Αν πιστεύατε κι εσείς ότι οι αλγόριθμοι των social media παίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στη διάδοση πολιτικού περιεχομένου και ότι αυτοί οι αλγόριθμοι μάλλον δεν εξασφαλίζουν μια ουδέτερη και καθαρή σφαίρα επικοινωνίας, τώρα υπάρχουν σοβαρές αποδείξεις για αυτό και μάλιστα αποδείξεις που προσφέρονται από μια από τις μεγαλύτερες πλατφόρμες παγκοσμίως: το Twitter.

Η συζήτηση για τον ρόλο που διαδραματίζουν αυτές οι πλατφόρμες και συνακόλουθα για την ευθύνη που φέρουν βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων σταθερά από το 2016, τη χρονιά της νίκης του Brexit και του Trump. Το θέμα συζητείται ξανά και ξανά ειδικά με αφορμή συγκεκριμένα συμβάντα όπως η επίθεση στο Καπιτώλιο από οπαδούς του Trump και οι περιορισμού που επιβλήθηκε στα social media του τότε Αμερικανού προέδρου.

To Twitter δημοσίευσε χθες τα αποτελέσματα μιας μελέτης που έκανε για το πολιτικό περιεχόμενο στην πλατφόρμα και κατά πόσο αυτό ενισχύεται από τον αλγόριθμο στην αλγοριθμικά ελεγχόμενη αρχική σελίδα των χρηστών. Για την μελέτη αναλύθηκαν εκατομμύρια tweets εκλεγμένων πολιτικών σε 7 χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ιαπωνία, Καναδάς) και ΜΜΕ των ΗΠΑ στο διάστημα 1 Απριλίου με 15 Αυγούστου 2020.

Η μελέτη του ίδιου του Twitter, λοιπόν, αναγνωρίζει πως αρχικά ο αλγόριθμός ενισχύει γενικώς το πολιτικό περιεχόμενο στην αλγοριθμικά ελεγχόμενο timeline σε σχέση με ένα timeline με χρονολογική σειρά κατάταξης των tweets.

Ακολούθως, εντόπισε ότι στις 6 από τις 7 χώρες, με εξαίρεση τη Γερμανία, ο αλγόριθμος ενισχύει το περιεχόμενο που προέρχεται από πολιτικούς λογαριασμούς της Δεξιάς. Να σημειωθεί ότι η Γερμανία θεωρείται εξαίρεση γιατί εκεί ο αλγόριθμος φαίνεται να ενισχύει περισσότερο  το φιλελεύθερο, φιλο-επιχειρηματικό κόμμα FDP. Ταυτόχρονα, εντόπισε πως ΜΜΕ με δεξιό προσανατολισμό δέχονται μεγαλύτερη ενίσχυση από τον αλγόριθμο σε σχέση με όσα έχουν αριστερό προσανατολισμό.  

Τέλος, η μελέτη ισχυρίζεται πως σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση ο αλγόριθμός δεν φαίνεται να ενισχύει περισσότερο τα κόμματα στα πολιτικά άκρα σε σχέση με τα μετριοπαθή δεξιά ή αριστερά κόμματα.

Ο πίνακας που περιλαμβάνεται στη μελέτη απεικονίζει εξαιρετικά τα ευρήματα. Μια γρήγορη ματιά δείχνει χαρακτηριστικά κάποιες σημαντικές αποκλίσεις, ειδικά μεταξύ Συντηρητικών και Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο ή Λαϊκού Κόμματος και Σοσιαλιστών-Podemos στην Ισπανία.

Χαρακτηριστική, αν και διαφορετική, είναι η περίπτωση της Γερμανίας όπου το φιλελεύθερο FDP φαίνεται να γνωρίζει ενίσχυση του μηνύματός άνω του 250%, την μεγαλύτερη ενίσχυση όχι μόνο στη Γερμανία αλλά σε όλη την μελέτη, όταν στις εκλογές κατέλαβε την τέταρτη θέση με 11,5%. Για τη σύγκριση, οι Πράσινοι -με την τρίτη θέση και 15% στις εκλογές- βλέπουν το μήνυμά τους να ενισχύεται με κάτι λιγότερο από 150% από τον αλγόριθμο και να βρίσκεται ως προς την αλγοριθμική ενίσχυση στο ίδιο εύρος με το Die Linke και το AfD.

Οι ερευνητές του Twitter ισχυρίζονται ότι βρήκαν τι συμβαίνει αλλά παραδέχονται πως η απάντηση στο γιατί συμβαίνει αυτό δεν είναι εύκολη και δεν έχει εντοπιστεί. Αναγνωρίζουν ως βασική αποστολή τους τον εντοπισμό της αιτίας αυτής της ανισομερούς ενίσχυσης ώστε να είναι σε θέση το μέσο να την αντιμετωπίσει. Το βασικό ερώτημα που θέτουν για την περαιτέρω έρευνα είναι κατά πόσο αυτή η ανισομέρεια μπορεί να εξηγηθεί μόνο από τη διάδραση των χρηστών με τον αλγόριθμό ή υπάρχει πρόβλημα στον ίδιο τον αλγόριθμό και τον σχεδιασμό του. Πρόκειται, όπως καταλαβαίνουμε, για εξαιρετικά κομβικό σημείο που θα πρέπει να απαντηθεί με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σαφήνεια και τεκμηρίωση. Αλλιώς θα μιλάμε για μια σφαίρα επικοινωνίας ουσιωδώς νοθευμένη, για ένα πολιτικό-επικοινωνιακό σαμποτάζ.

Μια κατεύθυνση προς την οποία δείχνουν οι ερευνητές για να εξηγήσουν το φαινόμενο είναι οι διαφορετικές στρατηγικές που υιοθετούν οι πολιτικοί και τα κόμματα στα social media. Αν και είναι μια πρώτη εύλογη εξήγηση, ακόμα και οι ίδιοι αναγνωρίζουν πως αυτό δεν αρκεί και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για την πλήρη κατανόηση του αιτιώδους μηχανισμού που εξηγεί το φαινόμενο. Μια άλλη κατεύθυνση που πρέπει να διερευνηθεί είναι σίγουρα το πως επηρεάζει τη διάδραση αλγορίθμου και χρηστών το χρήμα.

Το ζήτημα αφορά ιδιαίτερα και την ελληνική πολιτική ζωή. Το 2020 σε αναφορά της Google για τις διαφημίσεις που πληρώθηκαν στις πλατφόρμες της είχε αποδειχθεί ότι η Νέα Δημοκρατία ήταν το τρίτο κόμμα σε δαπάνες σε όλη την Ευρώπη για το διάστημα από τον Μάρτιο του 2019 έως τον Μάιο του 2020, με περίπου 650 χιλιάδες ευρώ. Τον Αύγουστο του 2021 δημοσίευμα σε ΜΜΕ του Βελγίου ήθελε τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να είναι μέσα στους πρώτους 10 Ευρωπαίους πολιτικούς σε δαπάνες προβολής στο Facebook και στο Instagram μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2021, με περίπου 70 χιλιάδες ευρώ.

Συμπερασματικά, αποδεικνύεται για άλλη μια φορά πως τα κόμματα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τη σημασία της ψηφιακής διάστασης της επικοινωνίας και τον αγώνα θέσεων στο πεδίο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Όπως έχει υποστηρίξει και ο νεαρός Γάλλος κοινωνιολόγος Geoffroy De Lagasnerie: «Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν σημαντικό πεδίο για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και τη διάχυση των ιδεών. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να τα εγκαταλείψουμε στον αντίπαλο». Για να αξιοποιηθεί αυτό το πεδίο χρειάζεται από τη μια έλεγχος, διαφάνεια και ενδεχομένως κάποιας μορφής ρύθμιση του πεδίου αλλά από την άλλη χρειάζεται και η χάραξη μιας επαρκούς και αποδοτικής στρατηγικής.