Ο κουρνιαχτός που έχει σηκωθεί από το ιστορικό αποτέλεσμα των εκλογών της 25ης Ιανουαρίου 2015 και οι άμεσες και επείγουσες διαδικασίες που δρομολογήθηκαν την επαύριον για τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ-ΔΝΤ-ΕΚΤ,  έχουν αφήσει στο περιθώριο της προσοχής τις άμεσες και προφανείς αλλαγές που η νέα κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, δεσμευμένη από το προεκλογικό πρόγραμμα της, ήδη δρομολογεί για υλοποίηση. Καθημερινά, από όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής εξαγγέλλονται αποφάσεις και πρωτοβουλίες  των νέων υπευθύνων.

Ads

Στο κλίμα του «σοκ και δέος» που προκάλεσε το εκλογικό αποτέλεσμα οι θύλακες της διαπλοκής και του κατεστημένου αδυνατούν, ακόμη,  να αρθρώσουν έστω και μια λέξη. Εκτός από το χώρο των εμπλεκομένων στην Ανώτατη Παιδεία. Στο πεδίο αυτό η ομάδα και τα συμφέροντα  που απειλούνται είναι συμπαγής, συγκεκριμένη και θα έλεγα πιο ψύχραιμη. Έτσι οι πρώτες αντιδράσεις εκδηλώθηκαν ήδη με προσπάθειες συλλογής υπογραφών, με συνεντεύξεις σε γνωστά ΜΜΕ, με αρθρογραφίες, ανακοινώσεις και με πλευροκόπημα (φιλικό δήθεν) των νέων  υπευθύνων. Η εγκριτότητα, η επιστημοσύνη, η εμπειρία αλλά και η καλή πρόθεση των (διορισμένων) εξωτερικών μελών των Συμβουλίων Ιδρυμάτων (ΣΙ) των Πανεπιστημίων διακηρύσσεται πανταχού. Τόσο καλή ήταν η πρόθεση αυτή που ενδεικτικά σας παραθέτω, από τα επίσημα πρακτικά, τον διάλογο μεταξύ εξωτερικού μέλους του ΣΙ του Πανεπιστημίου Πατρών και υποψήφιου για υποψήφιος πρύτανης κατά τη συνέντευξη, που από το νόμο Διαμαντοπούλου επιβαλλόταν,  για την επιλογή του «τριτοπρόσωπου»(όπως με την εκλογή του Πατριάρχη, στην Τουρκία! ): «ΕΡΩΤΗΣΗ: Έχετε συμπεριλάβει στους Αναπληρωτές Πρύτανη την κα……., η οποία παραιτήθηκε γιατί διαφωνούσε με το Νόμο και την εφαρμογή του. Έχει αλλάξει η άποψη της για αυτό; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δεν νομίζω ότι τα άτομα που διαφωνούσαν με το θεσμικό πλαίσιο δεν πρέπει να ενδιαφέρονται για τα κοινά». Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο ερωτών καταψήφισε τον ερωτώμενο  και το ΣΙ επέλεξε 2 υποψηφίους αντί για 3 ως όφειλε από το νόμο (εκκρεμεί η προσφυγή στο ΣτΕ).

Ας δούμε όμως χωρίς προκατάληψη τα πεπραγμένα των ΣΙ την 2ετία που πέρασε.

ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ

Όταν τα Συμβούλια πρωτοεμφανίστηκαν στο νόμο Διαμαντοπούλου, αρκετοί έσπευσαν να τονίσουν ότι μέσα από τη θέσπιση τους εισάγεται στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο ο τρόπος λειτουργίας των μεγάλων επιχειρήσεων. Αυτές οι τελευταίες διοικούνται από έναν στενό πυρήνα διευθυντικών στελεχών, ο οποίος  δεν ρυθμίζει την παραγωγή, άλλα την ελέγχει. Με τρόπο ανάλογο, τα Συμβούλια χαράσσουν στρατηγική (που με τη σειρά της αποτελεί μέρος της στρατηγικής του Υπουργείου, εφόσον η αλυσίδα δεν πάει μόνον προς τα κάτω αλλά και προς τα πάνω). Απομένει στους Πρυτάνεις και στους Κοσμήτορες να ρυθμίζουν τα πρακτικά προβλήματα λειτουργίας του πανεπιστημίου με βάση τη στρατηγική που έχει χαράξει το Συμβούλιο και να λογοδοτούν σε αυτό.  Όταν όλα αυτά λεγόντουσαν, φαντάζανε πολύ θεωρητικά, όταν δεν χρεωνόντουσαν στη  «γνωστή δαιμονολογία» της Αριστεράς.

Ads

Σήμερα μετά 2 χρόνια εμπειρίας, μπορούμε να τα αποτιμήσουμε κάτω από ένα πλουσιότερο φως. Οι συνεχείς έριδες ανάμεσα σε Πρυτάνεις Ιδρυμάτων και των αντιστοίχων Συμβουλίων, που έχουν οδηγήσει αρκετά Ιδρύματα στην παράλυση, τι άλλο είναι από την επιβεβαίωση του δικαιώματος που με βάση το νεοφιλελεύθερο πρότυπο, πιστεύουν ότι έχουν τα μέλη του ΣΙ να ελέγχουν τους Πρυτάνεις; Θυμίζω,  γιατί αρκετά συχνά το ξεχνάμε, ότι με βάση τον νόμο Διαμαντοπούλου, οι  Πρυτάνεις και οι Κοσμήτορες διορίζονταν από το Συμβούλιο. Η τροποποίηση Αρβανιτόπουλου που ήρθε στη συνέχεια των κινητοποιήσεων του πανεπιστημιακού κινήματος και των διαμαρτυριών της Συνόδου των Πρυτάνεων έκρινε …άξιους τους πανεπιστημιακούς να ψηφίσουν ένα από τα τρία άτομα που έχει ήδη προεπιλέξει το Συμβούλιο.

Στελεχωμένα στην πλειονότητα των περιπτώσεων από συντηρητικά στοιχεία, που στη καλύτερη περίπτωση αγνοούν απλά τα δεδομένα, δεν μπόρεσαν όπως ήταν φυσικό, να επιτελέσουν κανένα έργο ανανέωσης της ελληνικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επιπλέον, ο επαρχιωτισμός των μέχρι τώρα  Υπουργών Παιδείας που πριμοδότησαν υπέρ το δέον τη συμμετοχή πανεπιστημιακών από την αλλοδαπή, οδήγησε τα Συμβούλια κυριολεκτικά στη αδράνεια. Η συντριπτική πλειοψηφία των προερχομένων από το εξωτερικό δεν μπορούσαν να παρευρίσκονται στις συνεδριάσεις των οργάνων, των οποίων σε αρκετές περιπτώσεις προΐσταντο. Η αιτία είναι από τη μια, οι πολλαπλές τους υποχρεώσεις ενώ από την άλλη, τις όποιες δυνατότητες άμεσης και αυτοπρόσωπης συμμετοχής τις εξανέμιζαν οι ανύπαρκτες οικονομικές δυνατότητες των Ελληνικών ΑΕΙ. Βεβαίως δια του …Skype δεν μπορούν να επιλυθούν τα σοβαρά έως τραγικά προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.  Η εκ της Εσπερίας προέλευση πολλών μελών των Συμβουλίων δεν τα εμποδίζει μόνον να είναι παρόντα στις συνεδριάσεις αλλά ταυτόχρονα τους στερεί τη δυνατότητα να διαθέτουν στοιχειώδεις γνώσεις για τα τεκταινόμενα όχι μόνον στο ελληνικό πανεπιστήμιο, αλλά και στην κοινωνία ευρύτερα. Έτσι, μέλος Συμβουλίου του ΕΚΠΑ  αναρωτιόταν  φωναχτά τι είναι το …ΦΠΑ.

Η ανάδειξη των μελών των Συμβουλίων έγινε σε ατομική βάση, χωρίς δηλαδή πρόγραμμα και κατά συνέπεια χωρίς καμία δέσμευση σε μια ομάδα σαν τη δέσμευση για παράδειγμα που αναλάμβαναν υποψήφιοι πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις στη στενή έστω ομάδα που αποτελούσε ένα προς εκλογή πρυτανικό σχήμα. Αυτό έχει δύο ειδών συνέπειες. Η πρώτη, η πλέον εμφανής κατά τη διάρκεια της Συνεδρίασης των Συμβουλίων, να παράγεται εκείνη η κακοφωνία η οποία γεννιέται όταν στα συλλογικά όργανα τα μέλη τους δεν υπακούν παρά μόνον σε ατομικές επιλογές και αρνούνται να ακολουθήσουν τον κοινό σκοπό. Η δεύτερη, λιγότερο εμφανής αυτή, είναι ότι τα  σε ατομική βάση εκλεγμένα μέλη των Συμβουλίων εφόσον δεν ενοποιούνται σε εκείνου του είδους τις συνθέσεις που τα κεντρικά συλλογικά όργανα πρέπει και απ’ ότι έχει δείξει η εμπειρία μπορούν να πραγματοποιήσουν, αρκούνται, δυστυχώς, στο να αναπαράγουν διαστάσεις, διχόνοιες, τσακωμούς που υπάρχουν ήδη στο εσωτερικό της ακαδημαϊκής κοινότητας. Με άλλα λόγια, η μέχρι τα τώρα λειτουργία των ΣΙ όχι μόνον δεν ενοποιεί την σε αρκετές περιπτώσεις πολυδιασπασμένη και ως συνέπεια ευρύτερων κοινωνικών λόγων ακαδημαϊκή κοινότητα, αλλά αντίθετα μεγεθύνει την πολυδιάσπαση αυτή προσφέροντας της την νομιμότητα, που ένα κεντρικό θεσμικό όργανο με τη λειτουργία του είναι σε θέση να προσφέρει.

Τα Συμβούλια 2 χρόνια  από την ανάδειξη τους αποτελούν «ξένα σώματα» και κατά συνέπεια απορρίφθηκαν από την ίδια την ακαδημαϊκή κοινότητα. Δεν συνέβαλαν ούτε στο ελάχιστο στη λύση των χρόνιων προβλημάτων των ΑΕΙ, προβλημάτων που επιτάθηκαν από τις πολιτικές της τελευταίας πενταετίας. Είναι αναποτελεσματικά. Δύο χρόνια μετά την λειτουργία τους δεν έχουν ΚΑΜΙΑ ουσιαστική παρέμβαση, πουθενά. Η ίδια άλλωστε η συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ που από τη μια τα πριμοδότησε, από την άλλη όταν βρισκόταν μπροστά σε αποφάσεις που δεν ήθελε  να πάνε κόντρα στα πελατειακά της συμφέροντα, τα …αγνόησε. Κορυφαίο παράδειγμα αποτέλεσε το γεγονός ότι τα έγραψε στα παλαιότερα των υποδημάτων της αναφορικά με το σχέδιο «Αθηνά». Καμία συνδρομή δεν τους ζητήθηκε, σε καμία διαβούλευση μαζί τους δεν προσήλθε.

Ένα μείζον πρόβλημα ήταν ο ίδιος ο νόμος. Χρειάστηκε τουλάχιστον τρείς μεταγενέστερους νόμους για να εφαρμοστεί αλλά και μετά, παρατηρήθηκε το παράδοξο ο νομοθέτης, το υπουργείο, να ζητά από άλλους  (νομικό συμβούλιο του κράτους) να ερμηνεύσει  τους δικούς του νόμους!!!

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ:

  • ΕΚΠΑ: Στα δικαστήρια με τον πρώην πρύτανη Πελεγρίνη – αυταρχική αντίληψη στην επιλογή κοσμήτορα (περίπτωση Καραμολέγκου).
  • ΕΜΠ: Ο αναπληρωτής πρόεδρος ζήτησε το ΣΙ να μπορεί να καταργήσει τον πρύτανη!
  • ΑΠΘ:  Διακοσμητικό στοιχείο ο πρόεδρος. Δεν είναι σίγουρο ότι καταλαβαίνει Ελληνικά. Έχει διερμηνέα συνήθως μαζί του στις συνεδριάσεις!
  • Παν. Πατρών. Εξωτερικό μέλος του ΣΙ δεν έχει έλθει ΠΟΤΕ σε ζωντανή συνεδρίαση. Μία ή δύο φορές έχει συμμετάσχει σε τηλεδιάσκεψη. (Πρόκειται για τον απόγονο του Ροβεσπιέρου που «ανέκρινε» τον υποψήφιο).
  • Απαξίωση από τα ίδια τα μέλη του. Στην Αθήνα δύο παραιτήσεις εσωτερικών μελών. Ο ένας έγινε πρόεδρος σχολής (Ιατρική).  Στην Πάτρα παραίτηση 3 μελών  και υποψηφιότητα του ενός για πρύτανης. Απαξίωση του θεσμού από ανθρώπους που τον γνώρισαν από μέσα.
  • Σε κανένα ΣΙ δεν συμμετέχει φοιτητής όπως προβλέπει ο νόμος.

ΣΙ – ΠΡΥΤΑΝΗΣ

  • Δύο κέντρα αποφάσεων με ασαφές πλαίσιο αρμοδιοτήτων. Αυτό δημιούργησε από μόνο του συγκρουσιακό κλίμα.  Το υπουργείο επέμενε ότι ο νόμος περιγράφει τις αρμοδιότητες. Οι πρυτάνεις και τα ΣΙ ζητούσαν διευκρινήσεις με υπουργικές αποφάσεις. Καμία ανταπόκριση δεν είχαν.
  • Ο πρύτανης είχε με τον νόμο την αρμοδιότητα να επιλέγει τους αναπληρωτές πρυτάνεις που θα εξυπηρετήσουν την εφαρμογή της πολιτικής για την οποία εκλέχτηκε. Το ΣΙ εγκρίνει τους αναπληρωτές πρύτανη. Σε τι εξυπηρετεί αυτό; Δεν είναι αντίφαση;

ΣΙ – ΠΡΥΤΑΝΕΙΣ-ΚΟΣΜΗΤΟΡΕΣ

  • Απαράδεκτη η διαδικασία στην βάση της. Είχε το ΣΙ καλύτερη κρίση από το εκλεκτορικό σώμα; Είχαν ιδιαίτερα τα εξ εξωτερικού μέλη καλύτερη άποψη από τα μέλη του πανεπιστημίου για τους υποψηφίους;
  • Ακόμα και έτσι η επιλογή τριών υποψηφίων γινόταν με  τελείως ακαθόριστα κριτήρια. Ακαδημαϊκή και διοικητική επάρκεια….  Η ακαδημαϊκή επάρκεια  των υποψηφίων αφού είναι καθηγητές πρώτης βαθμίδας έχει κριθεί πολλές φορές στην ακαδημαϊκή διαδρομή τους, από αρμοδιότερα του ΣΙ όργανα. Πως προσμετράται η διοικητική εμπειρία; Ένας κοσμήτορας π.χ  έχει μεγαλύτερη εμπειρία από ένα αντιπρύτανη;
  • Το ΣΙ του ΕΚΠΑ απέκλεισε μοναδική υποψηφιότητα κοσμήτορα με την ουσιαστική αιτιολογία ότι ήταν (!) εναντίον του νόμου.  Ολοκληρωτική αντίληψη αν όχι φασιστική. Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους προσπάθησε να το μαζέψει ζητώντας ουσιαστική και πλήρη αιτιολόγηση του αποκλεισμού της υποψηφιότητας. Μένει όμως η αυταρχική νοοτροπία του ΣΙ.
  • Το μόνο θετικό (?). Αποκαλύφθηκε  η νοοτροπία πρυτάνεων και η θέση τους για τις  διαθεσιμότητες και τις απολύσεις κ.λ.π αφού δεν πρόκειται να ψηφιστούν από διοικητικούς υπαλλήλους και φοιτητές.

Αυτή είναι η 2ετής εμπειρία από τα ΣΙ των πανεπιστημίων. Δεν τα καταργεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αλλά από μόνα τους απαξιώθηκαν. Εμφανίζονται τώρα σε μάχη οπισθοφυλακών κάποιοι γνωστοί ομότιμοι, κάποια (λίγα) εξωτερικά μέλη και κάποιοι ουσιαστικά επιλεγέντες από τα ΣΙ πρυτάνεις να ωρύονται: επιστροφή στο παρελθόν η κατάργηση των ΣΙ !
Πραγματικά θυμίζουν τα συμπαθή τετράποδα που «διαμαρτύρονται» κατά τη γενετήσια συνεύρεση τους.

Ο Κώστας Β. Μάρκου είναι Καθηγητής στο Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών, γιατρός,