροκ. Ίσως αυτό να είναι και το πρόβλημα… Που έκανα ροκ το “Θα τον μεθύσουμε τον ήλιο”». Όμως σοβαρεύει στην πορεία καθώς παραδέχεται με αφοπλιστική ειλικρίνεια: «Επειδή είμαι αγαπησιάρης και μ’ αρέσει να μου λένε ζήτω, υπάρχουν στιγμές που κάμπτομαι».

Η συνέχεια; «Είχα ήδη γίνει καθηγητής στο Πανεπιστήμιο, όταν ο Καραμανλής με πήρε τηλέφωνο και μου ζήτησε να μπω στο ψηφοδέλτιο επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας, στην τελευταία τιμητική θέση. Προσωπικά μισούσα την Κυβέρνηση του Σημίτη γιατί εκεί έγινε το κακό, οπότε αμέσως του απάντησα: Θα με βάλεις με κεφαλαία Κωστάκη μου. Και πράγματι το όνομά μου ήταν με κεφαλαία». Προς τι αυτό; «Ήθελα να γίνει σαφές ότι πια δεν ανήκα σε εκείνους, που προσπαθούσαν να επιβιώσουν μέσα από φιλολογίες του κώλου. Ήμουν σε ρήξη μαζί τους κι άρχιζα να καταγγέλλω».

Ποια η αντίδραση; «Με κάλεσε ο πρύτανης και αφού με συνεχάρη για τη θέση με προειδοποίησε να έχω το νου μου στο Πανεπιστήμιο, γιατί μπορεί να αντιμετώπιζα προβλήματα, γιατί εκεί “η ατμόσφαιρα ήταν αριστερή”.

Τον ευχαρίστησα και τον διαβεβαίωσα ότι μπορούσα να χειριστώ το ζήτημα. Κανείς, ποτέ, δεν μου δημιούργησε πρόβλημα».