Έχουμε ξαναδιατυπώσει την άποψη ότι η επιστροφή της παγκόσμιας πραγματικής – και όχι της χρηματοπιστωτικής – οικονομίας σε ρυθμούς ανάπτυξης που υπήρχαν προ κρίσης, δηλαδή σε ρυθμούς του 2-3% ετησίως, είναι μάλλον αδύνατη για αρκετούς λόγους (εδώ το σχετικό κείμενο)

Ads

Η επέκταση και η απόδοση των βιομηχανικών οικονομικών δραστηριοτήτων σκοντάφτει κυρίως στην περατότητα των παραγωγικών πόρων και της απορρόφησης των αποβλήτων από το περιβάλλον. Οι χρηματοπιστωτικές οικονομικές δραστηριότητες σκοντάφτουν στη διόγκωση των παγκόσμιων χρεών. Έτσι το παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο ελπίζει στην ανάπτυξη που μπορεί να προέλθει από την εκμετάλλευση των τελευταίων αποθεμάτων των συλλογικών αγαθών της ανθρωπότητας, που άλλοι τα αποκαλούν δημόσια και άλλοι  «τα κοινά».

Σύμφωνα με τον Ban Ki-moon, τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών (2009), μία από τις προτεραιότητες στον 21ο αιώνα για τον ΟΗΕ είναι η εξασφάλιση της παροχής  των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών (Global Public Goods, GPG). Όταν συνειδητοποιήσουμε, λέει, ότι οι φυσικοί, κοινωνικοί και πολιτιστικοί πόροι είναι η κοινή βάση της ζωής μας, το δίχτυ που μας συγκρατεί και καθιστά δυνατές τις οικονομικές μας δραστηριότητες, γίνεται σαφές ότι τα GPG έχουν θεμελιώδη σημασία για το μέλλον του ανθρώπου. Ο πλανήτης Γη μπορεί να υπάρξει χωρίς εμάς τους ανθρώπους. Αλλά είμαστε πάνω στη γη και εξαρτημένοι από τα αγαθά που μας παρέχει.

Σαν δημόσια αγαθά ορίζονται όλα τα αγαθά, από τη χρήση των οποίων δεν μπορεί ούτε πρέπει να αποκλειστεί κανείς  και δεν εμφανίζουν καμία αντιπαλότητα στην κατανάλωση, δηλαδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ταυτόχρονα από διαφορετικά άτομα. Τα δημόσια αγαθά μετατρέπονται σε παγκόσμια δημόσια αγαθά, αν η χρήση τους είναι προς όφελος των ανθρώπων σε πολλές χώρες και η θεσμική τους χρήση έχει παγκόσμιο εύρος.

Ads

Για αγαθά που δεν περιορίζονται από σύνορα, όπως είναι το σταθερό κλίμα και ο καθαρός αέρας, ο παγκόσμιος χαρακτήρας τους είναι εντελώς προφανής. Όμως, λόγω της αύξησης των δεσμών μεταξύ των κρατών στον απόηχο της παγκοσμιοποίησης, μπορεί επίσης πρώην εθνικά δημόσια αγαθά να μετατρέπονται σε παγκόσμια δημόσια αγαθά.
Στη Διακήρυξη της Χιλιετίας, διατυπώθηκε η ελάχιστη συναίνεση των μελών των Ηνωμένων Εθνών για την έννοια των GPG και περιλαμβάνει όχι μόνο την προστασία του κλίματος, της βιοποικιλότητας, των δασών και των θαλασσών, αλλά και την ειρήνη και διεθνή ασφάλεια, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της διεθνούς δικαιοσύνης, της υγείας, της γνώσης και της πληροφορίας.

Επιπλέον, ο Ban Ki-moon τονίζει ότι επίσης και η οικονομική σταθερότητα, η διαθεσιμότητα τροφίμων και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας είναι αγαθά που συμπεριλαμβάνονται στα GPG. Η παροχή και η εξασφάλιση αυτών των αγαθών, και για τις μελλοντικές γενιές, είναι δυνατή μόνο μέσω της συνεργασίας σε διεθνές επίπεδο.
 
Αλλά τα δικαιώματα πάνω στα παγκόσμια δημόσια αγαθά, ιδιαίτερα για τους φυσικούς πόρους, όπως το νερό και η γεωργική γη, είναι ένα σκληρά διεκδικούμενο πεδίο. Για πολλά παγκόσμια δημόσια αγαθά, υπάρχει μια αντιπαλότητα στη χρήση, αν και μια ελεύθερη και πάνω απ’ όλα βιώσιμη πρόσβαση σε αυτά είναι βασικά επιθυμητή. Λόγω της κλιματικής αλλαγής και των συνεπειών της, ο ανταγωνισμός για ορισμένα παγκόσμια δημόσια αγαθά (π.χ. νερό, γη, αποθέματα ψαριών και ξυλείας) θα γίνει πιο σκληρός ακόμα. Η αντιμετώπιση αυτής της παγκόσμιας πρόκλησης μπορεί να είναι επιτυχής μόνο με τη συνεργασία. Έτσι, οι βιομηχανικές, οι αναδυόμενες και οι αναπτυσσόμενες χώρες θα είναι στο μέλλον πολύ περισσότερο εξαρτημένες μεταξύ τους.
 
Στο πλαίσιο των συζητήσεων σχετικά με ένα νέο σύστημα -στόχο της διεθνούς συνεργασίας για την ανάπτυξη μετά το 2015, παρουσιάζεται η ιστορική ευκαιρία της σύνδεσης  των στόχων της ανάπτυξης με τη βιωσιμότητα και την ενσωμάτωση των GPG (ΠΔΑ) σε μια συνολική ατζέντα.
 
Η μεγαλύτερη πρόκληση θα είναι η ανάπτυξη μιας διεθνούς διαχείρισης που θα διασφαλίζει τη δίκαιη παγκόσμια διανομή των ΠΔΑ και επίσης θα κατανέμει δίκαια τα οικονομικά βάρη. Μεταξύ των πιο σημαντικών πηγών χρηματοδότησης μέχρι στιγμής περιλαμβάνονται μέσα, όπως η επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια, οι επιδοτήσεις, οι προϋπολογισμοί των διεθνών οργανισμών ή ταμείων και χρηματικά ποσά από ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησης.
 
Το Επιστημονικό Γνωμοδοτικό Συμβούλιο της Ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Γερμανίας για τις  Παγκόσμιες Αλλαγές Περιβάλλοντος (WBGU) προτείνει την εισαγωγή των τελών χρήσης ως καινοτόμο μέσο χρηματοδότησης. Αυτό το διεθνές σύστημα δημιουργίας αποθεματικού προορίζεται για την προστασία των περιβαλλοντικών πόρων και την χρηματοδότηση των πολιτικών προστασίας του κλίματος και της βιωσιμότητας.

Το ύψος των τελών θα πρέπει να κατευθύνεται από τις πιέσεις και την αποδοτικότητα των πόρων. Σε αυτό το πλαίσιο, θα συζητηθούν κυρίως τα τέλη για τη χρήση του διεθνούς εναέριου χώρου και των θαλασσών, καθώς και του φόρου CO2 και ενός φόρου επί των καυσίμων των αεροσκαφών.

Αλλά αν βγάλουμε το συμπέρασμα από τη μέχρι τώρα ταχτική του ΟΗΕ – που για παράδειγμα θεώρησε ότι η μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και άρα η προστασία του κλίματος μπορεί να επιτευχθεί μέσω της «αγοράς ρύπων» – θα δούμε ότι και η διαχείριση των παγκόσμιων κοινών θα ανατεθεί στις παγκοσμιοποιημένες αγορές, δηλαδή στο παγκοσμιοποιημένο κεφάλαιο, έστω και με τη μορφή του «βιοκεφαλαίου»[1].

Η «αόρατος χειρ» των αγορών όμως θα διαχειρισθεί τα παγκόσμια κοινά υπέρ του κεφαλαίου και της ελίτ των επενδυτών, και όχι υπέρ των ανθρώπινων κοινοτήτων.

Αυτό φάνηκε π.χ. στην περίπτωση της αλλαγής του κλίματος, όπου οι ρυπογόνες βιομηχανίες «αγόραζαν» δικαιώματα εκπομπών μεγιστοποιώντας τα κέρδη τους, αλλά μη προστατεύοντας το κλίμα, αφού οι εκπομπές των ρύπων αυξήθηκαν από τότε (Συμφωνίες του Κυότο). Αλλά φάνηκε επίσης και στην περίπτωση των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», όπου οι μέχρι τώρα πολεμικές επεμβάσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, όχι μόνο δεν προώθησαν τη δημοκρατία και τα δικαιώματα στις αντίστοιχες περιοχές, αλλά επεκτείνοντας τις συρράξεις έβγαλε σαν κερδισμένους των επεμβάσεων μόνο τις πολεμικές βιομηχανίες.

Η μόνη λύση για τη σωστή διαχείριση των τοπικών και των παγκόσμιων κοινών είναι η στροφή των ανθρώπινων κοινοτήτων προς την αντίληψη ότι η οικονομία τους είναι μέρος του νοικοκυριού της βιόσφαιρας[2], ώστε να αναπτυχθεί και ένας αντίστοιχος πολιτισμός και σύστημα αξιών, που θα εντάξει τις ανθρώπινες κοινότητες παντού στην οικονομία της βιόσφαιρας και σε ισορροπία μαζί της.   

[1] Βλέπε κείμενό μας για το «βιοκεφάλαιο» στο: https://www.topikopoiisi.com/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/august-24th-2012
 

[2] Βλέπε κείμενό μας: https://www.topikopoiisi.com/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/ao-eo