Τρομακτική συρρίκνωση της οικονομίας θεωρεί την ύφεση 8,2% που κατέγραψε η Ελλάδα για το 2020 ο καθηγητής Οικονομικών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κώστας Μελάς. Μιλώντας στο tvxs.gr, αναλύει τις συνέπειες αυτής της τρομακτικής ύφεσης που θα βρούμε μπροστά μας τα επόμενα χρόνια, τόσο σε επίπεδο μακροοικονομικό, όσο και στην πραγματική οικονομία.
 
Σχετικά με τα μέτρα στήριξης που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, υποστηρίζει πως είναι σε θετική κατεύθυνση αλλά παίρνονται «εξ’ ανάγκης». Σε αντιδιαστολή τοποθετεί τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που κάνει η κυβέρνηση εν μέσω πανδημίας και οι οποίες μας οδηγούν σε «κατεύθυνση πιο νεοφιλελεύθερη από αυτή που φανταζόμαστε».
 

• Πώς αξιολογείτε την ύφεση 8,2% που κατέγραψε η ελληνική οικονομία το 2020;

 
Ήταν αναμενόμενο θα έλεγα. Οι εκτιμήσεις που κάναμε μιλούσαν για ύφεση 8,5 με 9%. Το οικονομικό επιτελείο επέλεξε να συμπεριλάβει στον προϋπολογισμό του 21 την εκτίμηση για μείωση του ΑΕΠ 10,5%. Ίσως είχαν στοιχεία που δεν είχαμε εμείς.
 
Όμως αυτή η συζήτηση δεν έχει πολύ νόημα τώρα. Η ουσία είναι ότι πρόκειται για μια τρομακτική συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας και τις συνέπειες θα τις βρούμε μπροστά μας, τα επόμενα χρόνια, σε μια σειρά από μεγέθη.
 
Πρώτον, τα δημοσιονομικά ελλείμματα. Το 2020 καταγράψαμε πρωτογενές έλλειμμα 6,5% ενώ για το 2021 με τα σημερινά (σ.σ της Πέμπτης) μέτρα ξεπερνάμε κατά πολύ τα προϋπολογισθέντα 7,5 δισ. Ευρώ που προβλέπονταν για βοήθεια προς την οικονομία. Θα προσεγγίσουμε αισίως τα 11,5, επομένως και οι εκτιμήσεις για το έλλειμμα του 2021 θα πρέπει να αναθεωρηθούν.
 
Δεύτερον, το έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών 11,2 δισ το 2020, που σχετίζεται με τις εξαγωγές και την πορεία του τουρισμού. Η κυβέρνηση υπολογίζει ότι θα έχουμε το 50% του 2019 αλλά τέτοιες εκτιμήσεις είναι γεμάτες αβεβαιότητα. Διότι δε φτάνει η Ελλάδα να είναι έτοιμη να υποδεχτεί επισκέπτες, πρέπει να είναι έτοιμοι και αυτοί που θα έρθουν.
 
Τρίτο θέμα, το τραπεζικό σύστημα. Μια νέα σειρά κόκκινων δανείων δημιουργείται μέσα στην πανδημία, που ίσως υπερβούν τα 12 δισ. Ευρώ.
 
Φυσικά η ανεργία. Προς το παρόν δείχνει στάσιμη γύρω στο 16% επειδή πάρα πολλές επιχειρήσεις έχουν βάλει τους εργαζόμενούς τους σε αναστολή. Τί θα γίνει όταν σταματήσουν τα μέτρα στήριξης; Πού θα εκτιναχθεί;
 
Και έπειτα πρέπει να δούμε το διαθέσιμο εισόδημα. 1,7 εκατ. μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα έχουν τεθεί σε καθεστώς αναστολής συμβάσεων από 3 έως 10 μήνες και 1,4 εκατ. ατομικές επιχειρήσεις έχουν αναστείλει τη λειτουργία τους από 5 έως 7 μήνες. 400 χιλιάδες ιδιοκτήτες εκμισθωμένων ακινήτων εισπράττουν μόνο ένα μικρό μέρος των ενοικίων. Όλα αυτά δείχνουν ότι και το 2021 θα συνεχιστεί η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος.
 

• Όμως υπάρχει αύξηση των καταθέσεων. Αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει ως αντίβαρο στα παραπάνω;

 
Η αύξηση των καταθέσεων αφορά κάποιες επιχειρήσεις αλλά και νοικοκυριά από τα ανώτερα στρώματα που δεν καταναλώνουν όπως πριν. Ναι, η αύξηση αυτή ενδεχομένως βοηθάει τις τράπεζες για να κλείσουν ορισμένες τρύπες. Όμως το βασικό ζητούμενο δεν είναι να έχουν οι τράπεζες χρήματα μέσω της αύξησης των καταθέσεων ή μέσω της αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ. Βασικό ζητούμενο είναι να διοχετευθεί χρήμα στην πραγματική οικονομία.
 
Κι εδώ τίθεται το ερώτημα; Θα λειτουργήσουν οι καταθέσεις αυτές ως αντίβαρο της μείωσης της κατανάλωσης όταν μπούμε στην κανονικότητα; Δεν είναι απολύτως βέβαιο αυτό. Κάποιος που πριν την πανδημία δαπανούσε κάποια χρήματα και τώρα έχει αποταμιεύσει επειδή δεν έχει πού να καταναλώσει, όταν ανοίξουν οι επιχειρήσεις θα καταναλώσει τόσο ώστε να καλύψει σε σημαντικό βαθμό τις δαπάνες που δεν έκανε όλο αυτόν τον καιρό; Δεν είμαι σίγουρος. Ούτε οι επιχειρήσεις θα αρχίσουν αυτομάτως να επενδύουν. Χρειάζεται μια μακρά περίοδος προσαρμογής, η διάρκεια της οποίας δε θα εξαρτηθεί μόνο από την ελληνική οικονομία αλλά και από το διεθνές περιβάλλον.
 

• Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πώς βλέπετε τα μέτρα στήριξης που ανακοίνωσε η κυβέρνηση;

 
Τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση είναι προς τη σωστή κατεύθυνση αλλά λαμβάνονται εξ’ ανάγκης. Είναι μέτρα απαραίτητα για να μην καταρρεύσει η οικονομία. Όμως εδώ πρέπει να πούμε ότι η κυβέρνηση έχει παντελώς αποτύχει στην εκτίμηση της χρονικής διάρκειας της πανδημίας. Από τον περασμένο Μάρτη ακούμε ότι «οι δυο επόμενες εβδομάδες θα είναι κρίσιμες». Υπάρχει ένας επικοινωνιακός χειρισμός που δε βοηθά στο να οριστούν τα προβλήματα στην πραγματική τους διάσταση αλλά αποσκοπεί μόνο στη δημιουργία θετικών προσδοκιών.
 
Παράλληλα όμως με αυτά τα μέτρα, η κυβέρνηση επεξεργάζεται σχέδια αλλαγής του γενικότερου θεσμικού πλαισίου της ελληνικής οικονομίας και προχωρά σε αλλαγές για τις οποίες η κοινωνία έχει λίγη πληροφόρηση. Μερικά παραδείγματα είναι η αλλαγή στις επικουρικές συντάξεις, οι αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, η απελευθέρωση της ενέργειας, η απολιγνιτοποίηση. Σε αντίθεση με τα μέτρα στήριξης που λαμβάνονται εν μέσω πανδημίας, αυτά είναι δομικά μέτρα που θα παραμείνουν και θα αλλάξουν δραστικά τη λειτουργία της οικονομίας προς μια κατεύθυνση περισσότερο νεοφιλελεύθερη απ‘ ότι ίσως φανταζόμαστε.
 
Με τις αλλαγές αυτές συνδέεται και το Ταμείο Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για το οποίο έχει γίνει πολύς λόγος. Για να πάρουν οι χώρες χρήματα από το Ταμείο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως προϋποθέσεις σειρά μεταρρυθμίσεων πάνω σε προβλήματα που έχει εντοπίσει για κάθε χώρα, από το δεύτερο εξάμηνο του 2019. Η Ελλάδα είχε αρκετές εκκρεμότητες. Όμως το γεγονός ότι δεν ακούμε τους ευρωπαϊκούς θεσμούς να κάνουν συστάσεις πάνω στο εθνικό σχέδιο ανάκαμψης που έχει καταθέσει η Αθήνα μάλλον σημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει συμμορφωθεί πλήρως, ίσως και σε βαθμό μεγαλύτερο από τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δε συμβαίνει το ίδιο με την Ιταλία ή την Ισπανία, όπου μέχρι τώρα έχουν ανοιχτή κόντρα με τις Βρυξέλλες πάνω σε παρόμοια θέματα. 
 

• Σε κάθε περίπτωση, το Ταμείο Ανάκαμψης δε θα μπορούσε να δώσει λύσεις στην ελληνική οικονομία;

 
Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι η απάντηση «διά πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν». Είναι πολύ θετικό που θα έρθουν κάποια χρήματα. Όμως δε γνωρίζουμε πότε θα έρθουν και πώς θα χρησιμοποιηθούν. Τα ποσά αυτά πρέπει να αποτελέσουν μία μαγιά ώστε να μπορέσουν ελληνικές επιχειρήσεις να επενδύσουν. Ακόμα δεν έχουν γίνει γνωστά τα σχέδια και επομένως δεν μπορούμε να σχηματίσουμε πλήρη άποψη.