Εξαιρετικά αμφίβολη θεωρεί μία πιθανή συμφωνία των κομμάτων για άμεση αλλαγή του εκλογικού νόμου ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Ηλίας Νικολακόπουλος, για τον οποίο η εκδοχή της απλής αναλογικής μόνο «απλή και άδολη» δεν είναι στην πραγματικότητα. Θετική αλλά υπό προϋποθέσεις μπορεί να είναι η εφαρμογή της πρότασης ΔΗΜΑΡ και ΠΑΣΟΚ, εκτιμά ο Συνταγματολόγος Γιώργος Σωτηρέλης. Οι δύο καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών ανέλυσαν τις θέσεις τους σε σεμινάριο για την εκλογική μεταρρύθμιση, υπό την παρουσία του πρώην υπουργού Εσωτερικών Γιάννη Ραγκούση ο οποίος εκτίμησε ότι Κουβέλης και Βενιζέλος αισθάνονται να απειλούνται από την τακτική Σαμαρά. Του Βασίλη Κωστούλα

Ads

Παραθέτοντας τα «υπέρ» και τα «κατά» της λεγόμενης απλής αναλογικής, δηλαδή της κατανομής των βουλευτικών εδρών σε απόλυτη συνάρτηση με τα εκλογικά ποσοστά του εκάστοτε κόμματος, αρχικά ο κ. Σωτηρέλης τόνισε ότι η εφαρμογή της θα πραγμάτωνε την αρχή της ισοδυναμίας της ψήφου, γεγονός το οποίο θα διασφάλιζε τη δημοκρατικότερη νομιμοποίηση του εκάστοτε εκλογικού αποτελέσματος. Έπειτα, όμως, έφερε το παράδειγμα της Ιταλίας για να επισημάνει την ισχυρή πιθανότητα «παραλυτικής ακυβερνησίας», υπογραμμίζοντας ότι σκοπός των εκλογών στο κοινοβουλευτικό σύστημα δεν είναι απλώς η ανάδειξη βουλευτών αλλά και η συγκρότηση μιας βιώσιμης κυβέρνησης.

Σε αυτό το πλαίσιο, με τη λογική της «χρυσής τομής», ο κ. Σωτηρέλης εισηγήθηκε την καθιέρωση μεν της απλής αναλογικής αλλά με την παράλληλη «υπό όρους και υπό εξαίρεση» πρόβλεψη να πριμοδοτείται (π.χ.) με 30 έδρες ένας συνασπισμός κομμάτων ο οποίος συνολικά θα συγκεντρώνει ποσοστό (π.χ.) μεγαλύτερο του 45% και θα διατηρεί προβάδισμα (π.χ.) της τάξης του 2% από το δεύτερο κόμμα.

Γενικότερα, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών αξίωσε την ίση μεταχείριση κόμματος και συνασπισμού κομμάτων απέναντι στις προβλέψεις του εκλογικού νόμου, τάχθηκε υπέρ των ολιγοεδρικών αντί των πολυεδρικών και ζήτησε την καθιέρωση λίστας. Ειδικότερα, αναφερόμενος στο σταυρό προτίμησης -ο οποίος ισχύει από το 1975 με μία εξαίρεση το 1985- τον χαρακτήρισε «ψευδεπίγραφα δημοκρατικό», μιλώντας για κύκλους προσώπων οι οποίοι καθορίζονται από τα κόμματα, όπως και για υποψήφιους βουλευτές οι οποίοι για να διασφαλίσουν την εκλογή τους υποτάσσονται σε ωφελιμιστικές αξιώσεις μέρους της κοινής γνώμης.

«Δεν μου αρέσει ο όρος ‘απλή και άδολη’ αναλογική», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Νικολακόπουλος, ο οποίος αφενός χαρακτήρισε το σύστημα της απλής αναλογικής ως «το πιο σύνθετο στον κόσμο», αφετέρου συμπέρανε ότι όλα τα εκλογικά συστήματα αποτελούν εξειδικευμένους χειραγωγικούς μηχανισμούς της πολιτικής.

Αφού επισήμανε ότι συστήματα απλής αναλογικής εφαρμόζονται σε χώρες όπως η Ολλανδία και το Ισραήλ με μία ενιαία επικράτεια, λιγότερους βουλευτές (150 και 120 αντίστοιχα) και κατακερματισμό του εκλογικού σώματος, ο ίδιος στάθηκε στα αναλογικά συστήματα της Γερμανίας και της Σουηδίας, όπου οι έδρες κατανέμονται τόσο σε περιφερειακό όσο και σε τοπικό επίπεδο.

Ειδικότερα, ο κ. Νικολακόπουλος επανέφερε την πρόταση την οποία είχε καταρτίσει το Νοέμβριο του 2009 η επιτροπή Ραγκούση (κ.κ. Νικολακόπουλος, Σωτηρέλης, Διαμαντόπουλος) με βάση το γερμανικό πρότυπο (η ελληνική εκδοχή του προέβλεπε ανάμεσα σε άλλα 120 βουλευτές στις περιφέρειες και 180 σε μονοεδρικές, όπως και την εκλογή των 3/5 των βουλευτών χωρίς σταυρό προτίμησης). Σύμφωνα με τον καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ένα ανάλογο εκλογικό σύστημα θα απαντούσε στο ζήτημα του πολιτικού χρήματος και θα μείωνε την παρεμβολή της διαπλοκής.

Ο ίδιος δήλωσε απαισιόδοξος αναφορικά με την πιθανότητα να συμφωνήσουν ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ σε ένα κοινό εκλογικό σύστημα ώστε αυτό να ισχύσει στις επόμενες εκλογές (απαιτείται η έγκριση από τα 2/3 της Βουλής), εκφράζοντας την άποψη ότι το κυβερνών κόμμα θα επιδιώξει να επιβάλλει όρους μετωπικής σύγκρουσης με την αξιωματική αντιπολίτευση ενόψει της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης και άρα υπό αυτήν την έννοια δεν θα το βοηθούσε ένα σύστημα απλής αναλογικής το οποίο θα εκτόνωνε την πόλωση. Από την άλλη πλευρά, επισήμανε ότι στην πραγματικότητα ο ΣΥΡΙΖΑ εκλαμβάνει σε αυτή τη φάση την όποια συζήτηση περί απλής αναλογικής ως μηχανισμό περιορισμού της εκλογικής του δύναμης.

Ακόμη και αν η ΝΔ εγκαταλείψει τη λογική της πόλωσης, στην ουσία της συζήτησης ο ΣΥΡΙΖΑ θα αρνηθεί να αποτραβηχτεί από την ιδεολογία της απλής και ανόθευτης αναλογικής, προέβλεψε ο κ. Νικολακόπουλος, ο οποίος παράλληλα χαρακτήρισε «πρόταση επιβίωσης» την εισήγηση της ΔΗΜΑΡ και του ΠΑΣΟΚ για απλή αναλογική και μίλησε για ασάφεια στις θέσεις οι οποίες έχουν διατυπωθεί έως τώρα.

Στη συζήτηση παρευρέθηκε και έλαβε το λόγο ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Γιάννης Ραγκούσης, ο οποίος εξέφρασε την πεποίθηση ότι ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς προωθεί με το βλέμμα στις επόμενες εκλογές μία τεχνητή πόλωση στο πολιτικό σκηνικό ώστε να προσεταιριστεί τις δυνάμεις πλησίον της ΝΔ και πως ακριβώς αυτή η διαπίστωση οδήγησε το ΠΑΣΟΚ και τη ΔΗΜΑΡ να προτείνουν την εφαρμογή απλής αναλογικής, μία εξέλιξη η οποία άλλωστε θα στερούσε από το πρώτο κόμμα το προνομιακό -κοινοβουλευτικά και πολιτικά- μπόνους των 50 εδρών.

Ο ίδιος σημείωσε με νόημα ότι είθισται τα λόγια να απέχουν πολύ από τις πράξεις. Άλλωστε, επί δικής του θητείας το 2009 ετοιμάστηκε ο εκλογικός νόμος ο οποίος ουδέποτε κατατέθηκε στη Βουλή, καθώς ποτέ δεν έφτασε το «σήμα» από το Μέγαρο Μαξίμου. Ο κ. Ραγκούσης υποστήριξε στην παρέμβασή του ότι μόνο και μόνο τα θέματα εσωκομματικής δημοκρατίας τα οποία προέβλεπε το νομοσχέδιο «θα έριχναν την κυβέρνηση». Αναφερόμενος σε σημεία της πρότασης όπως η καταδίκη κομμάτων τα οποία δεν εφαρμόζουν το καταστατικό, άφησε αιχμές σε βάρος του σημερινού προέδρου του ΠΑΣΟΚ Ευάγγελο Βενιζέλο.

Ο κ. Ραγκούσης εκτίμησε ότι στις τελευταίες εκλογές η κοινή γνώμη υπερέβη τη φιλοσοφία του υφιστάμενου εκλογικού συστήματος το οποίο διέπει η ενισχυμένη αναλογική και ουσιαστικά διαμήνυσε μέσω του αποτελέσματος ότι δεν επιθυμούσε αυτοδύναμη κυβέρνηση παρά συνεργασία των πολιτικών δυνάμεων.

Σε σύντομη παρέμβαση, ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Θανάσης Διαμαντόπουλος τάχθηκε κατά της απλής αναλογικής, εκτιμώντας ότι με τα σημερινά πολιτικά δεδομένα θα καταστούσε τη χώρα ακυβέρνητη. Ο ίδιος εξέφρασε την πεποίθηση ότι αν παραμείνει το μπόνους των 50 εδρών για το πρώτο κόμμα, τότε «το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ θα εξαφανιστούν από το πολιτικό προσκήνιο» λόγω της πόλωσης η οποία θα χαρακτηρίσει το προεκλογικό σκηνικό.

Από την πλευρά του, ο συντονιστής της συζήτησης Γεράσιμος Μοσχονάς, αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, διατύπωσε την άποψη ότι οι αλλαγές στον εκλογικό νόμο και δη οι ριζοσπαστικές είναι πολύ δύσκολες και «γι’ αυτό θα πρέπει να αποφεύγονται, καθώς φέρνουν τα πάνω – κάτω και δημιουργούν ερωτηματικά μόνο και μόνο γύρω από την ίδια τη διαδικασία». Ο ίδιος χαρακτήρισε εσφαλμένη πολιτική επιλογή την απλή αναλογική, διότι «ένα κόμμα, για να φέρει μία αλλαγή, χρειάζεται να έχει ισχύ στην κοινωνία και ισχύ στο κοινοβούλιο».

Κατά τη γνώμη του, εκ των πραγμάτων το ελληνικό εκλογικό σύστημα θα γίνει αναλογικότερο: «δεν μπορεί να λαμβάνει μπόνους 50 εδρών ένα κόμμα με ποσοστό 25%». Πάντως, ο κ. Μοσχονάς πρότεινε να παραμείνει ένα μπόνους εδρών, «ώστε να είναι σαφές για την κοινή γνώμη ότι ψηφίζει για πρώτο κόμμα και για πρωθυπουργό -ακόμη και στις συνεργασίες, το πρώτο κόμμα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο».

Παρεμβαίνοντας, αντίστοιχα, το μέλος της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Πουλάκης μίλησε για ευδιάκριτη σκοπιμότητα πίσω από την πρόταση της ΔΗΜΑΡ: «θέλουν να μας φέρουν σε δύσκολη θέση». Συμπλήρωσε, ωστόσο, ότι σε κάθε περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ τάσσεται «από την αρχή» υπέρ της απλής αναλογικής.

Ανάμεσα στις παραμέτρους οι οποίες καθιστούν επιφυλακτικές τις όποιες προσεγγίσεις περί απλής αναλογικής είναι η εκτίμηση ότι ένα αντίστοιχο εκλογικό σύστημα θα ενίσχυε την παρουσία της Χρυσής Αυγής στο Κοινοβούλιο. «Με αυτά τα δεδομένα θα έβγαζε 40 βουλευτές», έλεγε χαρακτηριστικά ακαδημαϊκός στο περιθώριο της εκδήλωσης.