Με την αντιπολίτευση, τη ΓΣΕΕ, την ΑΔΕΔΥ και τα συνδικάτα απέναντί της, η κυβέρνηση πάει αρχές του καλοκαιριού και με περιοριστικά μέτρα για την πανδημία ακόμη σε ισχύ να περάσει ένα νομοσχέδιο που ανατρέπει κεκτημένα δεκαετιών στο εργατικό δίκαιο.

Με την ιδιότητα του συνταγματολόγου ο Γιώργος Κατρούγκαλος επισημαίνει στο tvxs.gr τα τρία τουλάχιστον σημεία για τα οποία θεωρεί ότι εγείρεται ζήτημα αντισυνταγματικότητας ενώ ως πρώην υπουργός και σημαίνον στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ εντοπίζει επιρροές στο νομοσχέδιο «Χατζηδάκη-Μητσοτάκη» από τα αντίστοιχα νομοθετήματα της κυβέρνησης Θάτσερ στη Μεγάλη Βρετανία, 40 χρόνια πίσω. Ο κ. Κατρούγκαλος παραδέχεται ωστόσο και σοβαρή αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ σχετικά με την παρουσία του στο συνδικαλιστικό κίνημα.

Ακολουθεί η συνέντευξη με τον πρώην υπουργό και συνταγματολόγο, Γιώργο Κατρούγκαλο.

► Υπάρχουν ζητήματα αντισυνταγματικότητας στο νομοσχέδιο Χατζηδάκη;

Υπάρχουν πολλά τέτοια θέματα στο νομοσχέδιο, όμως εδώ θα αρκεστώ σε ορισμένα από αυτά καθώς εκκρεμεί η συζήτηση εντός της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ σχετικά με το ως προς ποιες διατάξεις θα υποβάλλουμε ένσταση αντισυνταγματικότητας.

Ιδιαίτερα προβληματικές είναι οι διατάξεις που αποσκοπούν στο να περιορίσουν το δικαίωμα στην απεργία, ιδίως καθιστώντας παράνομη την δυνατότητα μιας δευτεροβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης να επανακηρύξει μια απεργία που έχει προηγουμένως κριθεί παράνομη με δικαστική απόφαση. Αυτό είναι πολλαπλά προβληματικό, πρώτα από όλα διότι πάνω από το 90% των απεργιών στην Ελλάδα κηρύσσονται παράνομες, συνήθως για παραβιάσεις διαδικαστικού τύπου.

Οι μη νομικοί θα αναρωτηθούν: Μα καλά, εφόσον η απεργία κρίθηκε παράνομη, δεν είναι αυτονόητο ότι και η επαναπροκήρυξη της θα είναι παράνομη και αυτή, χωρίς καν να χρειάζεται να το πει ο νόμος; Δεν είναι όμως έτσι. Η κήρυξη μιας απεργίας ως παράνομης από δικαστήριο α’ βαθμού εξαιτίας της παραβίασης ενός διαδικαστικού τύπου, π.χ. γιατί δεν κοινοποιήθηκαν εμπρόθεσμα τα αιτήματα της στον ΟΜΕΔ, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα καθιστούσε αυτοδίκαια την κήρυξή της ως παράνομης και από το δευτεροβάθμιο συνδικαλιστικο όργανο.

Η προκείμενη ρύθμιση πρόκειται για μια γενική απαγόρευση-σκούπα που είναι κατά τη γνώμη μου αντισυνταγματική, καθώς περιορίζει το δικαίωμα στην απεργία που ασκείται αυτοτελώς και από δευτεροβάθμιες οργανώσεις όπως οι ομοσπονδίες ή τα εργατικά κέντρα.

Δεύτερη περίπτωση που συνιστά κατά τη γνώμη μου προφανή υπονόμευση του συνταγματικού δικαιώματος στην απεργία και αυτού του συνέρχεσθαι, είναι μια διάταξη που έχει ευθύ δάνειο από τις δύο Employment Acts, τους αντίστοιχους αντισυνδικαλιστικούς νόμους της κυβέρνησης Θάτσερ, της δεκαετίας του 1980.

Οι ρυθμίσεις αυτές ορίζουν ως παράνομη, ως τάχα άσκηση υπερβολικής ψυχολογικής βίας, την ύπαρξη άνω των έξι διαδηλωτών έξω από χώρους εργασίας στους οποίους υπάρχει απεργία σε εξέλιξη, προβλέποντας μάλιστα και αστική ευθύνη του σωματείου σε περίπτωση παραβίασης. Και οι δύο αυτές προβλέψεις, για την ψυχολογική βία και την αστική ευθύνη του σωματείου,  αντιγράφονται από το νομοσχέδιο Χατζηδάκη-Μητσοτάκη, γιατί δεν πρέπει να απαλλάσσουμε τον πρωθυπουργό από την πολιτική ευθύνη του νομοσχεδίου αυτού. Υπάρχει ρητή μνεία στην απαγόρευση άσκησης ψυχολογικής βίας, χωρίς να ορίζεται αυτή, και ακόμη προβλέπεται αστική ευθύνη όχι μόνο για τη διοίκηση του σωματείου αλλά και για τα απλά μέλη.

Αμφότερες αυτές οι δύο διατάξεις συνιστούν κατά τη γνώμη μου δυσανάλογο περιορισμό στο συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της απεργίας. Και λέγοντας «δυσανάλογο περιορισμό» εννοούμε κατ’ εξοχήν αντίθετο στην αρχή της αναλογικότητας των περιορισμών που μπορεί να θέσει ο κοινός νομοθέτης σε ένα συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα.   

Τρίτη περίπτωση αντισυνταγματικότητας είναι η ουσιαστική κατάργηση του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) μέσω της μετατροπής του σε Ανεξάρτητη Αρχή. Στο άρθρο 22, παράγραφο 1 του Συντάγματος προβλέπεται άμεση ευθύνη του κράτους για την προστασία του δικαιώματος στην εργασία. Για αρμοδιότητες που προβλέπεται τέτοια άμεση ευθύνη για το κράτος ως προς άσκηση δικαιώματος, η αρμοδιότητα μπορεί να ανατίθεται σε Ανεξάρτητη Αρχή μόνο κατόπιν ανάλογης ευθείας συνταγματικής πρόβλεψης, όπως έγινε για παράδειγμα με την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων με την αναθεώρηση του 2001.

► Σε πρόσφατο άρθρο σας αναφερθήκατε εκτενώς στις επιρροές που έχει το νομοσχέδιο από τα σχετικά νομοθετήματα των κυβερνήσεων Θάτσερ…

Ναι, σωστά. Αν και σαφώς εμπνευσμένο από εκείνη τη βαθιά υπονόμευση των κατακτήσεων του εργασιακού δικαίου στη Μεγάλη Βρετανία της δεκαετίας του 80, το εν λόγω νομοσχέδιο της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας έχει δύο σημαντικές διαφορές.

Πρώτη διαφορά, στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν υπάρχουν συνταγματικές διατάξεις αυξημένης τυπικής ισχύος που προστατεύουν το δικαίωμα στην εργασία, τη συλλογική αυτονομία, την απεργία και γι’ αυτό ήταν ευκολότερη από νομική άποψη η επίθεση στα δικαιώματα αυτά. Αντιθέτως στην Ελλάδα έχουμε τέτοιες συνταγματικές διατάξεις.

Δεύτερη διαφορά, πολιτικής φύσης και ενδεχομένως σημαντικότερη, είναι ότι η κυβέρνηση των Εργατικών που διαδέχτηκε τις συντηρητικές κυβερνήσεις Θάτσερ και Μέιτζορ, διατήρησε σε ισχύ τις περισσότερες από τις διατάξεις εκείνης της ρύθμισης. Ήταν η κυβέρνηση με πρωθυπουργό του Τόνι Μπλερ που, όπως και άλλοι σοσιαλδημοκράτες εκείνη την περίοδο, αποδέχτηκαν τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα.

Εδώ είναι η μεγάλη διαφορά: Εμείς στην επόμενη προοδευτική κυβέρνηση, θα καταργήσουμε αυτές τις αντισυνταγματικές και αντεργατικές διατάξεις. Οι κ.κ. Μητσοτάκης και Χατζηδάκης δεν μπορούν να υπολογίζουν σε καμία συναίνεση πάνω σε αυτή την αντιμεταρρύθμιση.

► Υπάρχει η αίσθηση ότι κάποιες από τις διατάξεις του νομοσχεδίου η κυβέρνηση θέλει να τις περάσει μόνο και μόνο για να τις ανακοινώσει αλλά ύστερα θα μείνουν ανενεργές. Πώς ακούτε αυτή την εκτίμηση;

Δε νομίζω ότι υπάρχει περιθώριο εφησυχασμού. Οι Ρωμαίοι έλεγαν ότι τα δικαιώματα υπάρχουν για όσους επαγρυπνούν για την άσκησή τους (Jura sunt vigilantibus scripta) . Ελπίζω, ή μάλλον είμαι βέβαιος, ότι πολλές από τις διατάξεις του νομοσχεδίου δεν θα εφαρμοστούν, όχι επειδή η κυβέρνηση δεν σκοπεύει πραγματικά να τις εφαρμόσει αλλά επειδή δε θα μπορεί να το κάνει.

Το τί θα μπορεί και δε θα μπορεί να κάνει η κυβέρνηση εξαρτάται ακριβώς από το βαθμό, την έκταση και την ένταση της αντίστασης των εργατικών σωματείων και όλων των ανθρώπων που η ζωή τους πλήττεται από το νομοσχέδιο. Το 8ωρο δεν αφορά μόνο τους συνδικαλιστές, είναι ο πυρήνας της προσωπικής, επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής όλων των εργαζομένων τα τελευταία 120 χρόνια.

► Στο νομοσχέδιο όμως ενσωματώνονται και ευρωπαϊκές οδηγίες που κρίνονται ως θετικές για τους εργαζομένους, όπως για παράδειγμα η άδεια πατρότητας…

Πρόκειται για κλασική περίπτωση λαθροχειρίας και κουτοπόνηρης νομοθέτησης. Πρόκειται για άσχετες με τον πυρήνα του νομοσχεδίου διατάξεις, πρακτική που απαγορεύεται και συνταγματικά. Στόχος της κυβέρνησης είναι να καλλωπιστεί κάπως η ουσία του νομοσχεδίου, που όπως είπα αποτελεί βάναυση αντιμεταρρύθμιση. Αν έρχονταν προς ψήφιση αυτόνομα, θα υποστηρίζαμε ιδίως όσες από αυτές αποτελούν εφαρμογή ευρωπαϊκών οδηγιών, η ενσωμάτωση των οποίων είναι υποχρέωσή μας ως χώρα, αλλά και επειδή στην πλειονότητα τους έχουν θετικό περιεχόμενο.   

► Ο ΣΥΡΙΖΑ ασκεί σκληρή αντιπολίτευση απέναντι στο νομοσχέδιο Χατζηδάκη όμως υπάρχει η κριτική από τα αριστερά σας ότι όλο το προηγούμενο διάστημα, η παρουσία του στους χώρους εργασίας και τα συνδικάτα δεν ήταν η αναμενόμενη για ένα κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Πώς απαντάτε σε αυτή την κριτική;

Όταν αυτή η κριτική δεν γίνεται με κακόπιστο τρόπο, έχει βάση. Πράγματι, ένα κόμμα της δικής μας εκλογικής εμβέλειας, του 32%, έχει δυσανάλογα μικρό στίγμα στον συνδικαλιστικό χώρο. Έχουμε αντιληφθεί την αδυναμία της και προσπαθούμε να κάνουμε ό, τι μπορούμε προκειμένου να την αντιμετωπίσουμε.