Οι πολιτικές και οι οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα δεν είναι κρίσιμες μόνο για τη χώρα, αλλά αποκτούν ιστορική σημασία και για τον καπιταλισμό. Aπό το Μέγαρο Μαξίμου «χτυπώντας» την καρδιά του καπιταλισμού, τη Wall Street. Σε μια εποχή που ο καπιταλισμός επελαύνει αλαζονικά, ένας νέος πολιτικός φιγουράρει πλέον ως ο ηγέτης των φτωχών. Τι πηγαίνει όμως τόσο στραβά με τον καπιταλισμό; Πώς συμβαίνει οι άνεργοι και οι νεόπτωχοι να είναι εκατομμύρια και να αυξάνονται καθημερινά; 

Η αχαλίνωτη φύση του καπιταλισμού έχει φανεί καθαρά. Τις επιπτώσεις τις ζουν οι Έλληνες με τα πέντε χρόνια της ύφεσης, με την απώλεια του 25% του ΑΕΠ και με την αναλογία περίπου €30,000 σε κάθε Έλληνα από το κολοσσιαίο χρέος. Τα ιδιαίτερα ελληνικά προβλήματα όπως: η γραφειοκρατία, το μη ολοκληρωμένο κτηματολόγιο, το μη σταθερό φορολογικό σύστημα, η ατιμωρησία και ο εγχώριος πλούτος που είτε υποφορολογείται είτε φοροαπαλλάσσεται, δεν μπορεί παρά να επιδείνωσαν την κατάσταση.

Δεν είναι όμως τα παραπάνω προβλήματα που λύγισαν τη χώρα από μόνα τους. Είναι κυρίως οι δομές του διεθνούς χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και του καπιταλισμού νεοφιλελεύθερης κοπής που επιτίθεται ενάντια στους εργαζομένους και τα μικρά κράτη. Που πρώτα σου εκταμιεύει δάνεια και μετά σε μετατρέπει –εν μια νυκτί– σε διεθνή ζητιάνο, διότι δεν μπορείς να τα εξυπηρετήσεις. Είναι αυτές οι δομές που δεν κατάφερε να ελέγξει το διεθνές πολιτικό σύστημα. Αξίζει να ειπωθεί πως η εκμετάλλευση της εποχής του Μαρξ δεν καταργήθηκε, αλλά τροποποιήθηκε, ώστε να λαμβάνει χώρα μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Είναι το διεθνές κεφάλαιο που χαίρεται μετά γέλωτος, βλέποντας τη σύγχρονη μορφή του κοινοβουλευτικού συστήματος να υπολειτουργεί, να δρα ως μορφή εκλεπτυσμένης ολιγαρχίας ή να αντικαθίσταται από την τηλεόραση. Έτσι, το κεφάλαιο δρα σαν να μην το ελέγχει ουσιαστικά κανείς. Η ανεργία είναι η μάστιγα της σημερινής εποχής, ενώ στο παρελθόν έχει οδηγήσει με τις επιπτώσεις της στον φασισμό και τους μεγάλους πολέμους. Η εργατική τάξη, ως όρος επίσης, έχει πάψει να υφίσταται, διότι θεωρείται ντεμοντέ, αλλά πλέον μιλάμε για τη νέα «τάξη των ανέργων».

Από τη γηραιά Ευρώπη στον Νέο Κόσμο, σαν παράδειγμα, η «Αριστερά του Ομπάμα», μετά την κρίση του 2007-8, «οραματίστηκε», ορθώς, να ελέγξει το μεγάλο κεφάλαιο, τις πρακτικές των τραπεζών και τους μισθούς στη Wall Street, εισάγοντας μια νέα νομοθεσία με νέους κανόνες. Αλλά γρήγορα σήκωσε τα χέρια ψηλά και «βασικά η προεδρία του Ομπάμα έφθασε να είναι υποκατάστημα της Goldman Sachs και των συμμάχων της» έγραψε πρόσφατα έγκριτος δημοσιογράφος. Και η Αριστερά του Τσίπρα εδώ θα κριθεί, δηλαδή, σε ποιον βαθμό θα φορολογήσει τον καθένα, ανάλογα με τις δυνατότητές του, και σε ποιον βαθμό θα εντοπίσει και θα φορολογήσει τον κρυμμένο πλούτο. Πιθανώς, για αυτό και θέλησε το ΣΔΟΕ να υπάγεται απευθείας στον πρωθυπουργό. Οι 23,000 offshore εταιρείες [1] να μπουν κάτω από το μικροσκόπιο. Η διαφαινόμενη στρατηγική του επιδιώκει έναν ριζοσπαστικό καπιταλισμό ευθύνης.

Από την άλλη, η επιστροφή της πείνας στον 21ο αιώνα είναι γεγονός. Συναντάται πλέον από το Πέραμα μέχρι τα περίχωρα του Παρισιού, μέχρι το χρεοκοπημένο Ντιτρόιτ. Οι εικόνες της Αγγλίας του Ντίκενς και του κραχ του 1929 έχουν επιστρέψει. Οι εικόνες με τις θλιβερές συνθήκες ορυχείου μέσα στην κοινωνία. Μέχρι πού θα φτάσει αυτή η κατάσταση και η επιφανειακότητα του καπιταλισμού; Το ζητούμενο, εν προκειμένω, δεν είναι μόνο η φτωχοποίηση, αλλά και η συσσώρευση του πλούτου στα χέρια ολίγων, του 1% [2], που ήδη ελέγχει το 50% του πλούτου.

Η πολιτική εξουσία πρέπει να κρατάει τα ηνία. Τα χτυπήματα στον καπιταλισμό μπορεί να τον βοηθήσουν να «εκλογικευτεί», και έκτοτε να προχωρήσουμε ως κοινωνία σε μια προσπάθεια απαγκίστρωσης από τον σημερινό τρόπο λειτουργίας του. Με τα χτυπήματα πολλαπλασιασμένα, ας ελπίζουμε πως και η Ενωμένη Ευρώπη θα καταφέρει να ξαναποκτήσει τη δύναμη που απώλεσε και να τοποθετήσει επιτέλους την πολιτική πάνω από την οικονομία. Εν ολίγοις, να καλλιεργήσει και την πολιτική βούληση, ώστε να ελέγξει το μεγάλο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, που σαν τυφώνας γκρεμίζει κοινωνίες και σπέρνει το χάος.

Η Ιστορία ταυτόχρονα δείχνει πως: οι εργαζόμενοι, μέσω των εργατικών αγώνων και των συνδικάτων της Αριστεράς, μείωσαν την «τότε» εκμετάλλευση, βελτίωσαν τα ημερομίσθια και κέρδισαν το κοινωνικό κράτος! Οι εργαζόμενοι, σήμερα, πρέπει να κάνουν πάλι το ίδιο, διότι η συντριβή της έπαρσης του καπιταλισμού είναι το ζητούμενο. Και αυτό είναι κάτι που ήδη έχει καθυστερήσει. Είναι καιρός ο καπιταλισμός να αφήσει στην άκρη τη μάσκα του και να προχωρήσει με ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο. «Αγαθά, πλούτος και ένα κομμάτι ψωμί σε όλους», και όχι μόνο σε ένα μέρος των δημοκρατικών κοινωνιών της ευρωατλαντικής νεωτερικότητας.

——————————-

[1] Την ύπαρξη των οποίων αποκάλυψε η έρευνα της εφημερίδας (Τα Νέα, Σαββατοκύριακο 29-30 Νοεμβρίου 2014).
[2] Τομά Πικετύ: «Το Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα»», μτφρ. Ελίζα Παπαδάκη (Πόλις, Αθήνα 2014). Το βιβλίο αναφέρεται στον εν λειτουργία καπιταλισμό, που υποθάλπει την ανισότητα σε επικίνδυνο βαθμό για την κοινωνία, και κατ’ επέκταση για τη δημοκρατία. Καταληκτικά προτείνει τη φορολόγηση του κεφαλαίου σε διεθνή κλίμακα, ως όργανο αναδιανομής του πλούτου. 

*O Δημήτρης Ελέας είναι συγγραφέας και ακτιβιστής.