Είναι γεγονός ότι η κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε όταν υποχρεώθηκε από τα πράγματα να διαχειριστεί την έκρηξη του προσφυγικού.

Και όσο τα σύνορα ήταν ανοιχτά, το πράγμα ήταν κάπως διαχειρίσιμο:  η χώρα μας ήταν απλώς ένας διάδρομος διέλευσης προς αυτό που, χωρίς να ξέρουν τι τους περίμενε, οι πρόσφυγες το θεωρούσαν ως «γη της επαγγελίας».

Κι ύστερα, η ΠΓΔΜ στην αρχή, έπειτα η Σλοβενία και άλλες «πολιτισμένες» χώρες, έκλεισαν τα σύνορα. Και η γη της επαγγελίας δεν υπήρχε πια.

Ο αιφνιδιασμός έδωσε τη θέση του στην ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης.

Δεν ήταν εύκολη υπόθεση- κι έτσι, εγεννήθη ημίν η Ειδομένη.

Εκεί τα είδαμε όλα, «μαζί και ταυτοχρόνως»: Την αλληλεγγύη απλών ανθρώπων που ξεπέρασε κάθε προσδοκία, την έκρηξη κερδοσκοπίας τοπικών και μη επαγγελματιών και «επαγγελματιών», την παρέλαση «αλληλέγγυων» και αλληλέγγυων, «οργανώσεων» και οργανώσεων, είδαμε… και τι δεν είδαμε. Ας μην επεκταθούμε σ’ αυτό.

Σημειώνω απλώς ότι πολύς κόσμος έκλαψε όταν έκλεισε η Ειδομένη, αν και η εκκένωσή της και μάλιστα «χωρίς ν’ ανοίξει μύτη» που λένε, πιστώνεται ως ένα πραγματικά επιτυχημένο σχέδιο. 

Λίγο πριν η Ειδομένη αποτελέσει παρελθόν, η κυβέρνηση προχώρησε σε έναν ουσιαστικό και σωστό σχεδιασμό.

Αρχικά, οργανώθηκε η δημιουργία δομών φιλοξενίας και η μεταφορά των ανθρώπων σ’ αυτές. Σ’ αυτή τη φάση, κεντρικό ρόλο ανέλαβε ο Στρατός, ως ο φορέας που περισσότερο από κάθε άλλον είχε τον τρόπο να το κάνει.

Βεβαίως, η εμπλοκή του Στρατού –του οποίου η δουλειά είναι άλλη – ήταν… προσωρινή, άλλο αν τελικά καταλήξαμε στο «ουδέν μονιμότερον».

Κάποιες από τις δομές, ήταν εμφανώς ακατάλληλες για μόνιμη φιλοξενία, αλλά επιλέχθηκαν ως προσωρινή λύση – στην πλειοψηφία τους βέβαια, καλά κρατούν ακόμη.

Τον Απρίλιο που μας πέρασε, ψηφίζεται ο Ν. 4375, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος.

Από τις λίγες φορές που ένας νόμος ο οποίος ψηφίστηκε μ’ αυτή τη διαδικασία, αφορούσε πραγματικά ένα κατεπείγον ζήτημα.

Είναι ο νόμος που συνέστησε την Γενική Γραμματεία Υποδοχής Προσφύγων, που προέβλεψε την οργάνωση, τον κανονισμό λειτουργίας και τη στελέχωση των Ανοιχτών Δομών Προσωρινής Φιλοξενίας, καθόρισε τα της Υπηρεσίας Ασύλου κλπ.

Το μοναδικό πρόβλημα του νόμου αυτού, είναι ότι ουδέποτε εφαρμόστηκε.

Ο κ. Μουζάλας, δεν εκχώρησε ποτέ τις αρμοδιότητες που ο νόμος προβλέπει, εκεί που προβλέπεται.

Η υπό τον Οδυσσέα Βουδούρη Γενική Γραμματεία Υποδοχής προχώρησε άμεσα στον σχεδιασμό που εκ του νόμου ήταν υποχρεωμένη να κάνει, αλλά τελικά οδηγήθηκε σε παραίτηση. Στο πώς και στο γιατί δεν χρειάζεται περαιτέρω αναφορά, έχει πάρει αρκετή δημοσιότητα πλέον, ο Οδυσσέας Βουδούρης δημόσια και επανειλημμένα κατέθεσε τα γεγονότα, ο κ. Μουζάλας τα σχολίασε μ’ ένα «πάμε παρακάτω», ύστερα  παραιτήθηκε και ο ΓΓ του Υπουργείου Βασίλης Παπαδόπουλος  –και πήγαμε παρακάτω.

Παρακάτω, είχαμε το χιόνι που σκέπασε τις σκηνές στην Πέτρα Ολύμπου.

«Έκτακτη» κατάσταση, που οδήγησε στην άρον –άρον μεταφορά των φιλοξενουμένων από εκεί. Πόσο έκτακτη όμως;

Εκεί κάποτε λειτουργούσε ψυχιατρείο, που μεταφέρθηκε, γιατί το χειμώνα οι συνθήκες είναι άσχημες, με χιονοπτώσεις και κατολισθήσεις, που κατέστησαν το κτίριο του πρώην ψυχιατρείου ακατάλληλο –ήταν είπαμε κτίριο βεβαίως, όχι σκηνές.

Η πρώην Γενική Γραμματεία Υποδοχής, από τον Ιούνιο είχε επισημάνει το πρόβλημα και πίεζε για την μεταφορά των ανθρώπων, χωρίς αποτέλεσμα.

‘Ισως κάποιοι πίστευαν πως ο χειμώνας φέτος θα κάνει μια εξαίρεση.

Μετά, είχαμε την τραγική απώλεια δύο ανθρώπων στη Μόρια της Λέσβου.

Κάτι που κατά τον κ. Μουζάλα, «θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε».

Αυτό, ας μείνει ασχολίαστο.

Εν τω μεταξύ, το προσφυγικό ζήτημα, παρά την διάστασή του, αποσύρεται σιγά –σιγά από την πρώτη γραμμή της ειδησεογραφίας.

Τα γεγονότα που μόλις ανέφερα αποτέλεσαν εξαίρεση, ευλόγως: οι φωτογραφίες από την Πέτρα ήταν ωραιότατες, στη Μόρια είχαμε θανάτους –«πουλάνε» αυτά.

Παρεμπιπτόντως, στη Μόρια δίπλα στην ας την πούμε οργανωμένη δομή, υπάρχει ένας ανεξέλεγκτος καταυλισμός σε μια έκταση κάπου 25 στρεμμάτων. Μια μικρή Ειδομένη ας πούμε. Κανένας έως ελάχιστοι ασχολήθηκαν μ’ αυτό.

Ο κ. Μουζάλας, πρώτα δαιμονοποίησε τις ΜΚΟ  –αν και προερχόμενος απ’ αυτές:

Επικοινωνιακά ήταν έξυπνο. Λόγω της προϊστορίας των προηγούμενων κυβερνήσεων, στο μυαλό των περισσοτέρων από μας, ΜΚΟ είναι μια καλή περίπτωση εύκολου χρήματος: στήνουμε μια «οργάνωση» επί ανυπάρκτου θέματος, παίρνουμε μια καλή επιχορήγηση κι όλα καλά. Αλλά εδώ μιλάμε για μεγάλους διεθνείς οργανισμούς που πραγματικά έχουν γνώση της αντιμετώπισης του προβλήματος. Και που, επιπλέον, στερούν το άλλοθι της οικονομικής  κρίσης για τις παραλείψεις, καθώς χρηματοδοτούνται απ’ ευθείας από την DG ECHO (η αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή)  για την αντιμετώπιση του προσφυγικού στην Ελλάδα. Το πώς αξιοποιήθηκαν ή δεν αξιοποιήθηκαν αυτά τα χρήματα, είναι ακόμη κάτι για το οποίο το υπουργείο δεν δίνει σαφείς εξηγήσεις. 

Δεν είναι πολύς καιρός που σκεφτόμουν πως καμιά παρέμβαση του συγκεκριμένου Υπουργού δεν θα μου έκανε εντύπωση. Αλλά ποτέ μη λες ποτέ: αν κάπου υπήρξε ένας έγκαιρος σχεδιασμός στο προσφυγικό, είναι στο Υπουργείο Παιδείας –το πρόγραμμα για την εκπαίδευση των ανηλίκων που βρίσκονται στις Δομές Φιλοξενίας.

Αλλά ο κ. υπουργός διαφωνεί: σε συνάντηση στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, χαρακτήρισε «μεγαλεπίβολο» το σχέδιο του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο κατηγόρησε γιατί… οργάνωσε στην Ολυμπία εκδήλωση για πρόσφυγες φοιτητές (!), «αφού, αν υπάρχουν, πάντως θέλουν να φύγουν»  και άλλα ανάλογα. Επανέλαβε βέβαια τη μόνιμη επωδό του ότι «κουτσά στραβά τα καταφέραμε». 

Όχι, δεν κατηγόρησε τους εκπαιδευτικούς που «βούτηξαν στα βαθιά», για να συντονίσουν, όσο γίνεται, την προσπάθεια του εκπαιδευτικού έργου στις δομές. Όχι ακόμα τουλάχιστον.

Ο κ. Μουζάλας ελπίζει ότι η συμφωνία ΕΕ –Τουρκίας θα λειτουργήσει κι ένα ωραίο πρωί οι πρόσφυγες θα φύγουν όπως ήρθαν. Δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι τις σοβαρότερες συνέπειες του προσφυγικού δεν τις είδαμε ακόμη, η τραγωδία είναι μόλις στην αρχή της.

Ίσως είναι η ώρα να του εξηγήσει κάποιος ότι δεν μπορεί πλέον να πορεύεται ούτε κουτσά, ούτε στραβά.

* Ο Κώστας Αποστόλου είναι Μέλος του Συντονιστικού της «Κοινωνία Πρώτα»