Χιλιάδες πρόσφυγες που φθάνουν στις ακτές των νησιών του Αιγαίου στην Ελλάδα έρχονται αντιμέτωποι με ένα δυσλειτουργικό σύστημα υποδοχής και απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, σύμφωνα με τη διεθνή ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières /MSF). Η Ελλάδα και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πρέπει επειγόντως να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων, των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο και να τους προσφέρουν επαρκή ιατρική βοήθεια και προστασία.

Σύμφωνα με τις Αρχές, φέτος περισσότεροι από 14.000 άνθρωποι έχουν πραγματοποιήσει το επικίνδυνο ταξίδι σε μικρές βάρκες, διασχίζοντας το Αιγαίο από την Τουρκία στα Δωδεκάνησα για να αναζητήσουν προστασία. Μάλιστα το 90% αυτών προέρχονται από την εμπόλεμη Συρία. Με ελάχιστες κατάλληλες εγκαταστάσεις για τη φιλοξενία τους, πολλοί πρόσφυγες αναγκάζονται να κοιμηθούν ακόμα και έξω στο κρύο και τη βροχή ή συνωστισμένοι σε κελιά αστυνομικών τμημάτων, ενώ περιμένουν να μεταβούν στην ηπειρωτική χώρα.

«Κατά τους τελευταίους τέσσερις μήνες, δεν έχουμε δει  πραγματική βούληση για βελτίωση του συστήματος υποδοχής», αναφέρει ο Κώστας Γεωργακάς, συντονιστής της δράσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στα Δωδεκάνησα. «Δεν παρέχεται κανένας ιατρικός έλεγχος κατά την άφιξη και το πιο σημαντικό, είναι ότι ευάλωτα άτομα παραμελούνται. Πρόσφατα, μια ομάδα γιατρών από το Υπουργείο Υγείας στάλθηκε με σκοπό να κάνει ιατρικούς ελέγχους για τον Έμπολα, παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι πρόσφυγες προέρχονται από τη Συρία και το Αφγανιστάν και όχι από τη Δυτική Αφρική. Ενώ, εκείνοι που υποφέρουν από καρδιαγγειακά προβλήματα ή διαβήτη δεν λαμβάνουν καμία φροντίδα».

Οι ελληνικές Αρχές έχουν την ευθύνη να αναγνωρίσουν τις ευάλωτες ομάδες όπως είναι τα θύματα πολέμου ή οι ανήλικοι και να τους παρέχουν την απαραίτητη φροντίδα. Παρόλα αυτά, εξαιτίας της έλλειψης πόρων και της πολιτικής βούλησης, ελάχιστα έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση.

«Έχουμε δει τον απαράδεκτο συνωστισμό 53 ανθρώπων σε ένα κελί που προορίζεται για 6», σημειώνει ο κ. Γεωργακάς. «Οι συνθήκες αυτές είναι αφόρητες ακόμη και για μια νύχτα, ειδικά για ανθρώπους που ήδη υποφέρουν σωματικά και ψυχολογικά καθώς έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους εξαιτίας του πολέμου. Αυτά που τους παρέχονται μετά από ένα τέτοιο εξαντλητικό ταξίδι δεν είναι μόνο ντροπιαστικά αλλά θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους».

Ανταποκρινόμενοι στις ανάγκες που προκύπτουν ως αποτέλεσμα των άθλιων συνθηκών υποδοχής, μια ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχει υλοποιήσει δύο προγράμματα επείγουσας παρέμβασης στα Δωδεκάνησα από τα τέλη Αυγούστου. Στο διάστημα αυτό, η ομάδα έχει προσφέρει ιατρική περίθαλψη σε περισσότερους από 350 πρόσφυγες, ενώ έχει διανείμει περισσότερα από 3.000 κιτ με είδη πρώτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένων υπνόσακων, σαπουνιών και άλλων ειδών υγιεινής.

Ασθενείς έχουν, επίσης, επισημάνει στις ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ότι παρεμποδίστηκαν  να φτάσουν στην Ελλάδα ή επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία πριν φθάσουν στις ελληνικές ακτές. Η Ελλάδα έχει την υποχρέωση να σέβεται και να τιμάει τα θεμελιώδη δικαιώματα όλων των προσώπων που υπάγονται στη δικαιοδοσία της, ανεξαρτήτως εθνικότητας. Τα κράτη πρέπει ανά πάσα στιγμή, να εγγυώνται τη μη επαναπροώθηση των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο από τα εδάφη και τα ύδατά τους, και να εξασφαλίσουν ότι οι άνθρωποι αυτοί λαμβάνουν αξιοπρεπή μεταχείριση κατά την άφιξή τους, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε μια αποτελεσματική και δίκαιη διαδικασία ασύλου.

«Η Ελλάδα έκλεισε τα χερσαία σύνορα και τώρα πρέπει να ανταποκριθεί στη ροή των προσφύγων που φθάνουν στα νησιά του Αιγαίου με την αξιοπρέπεια και τον σεβασμό που αυτοί οι άνθρωποι αξίζουν», δηλώνει ο Manu Moncada, συντονιστής προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα για τη μετανάστευση. «Οι υψηλοί φράχτες και οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στα νησιά δεν θα αποτρέψουν τους απελπισμένους, οι οποίοι θα αναγκαστούν να ακολουθήσουν ολοένα και πιο επικίνδυνες διαδρομές σε αναζήτηση ασφάλειας, με πολλούς να χάνουν ακόμα και τη ζωή τους κατά τη διαδικασία».

Από το 2008, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν ανταποκριθεί στις επείγουσες ιατρικές και ανθρωπιστικές ανάγκες των νεοαφιχθέντων στην Ελλάδα μεταναστών και προσφύγων, καθώς επίσης και των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών που βρίσκονται υπό διοικητική κράτηση. Επίσης, σε συνεργασία με δύο ελληνικές οργανώσεις, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και το κέντρο ημέρας «Συνειρμός-ΒΑΒΕΛ», αυτή τη στιγμή οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υλοποιούν πρόγραμμα ιατρικής αποκατάστασης για θύματα βασανιστηρίων στην Αθήνα.

Μέσα από τα βιώματα ενός Γιατρού Χωρίς Σύνορα

Από το 2008, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανταποκρινόμαστε στις επείγουσες ιατρικές και ανθρωπιστικές ανάγκες των νεοαφιχθέντων στην Ελλάδα μεταναστών και προσφύγων. Με βάση την πρόσφατη παρέμβασή μας στα Δωδεκάνησα, διαπιστώσαμε για μια ακόμη φορά ότι οι συνθήκες διαβίωσης που παρέχουν οι Ελληνικές Αρχές για τους πρόσφυγες είναι ανεπαρκείς. Όταν φτάνουν οι πρόσφυγες από τη θάλασσα σε άθλια κατάσταση, οι συνθήκες δεν τους δίνουν την αίσθηση ότι ήρθαν σε ασφαλές μέρος, στα Ευρωπαϊκά πρότυπα. Είναι περίπου όπως στην άλλη πλευρά. Του Κώστα Γεωργακά

Τo κύριο πρόβλημα είναι η έλλειψη κατάλληλου χώρου. Αυτό περιλαμβάνει τις συνθήκες διαμονής, διαβίωσης και υγιεινής. Έχουμε δει  ιδιαιτέρως άσχημες συνθήκες, ακατάλληλους χώρους κράτησης, ανύπαρκτες ή βρώμικες τουαλέτες. Έχουμε δει τον απαράδεκτο συνωστισμό 53 ανθρώπων σε ένα κελί που προορίζεται για 6. Οι συνθήκες αυτές είναι αφόρητες ακόμη και για μια νύχτα, ειδικά για ανθρώπους που ήδη υποφέρουν σωματικά και ψυχολογικά καθώς έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους εξαιτίας του πολέμου. Αυτά που τους παρέχονται μετά από ένα τέτοιο εξαντλητικό ταξίδι δεν είναι μόνο ντροπιαστικά αλλά θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους.

Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και κάποια καλά παραδείγματα. Ωστόσο, έγκειται στην πρωτοβουλία κάποιων τοπικών φορέων και μεμονωμένων ενεργών πολιτών που δείχνουν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους.

Αυτό που έχουμε διαπιστώσει είναι ότι δεν υπάρχει πολιτική βούληση για τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει η δυνατότητα. Π.χ. στη Λέρο υπάρχει χώρος έτοιμος να χρησιμοποιηθεί στο νοσοκομείο, στην Κω παλιότερα χρησιμοποιούνταν ένα ξενοδοχείο. Λύσεις υπάρχουν, όταν υπάρχει βούληση.

Ως προς το ιατρικό κομμάτι, δεν υπάρχει καμία μέριμνα από την πολιτεία. Κανονικά θα έπρεπε να πραγματοποιείται ιατρικός έλεγχος σε όλους τους πρόσφυγες μόλις φτάσουν. Αντ’ αυτού η πολιτεία έχει στείλει τελευταία ελάχιστους γιατρούς, αποκλειστικά για τον Έμπολα, το οποίο δεν έχει κανένα νόημα αφού η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων είναι από τη Συρία. Έχουμε δει παιδιά βρεγμένα από τη θάλασσα, που αναγκάζονται να κοιμούνται στην ύπαιθρο. Άτομα με ειδικές ανάγκες που πρέπει να χρησιμοποιήσουν την κοινή τουαλέτα για 40-50 άτομα.  Έχουμε δει ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη. Για όλους αυτούς δεν υπάρχει καμία απολύτως πρόβλεψη.

Εκτός από την παροχή ιατρική φροντίδας, αυτό που επίσης κάνουμε οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, είναι διανομή ειδών υγιεινής, όπως ατομικού υπνόσακου, οδοντόβουρτσας και σαπουνιού. Αν και είναι είδη πολύ σημαντικά για τους πρόσφυγες, και πάλι η έλλειψη δομών μας δυσκολεύει. Π.χ. μπορεί να δίνουμε υπνόσακους, αλλά οι άνθρωποι αναγκάζονται και το χειμώνα να κοιμούνται στο ύπαιθρο ακόμα και όταν βρέχει. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνθρωποι λαμβάνουν σαπούνι αλλά δεν έχουν πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό.

Όπως γίνεται αντιληπτό, η δημιουργία κατάλληλων υποδομών είναι κρίσιμης σημασίας και επηρεάζει άμεσα και την υγεία των προσφύγων.

Εννέα στους δέκα που φτάνουν αυτή τη στιγμή στα Δωδεκάνησα είναι Σύροι. Χαίρονται ιδιαιτέρως που μας βλέπουν. Αν και είναι φορτισμένοι από το ταξίδι και την αβεβαιότητα, το γεγονός ότι τους μιλάμε στη γλώσσα τους είναι αρκετό για να τους καθησυχάσει. Πόσο μάλλον όταν τους εξετάζει και ο γιατρός.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ έναν νεαρό από την Συρία, ο οποίος είχε χάσει το πόδι του από οβίδα. Το αντιμετώπιζε σαν να μην είχε καν συμβεί. Αντιθέτως, ήταν πολύ χαρούμενος που είχε ξεφύγει από  τον πόλεμο και έβλεπε το μέλλον με αισιοδοξία. Απίστευτη δύναμη ψυχής.