Την ώρα που η Κομισιόν πιέζει την Ελλάδα να κόψει κι άλλο τις συντάξεις, στις Βρυξέλλες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η BlackRock οικοδομούν την Ευρώπη της ιδιωτικής σύνταξης με λάφυρο τις αποταμιεύσεις 243 εκατομμυρίων πολιτών.

Σύμφωνα με την «Εφημερίδα των Συντακτών» συχνά γίνεται μια παρανόηση σχετικά με τη BlackRock: οι τρομακτικοί αριθμοί των μεγεθών της κάνουν τους παρατηρητές να ξεχνούν από πού προέρχονται τα κεφάλαιά της. Σύμφωνα με τον Ζαν-Φρανσουά Σιρελί, πρόεδρο της BlackRock Γαλλίας, «το 80% από τα 6,3 τρισεκατομμύρια που διαχειριζόμαστε προέρχονται από συντάξεις», γι’ αυτό και «πρέπει να έχουμε πάντα μακρόπνοο όραμα».

Σε τι συνίσταται αυτό το μακρόπνοο όραμα; Από τα τρισ. των ασφαλιστικών ταμείων που διαχειρίζεται η εταιρεία λείπει κάτι σημαντικό: οι αποταμιεύσεις των μελλοντικών Ευρωπαίων συνταξιούχων. Εδώ και 140 χρόνια, από τότε δηλαδή που ο Οτο φον Μπίσμαρκ στην Πρωσία του 1889 όρισε τον θεσμό της σύνταξης, το κράτος (συμπεριλαμβανομένων των εισφορών των εργαζομένων) και οι εργοδότες ήταν οι βασικοί πυλώνες του συστήματος.

Η κρίση των ασφαλιστικών συστημάτων σε όλη την Ευρώπη ανοίγει τον δρόμο στον λεγόμενο τρίτο πυλώνα, την ιδιωτική ασφάλιση, και την όρεξη στην BlackRock για έφοδο σε μία τεράστια και απάτητη αγορά με… 243 εκατομμύρια εν δυνάμει πελάτες. Ομως, η BlackRock διαθέτει έναν πρόθυμο συνοδοιπόρο: την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Βρυξέλλες, 2017

Τον Ιούνιο του 2017 οι δύο αντιπρόεδροι της Ευρωπαϊκής Ενωσης, Βλάντις Ντομπρόβσκις και Γίρκι Κατάινεν, ανακοίνωσαν από τις Βρυξέλλες το πρώτο «πανευρωπαϊκό προϊόν ατομικής σύνταξης», γνωστό ως PEPP. Το PEPP, είπε ο Ντομπρόβσκις, «θα προσφέρει περισσότερες επιλογές σε όσους θέλουν να αποταμιεύσουν για τα χρόνια της σύνταξης». Με άλλα λόγια, ο τρίτος πυλώνας, η ιδιωτική σύνταξη, θεμελιώνεται και θεσμικά.

Ακόμα και στην Ελλάδα της πόλωσης μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και Ν.Δ., φαίνεται να υπάρχει συναίνεση γύρω από αυτό το θέμα. Ο μεν Κυριάκος Μητσοτάκης τάσσεται ανοιχτά και χωρίς περιστροφές υπέρ του τρίτου πυλώνα, όσο για τον υφυπουργό Οικονομίας και Ανάπτυξης, Στέργιο Πιτσιόρλα, αποδέχεται το μοιραίο: «Οσο περνούν τα χρόνια, ο συμπληρωματικός χαρακτήρας της ιδιωτικής ασφάλισης προς τη δημόσια θα ενισχύεται όλο και πιο πολύ, και προφανώς ο ρόλος των εταιρειών θα είναι όλο και πιο σημαντικός. Οι εν εξελίξει διαδικασίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα κάνουν τον ανταγωνισμό πολύ πιο σκληρό».

Πάντως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει απογοητευμένη που «επί του παρόντος, μόνο το 27% των Ευρωπαίων ηλικίας μεταξύ 25 και 59 ετών έχουν συνάψει συμβόλαιο για κάποιο συνταξιοδοτικό προϊόν». Αυτό αφορά ιδίως χώρες όπως η Ελλάδα, όπου αυτού του είδους τα προϊόντα είναι ακόμα στα σπάργανα.

Κατά τη Deutsche Welle, η πρωτοβουλία στοχεύει κυρίως σε χώρες όπως η Ελλάδα με «μεγάλα ελλείμματα στο ασφαλιστικό τους σύστημα καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει πως οι προτάσεις θα βοηθήσουν στη γεφύρωση του συνταξιοδοτικού κενού». Ενώ, δηλαδή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενθαρρύνει την αύξηση των δαπανών για ιδιωτική ασφάλιση, δεν σταματά να ζητάει από τα κράτη-μέλη την περικοπή των (κρατικών) συνταξιοδοτικών δαπανών.

Ακολουθώντας μια τακτική που συχνά εφαρμόζεται σε θέματα στρατηγικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το PEPP παρουσιάζεται ως τετελεσμένη πραγματικότητα πριν καν συζητηθεί και γίνει αποδεκτό από το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Μάλιστα, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «από τη στιγμή που θα εγκριθεί, ο κανονισμός θα αρχίσει να ισχύει 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ενωσης», με άλλα λόγια θα ισχύει χωρίς τη συνήθη μεταβατική περίοδο και χωρίς να απαιτείται η ενσωμάτωσή του από τα εθνικά Κοινοβούλια.

Η δυναμική της αγοράς που αναδύεται είναι τεράστια. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μέχρι το 2030 η αγορά της ατομικής σύνταξης, από 0,7 τρισ. που είναι σήμερα θα φτάσει τα 3,5 τρισ., εκ των οποίων τα 2,1 θα προέρχονται από το PEPP.

Πού κολλάει όμως η BlackRock; Σύμφωνα με την Κομισιόν, το PEPP θα έχουν το δικαίωμα να το παρέχουν όχι μόνο οι παραδοσιακοί πάροχοι (ασφαλιστικές εταιρείες), αλλά μεταξύ άλλων και οι «διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων», όπως δηλαδή η BlackRock.

Η ιδέα όμως του PEPP δεν είναι ούτε του Ντομπρόβσκις ούτε του 2017. Ηδη από τον Φεβρουάριο του 2015, η BlackRock σε δημόσια τοποθέτησή της με «Συστάσεις» προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναφερόταν στην ανάγκη δημιουργίας ενός «διασυνοριακού σχεδίου ατομικής σύνταξης» στο πλαίσιο ενός «οδικού χάρτη προς την Ενωση Κεφαλαιαγορών». «Σύσταση» που ο Ντομπρόβσκις υιοθετεί το 2017 κατά λέξη: «Το πανευρωπαϊκό προϊόν Ατομικής Σύνταξης είναι ένα σημαντικό ορόσημο προς την ολοκλήρωση της Ενωσης Κεφαλαιαγορών» τον Ιούνιο 2017.

Σύμφωνα με την έρευνα του Investigate Europe, μόνο μέσα στο 2017 η BlackRock συνάντησε δύο φορές τον ίδιο τον αντιπρόεδρο Ντομπρόβσκις. Η εταιρεία είχε επίσης συναντήσεις με τον γενικό διευθυντή της DG FISMA Ολιβιέ Γκερσάν και τον Γιαν Κέισενς, μέλος του επιτελείου του αντιπροέδρου.

Η πλήρης ταύτιση απόψεων των δύο (Ντομπρόβσκις και BlackRock) προκύπτει επίσης αντιπαραβάλλοντας τις δημόσιες τοποθετήσεις σε όλο το 2017 μεταξύ του αντιπροέδρου της Ε.Ε. και του επικεφαλής της BlackRock. Οι δύο άνδρες με ζήλο προωθούν την ίδια ιδέα χρησιμοποιώντας τα ακριβώς ίδια επιχειρήματα: δημογραφική κρίση, τάση των εργαζομένων να βασίζονται «υπερβολικά» στις κρατικές συντάξεις, οφέλη για τις κεφαλαιαγορές.

Λονδίνο, 2014

Ολα όμως έχουν αρχίσει τρία χρόνια νωρίτερα, σε μία χώρα η οποία, όταν το PEPP γίνει πραγματικότητα, ίσως να μην είναι πλέον στην Ε.Ε. Βρισκόμαστε στο 2014, και ο Βρετανός υπουργός Οικονομικών Τζορτζ ‘Οσμπορν περνάει τη μεταρρύθμιση που ο ίδιος αποκαλεί «επανάσταση των συντάξεων».

Κατά τους «Financial Times» της εποχής πρόκειται για το πρώτο σαφές σημάδι πως «οι μεγαλύτεροι διαχειριστές κεφαλαίων του κόσμου ετοιμάζονται να βάλουν πόδι σε μία αγορά στην οποία μέχρι τώρα δεν τους επιτρεπόταν να συμμετέχουν». Ο Ρόμπερτ Καπίτο, πρόεδρος της BlackRock, επικοινωνεί την πρόθεση της εταιρείας «να κεφαλαιοποιήσει την αγορά» που δημιουργείται. Λίγους μήνες αργότερα, η BlackRock ανακοινώνει μια περίεργη μετεγγραφή: προσλαμβάνει τον «επιτελάρχη» του υπουργού ‘Οσμπορν, Ρούπερτ Χάρισον, ως επικεφαλής «μακρο-στρατηγικής».

Το 2016 η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι αναδομεί τον ‘Οσμπορν. Μαζί με την αποχώρηση του πρώην υπουργού παγώνει και η μεταρρύθμιση. Τον Φεβρουάριο 2017 η BlackRock κάνει το μπαμ: ανακοινώνει την πρόσληψη του’ Οσμπορν. Παράλληλα, αποκαλύπτεται ότι, ενόσω ο ‘Οσμπορν ήταν ακόμα υπουργός, είχε κατ’ ιδίαν συναντήσεις με την εταιρεία.

Βουδαπέστη, 2015

Το PEPP είναι ακόμα στα σκαριά, αναμένοντας το «ΟΚ» του Ευρωκοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Το πρότζεκτ όμως της πανευρωπαϊκής ατομικής σύνταξης έχει ήδη πάρει σάρκα και οστά, έστω σε πιλοτικό επίπεδο. Το 2015, στη Βουδαπέστη, υπό την αιγίδα του Central Europe University, λανσάρεται το «Resaver», το πρώτο ιδιωτικό, ευρωπαϊκό συνταξιοδοτικό πακέτο.

Το «Resaver» απευθύνεται σε επιστήμονες και ερευνητές από όλη την Ευρώπη. Υπό την αιγίδα Πανεπιστημίων και ερευνητικών ιδρυμάτων έχει σκοπό να προσφέρει σύνταξη σε επαγγελματίες που έχουν μεγάλη κινητικότητα εντός της Ευρώπης και αλλάζουν συχνά εργοδότη. Φαινομενικά μια μη κρατική πρωτοβουλία, στην ουσία πρόκειται για πρότζεκτ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία το χρηματοδοτεί με 4 εκατομμύρια ευρώ στο πλαίσιο του προγράμματος «Horizon 2020». To «Resaver» έχει ήδη πάρει άδεια λειτουργίας από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές σε 11 χώρες – όχι στην Ελλάδα.

Και στο τέλος κερδίζει η… BlackRock

Το «Resaver» αφορά μόνο την ερευνητική κοινότητα, όμως στην πραγματικότητα εξυπηρετεί μια αρκετά διαφορετική ατζέντα: το κλαδικό περιοδικό «Europeans Pensions» (Ευρωπαϊκές Συντάξεις) το χαρακτηρίζει «το πιο φιλόδοξο διασυνοριακό πρότζεκτ [συνταξιοδότησης] στον κόσμο». ‘Ελειπε όμως ο φορέας που θα έτρεχε ένα τόσο φιλόδοξο πρόγραμμα. ‘Επειτα από διαγωνισμό, νικητής αναδείχτηκε η… BlackRock. Στην υπογραφή της σύμβασης στη Βουδαπέστη, ο Τόνι Στένινγκ, διευθυντικό στέλεχος της εταιρείας, αποκάλεσε το «Resaver» «το πρώτο αλλά όχι τελευταίο βήμα στην πορεία ανάπτυξης της πανευρωπαϊκής αγοράς των συντάξεων»…

Η Ντανιέλα Γκάμπορ, καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αγγλίας, λέει: «Η BlackRock αντανακλά τον θάνατο του κράτους πρόνοιας, το τέλος της δυνατότητας που είχε το κράτος να διασφαλίζει το μέλλον στους πολίτες του. Το αποτέλεσμα είναι μεγαλύτερη ανισότητα, λιγότερες δαπάνες για πρόνοια, ανικανότητα του κράτους να συλλέξει φόρους από τις πολυεθνικές. Ολα αυτά συνδέονται μεταξύ τους. Οταν συστημικοί οργανισμοί, όπως η BlackRock, αναπτυχθούν υπερβολικά, τότε
φέρνουν μαζί τους βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές στο ίδιο το σύστημα».

Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών