Είκοσι έξι χρόνια μετά από την κρίση των Ιμίων στα τέλη Ιανουαρίου 1996, το βέβαιο είναι ότι όσοι έζησαν – μεταπολιτευτικά τρεις φορές – την κορύφωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων που θα παρακολουθήσουμε παρακάτω, σίγουρα δεν το ξεχνούν ποτέ.

Φυσικά, όταν μιλάμε σε ελληνοτουρκικές κρίσεις δεν αναφερόμαστε στην διπλή εισβολή του “Αττίλα” στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974, γιατί τότε δεν μιλάμε για κρίση αλλά για πολεμική σύγκρουση μεταξύ ενός οργανωμένου επιτιθέμενου  στρατού -που χρειάζεται την προδοτική κάλυψη της ελληνικής δικτατορίας- για να καταλάβει εδάφη της Κυπριακής δημοκρατίας που υπερασπίζονται ελάχιστοι μερικώς οπλισμένοι.

Την ημέρα αποκατάστασης της Ελληνικής Δημοκρατίας, 24 Ιουλίου 1976, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο επιλέγει ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Σουλειμάν Ντεμιρέλ ώστε να βγάλει, εν μέσω πολεμικό–θρησκευτικών αλαλαγμών (ευχές από ιμάμηδες, σφαγή προβάτων κλπ) το ωκεανογραφικό σκάφος  “Χόρα” στο Αιγαίο ώστε να πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες. Οι πρακτικές αυτές συναντούν την ειρωνεία ακόμα και του πρωθυπουργού της εισβολής Μπουλέντ Ετζεβίτ, που αναφέρει ότι όπως τα εμφανίζει ο Ντεμιρέλ “…πρέπει οι Έλληνες να υποδεχτούν με ανθοδέσμες το “Χόρα”.

Προφανώς η υποδοχή δεν γίνεται με ανθοδέσμες, αφού η Ελλάδα δεν μπορεί να δεχτεί τη διεξαγωγή σεισμικών ερευνών εντός της υφαλοκρηπίδας της, και από την πρώτη στιγμή η πορεία του παλαιού γερμανικού σκάφους διάσωσης, παρακολουθείται στενά από το ελληνικό επιτελείο. Για σχεδόν δύο εβδομάδες το “Χόρα” πλέει εντός τουρκικών και διεθνών υδάτων, η κατάσταση δείχνει να εκτονώνεται, όμως το Σάββατο 7 Αυγούστου, το σκάφος με μια αιφνιδιαστική κίνηση παραβιάζει δύο φορές την ελληνική υφαλοκρηπίδα βορειοδυτικά της Λέσβου. Στην Ελλάδα σημαίνει κόκκινος συναγερμός και ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής ενημερώνει άμεσα πολιτικούς αρχηγούς, και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ότι η χώρα θα υπερασπιστεί με κάθε τρόπο τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Η κρίση διαρκεί όλο το καλοκαίρι, όπου και τελικά εκτονώνεται.

Πολλοί θυμούνται αυτή την κλιμάκωση μέσα από τη κλασική δήλωση του προέδρου του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Παπανδρέου   “βυθίσατε το “Χόρα”. Έκτοτε, υπάρχουν δύο θεωρίες για το αν αυτή γίνεται σε συνεννόηση με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή για λόγους εθνικού συμφέροντος -κάτι που υποστηρίζει ο Ανδρέας Παπανδρέου- ή ο τότε αρχηγός του ΠΑΣΟΚ λειτουργεί μόνος του, άποψη του στενού συνεργάτη του τότε πρωθυπουργού Πέτρου Μολυβιάτη.

Σε κάθε περίπτωση, η αποστροφή του Ανδρέα Παπανδρέου που γίνεται σε ομιλία του στις 8 Αυγούστου στην Αλεξανδρούπολη, είναι, κατά τις εφημερίδες της ημέρας, η εξής :“Εφόσον οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας βρίσκονται σε πλήρη ετοιμότητα, εφόσον το αγωνιστικό φρόνημα του λαού είναι εντυπωσιακά υψηλό, εφ’ όσον παραβιάστηκαν τα σύνορά μας, γιατί η ελληνική κυβέρνηση δεν έδωσε σαφή ελληνική απάντηση στην τουρκική εισβολή; Γιατί δεν εβύθισε το “Χόρα” ;”

Έντεκα χρόνια μετά, τέλη Μαρτίου 1987, οι δύο χώρες φτάνουν πιο κοντά από ποτέ στην ένοπλη σύρραξη. Όλα ξεκινούν όταν το  ελληνικό δημόσιο αποφασίζει την εξαγορά του πλειοψηφικού  ποσοστού της κοινοπραξίας ξένων πετρελαϊκών εταιριών (NARC) που έχει λάβει άδεια εξερεύνησης και εκμετάλλευσης του Θρακικού πελάγους, στοχεύοντας έτσι στην αποτροπή της  κοινοπραξίας να προχωρήσει σε γεωτρήσεις ανατολικά της Θάσου.

Η τουρκική πλευρά θεωρώντας πως η ελληνική κυβέρνηση  σκοπεύει να προχωρήσει σε πετρελαϊκές έρευνες σε περιοχές που οι δύο χώρες δεσμεύονται με το Πρωτόκολλο της Βέρνης του 1976, να απέχουν ενεργειών στα αμφισβητούμενα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, βγάζει στις 19 Μαρτίου 1987 στα νερά του Αιγαίου το ερευνητικό σκάφος “Πίρι Ρέις”, συνοδεία δύο πολεμικών πλοίων, ώστε να πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες.

Η απόλυτη κλιμάκωση της έντασης έρχεται στις 26 Μαρτίου όταν  η Τουρκία ανακοινώνει ότι δύο ημέρες μετά, το “Πίρι Ρέις”,  συνοδεία πάντα πολεμικών πλοίων, θα προχωρήσει σε έρευνες ανάμεσα σε Σαμοθράκη και Θάσο ώστε να “…προστατεύσει τα τουρκικά οικονομικά συμφέροντα και δικαιώματα”. Τυχόν επίθεση εναντίον του θεωρείται αιτία πολέμου… 

Στο έκτακτο ΚΥΣΕΑ που συγκαλείται αποφασίζονται άμεσες δράσεις :έξοδος του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο, προώθηση πολεμικών αεροσκαφών σε κοντινές της έντασης θέσεις, πλήρη κινητοποίηση του στρατού ξηράς, εκκένωση παραμεθόριων χωριών, κλήση εφέδρων, κλείσιμο της αμερικανικής βάσης της Νέας Μάκρης και ενημέρωση όλων των διεθνών οργανισμών ότι σε περίπτωση τουρκικής κίνησης, η χώρα θα απαντήσει δυναμικά.

Η κίνηση όμως που φαίνεται να γέρνει την πλάστιγγα υπέρ της ελληνικής πλευράς, είναι η αποστολή του, τότε υπουργού Εξωτερικών Κάρολου Παπούλια στη Βουλγαρία ώστε να μεταφέρει ένα μήνυμα στον πρόεδρο της χώρας Τοντόρ Ζίβκοφ, πάνω στη βάση της Διακήρυξης Καλής Γειτονίας και Συνεργασίας που έχουν υπογράψει οι δύο χώρες ένα χρόνο πριν.

Μπροστά στην αποφασιστικότητα της ελληνικής κυβέρνησης, ο Τούρκος πρόεδρος Τουργκούτ Οζάλ, κάνει την τελευταία στιγμή το βήμα πίσω, λέγοντας πως το “Το τουρκικό ερευνητικό πλοίο που επρόκειτο να πλεύσει αύριο, δεν θα βγει στα διαφιλονικούμενα νερά, εκτός μόνον εάν η Ελλάδα πράξει το ίδιο”.  Ο Ανδρέας Παπανδρέου δέχεται την ειρηνική “πάσα” του Οζάλ, ξεκινά άμεσα η αποκλιμάκωση που φτάνει ένα χρόνο μετά στη Συμφωνία του Νταβός για την οποία ο Παπανδρέου θα πει στη συνέχεια το περίφημο “Mea culpa”…

Τελευταία απειλή για την ειρήνη στην περιοχή, είναι η ελληνοτουρκική κρίση που εξελίσσεται στα τέλη Ιανουαρίου 1996 με την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στις ακατοίκητες βραχονησίδες των Δωδεκανήσων Ίμια. Έχουν γραφτεί τόσα πολλά για το εξαήμερο 25 -31 Ιανουαρίου που ελάχιστα μπορούν να προστεθούν, και αυτά μόνο από τους πρωταγωνιστές που δεν έχουν μιλήσει ή δεν έχουν πει όλη την αλήθεια.

Όλα ξεκινούν τα Χριστούγεννα του 1995 με την ύποπτη προσάραξη τουρκικού εμπορικού πλοίου στα Ίμια, με τον Τούρκο
πλοίαρχο ν’ αρνείται ρυμούλκηση από το λιμεναρχείο Καλύμνου, ισχυριζόμενος ότι βρίσκεται σε τουρκικό νησί. Τις επόμενες ημέρες η Τουρκία επισημοποιεί την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στα άνυδρα νησιά:“Οι βράχοι Καρντάκ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της τουρκικής επικράτειας και οι τίτλοι ιδιοκτησίας τους είναι εγγεγραμμένοι στην περιφέρεια των Μούγλων, στη νομαρχία Μποντρούμ στο χωριό Καράκαγια”. 

Ο διπλωματικός πόλεμος που ακολουθεί για ένα μήνα ίσως να έμενε στο πλαίσιο του χαρτοπόλεμου, αν δεν μεσολαβούσε ένας “τρίτος πόλεμος” αυτός της σημαίας. Στις 22 Ιανουαρίου, μέρα ορκωμοσίας της κυβέρνησης Κώστα Σημίτη, και πριν προλάβουν  οι Θεόδωρος Πάγκαλος και Γεράσιμος Αρσένης να αναλάβουν τα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Άμυνας αντίστοιχα, ο δήμαρχος Καλύμνου μαζί με τον ιερέα και τον διοικητή του αστυνομικού τμήματος του νησιού, κάνουν έπαρση της ελληνικής σημαίας στα ανατολικά Ίμια. Πέντε ημέρες μετά, Τούρκοι δημοσιογράφοι της “Χουριέτ” επιβιβάζονται στα Ίμια με ιδιωτικό αεροσκάφος κατεβάζουν την ελληνική σημαία και τοποθετούν στη θέση της την τουρκική. Εν συνεχεία, ελληνικό περιπολικό υποστέλλει την τουρκική αντικαθιστώντας την με ελληνική, ενώ για τη φύλαξή της αποστέλλεται ομάδα βατραχανθρώπων στη νησίδα. Ο “πόλεμος της σημαίας” έχει πλέον στρατιωτικοποιηθεί, με πολιτικούς και διπλωμάτες να τρέχουν ασθμαίνοντες πίσω από τις εξελίξεις.

Τα ξημερώματα της 31ης Ιανουαρίου παίζεται η τελευταία πράξη του δράματος. Ενώ στις 1 το βράδυ στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή γίνεται κάτι σαν σύσκεψη του ΚΥΣΕΑ  (ο Γεράσιμος Αρσένη τη χαρακτηρίζει “ως άτυπη συζήτηση με πολλά πρόσωπα που πηγαινοέρχονταν, ενώ οι συζητήσεις γύρω από το τραπέζι δεν είναι δομημένες) καλείται εσπευσμένα από το MEGA όπου βρίσκεται ο υπουργός Εξωτερικών Πάγκαλος για να  προσέλθει στη σύσκεψη γιατί υπάρχουν νέα δεδομένα :Τούρκοι κομάντος έχουν αποβιβαστεί στα δυτικά Ίμια δημιουργώντας νέα στρατιωτικά τετελεσμένα.

Τις επόμενες δραματικές ώρες τον πρώτο λόγο έχει η αμερικανική διπλωματία με επικεφαλής τον Ρίτσαρντ Χόλμπουργκ, η τουρκική αδιαλλαξία της πρωθυπουργού Τανσού Τσιλέρ και η ελληνική αμηχανία της κυβέρνησης Σημίτη. Οι δύο χώρες συμφωνούν, μέσω Χόλμπουργκ, περί απομάκρυνσης από την περιοχή  πλοίων, σημαιών και στρατιωτών των δύο πλευρών, όταν έκ των υστέρων η ελληνική κυβέρνηση μαθαίνει ότι ελικόπτερο που πολεμικού ναυτικού με τρεις επιβαίνοντες έχει συντριβεί πάνω από τα δυτικά Ίμια όπου βρίσκονταν οι Τούρκοι κομάντος. Το «θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για την πρωτοβουλία και την βοήθειά τους» που δεν προλαβαίνει να ολοκληρώσει μέσα σε αποδοκιμασίες στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησής του ο Κώστας Σημίτης, έρχεται να ολοκληρώσει την ελληνική ιλαροτραγωδία…

Στην κρίση των Ιμίων οι τουρκικές εφημερίδες πανηγυρίζουν, οι ελληνικές αναζητούν, μάταια, κυβερνητικές ευθύνες, ενώ οι υπουργοί της κυβέρνησης Σημίτη απλώνουν χάρτες για να αποδείξουν το δίκαιο των ελληνικών θέσεων…