Η αισιοδοξία, η ακεραιότητα και η αυθεντικότητα μπορούν να προβλέψουν την ευεξία, την ευτυχία και τη χαρά των ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά, ο ναρκισσισμός, ο Μακιαβελισμός και η ψυχοπάθεια, έχουν τη δυνατότητα να προβλέπουν την αρνητική ανθρώπινη συμπεριφορά. Οι Μακιαβελικοί έχουν την τάση να εκδικούνται τους άλλους και να λένε συχνότερα και ευκολότερα ψέματα σε συγγενείς, φίλους και συναδέλφους. Οι ναρκισσιστές, όταν βλέπουν να απειλείται το εγώ τους, γίνονται επιθετικοί και εκδικητικοί. Όσον αφορά στους ψυχοπαθητικούς, αυτοί μπορεί να σχετίζονται με διάφορες μορφές εγκληματικότητας, όπως είναι η σεξουαλική παρενόχληση και ο φόνος. Αυτά τα τρία συμπεριφοριστικά χαρακτηριστικά, συνδυαστικά μαζί, διαμορφώνουν αυτό που ονομάζεται «Σκοτεινή Τριάδα»[1].

Ads

Συγκεκριμένα, οι απόψεις των Μακιαβελικών για την ευπιστία των άλλων και την αδυναμία τους να αντιλαμβάνονται τα δικαιώματά τους, τους οδηγεί σε συμπεριφορές χειραγώγησης και εκμετάλλευσης. Η παραφουσκωμένη εντύπωση που έχουν οι ναρκισσιστές για τον εαυτό τους, σε συνδυασμό με την ψευδαίσθηση για την ανωτερότητά τους, τους δημιουργεί την επιθυμία να αναρριχώνται από μόνοι τους και να εμφανίζουν συμπεριφορές που αποζητούν την προσοχή και το ενδιαφέρον των άλλων. Όσον αφορά σε κείνους που η ψυχοπάθεια είναι υψηλή, η απαξία για τους κοινωνικούς κανόνες και την ευνομία, τους οδηγεί σε αντικοινωνική συμπεριφορά. Και τα τρία παραπάνω χαρακτηριστικά, εμπεριέχουν σε ένα βαθμό τη μοχθηρία, η οποία άμεσα επηρεάζει τη διαπροσωπική συμπεριφορά.

Παρόλο που ο Μακιαβελικός, ο ναρκισσιστής και ο ψυχοπαθητικός διαφέρουν μεταξύ τους στον τρόπο και στη μορφή που εμφανίζεται η συμπεριφορά τους, η βασική τους στρατηγική είναι- είτε εμφανής είτε συγκαλυμμένη- η εκμετάλλευση του περίγυρού τους. Το κάθε ένα από τα τρία χαρακτηριστικά έχει τη δική του επίδραση στην εργασιακή συμπεριφορά, που είναι σημαντική και ως επί το πλείστον, συντριπτική.

Οι Μακιαβελικοί εμφανίζουν αρνητική σχέση με την εργασιακή απόδοση. Η αρνητική τους στάση στις συναδελφικές σχέσεις, η εχθρότητα αντιμετώπισης των συναδέλφων τους και η απαισιόδοξη θέση για την ανθρώπινη φύση, υποσκάπτουν την οποιαδήποτε παρακίνηση έχουν, καθώς και την ανταμοιβή που τους δίνεται για την εργασία που προσφέρουν. Η πορεία τους προς την επιτυχία γίνεται μέσω πολιτικών ελιγμών και μηχανισμών, αντί να στοχεύουν στην καταξίωση και την αποδοχή. Η εκμετάλλευση των πολιτικών γνωριμιών, οι συνδικαλιστικές αλληλοεξυπηρετήσεις, τα πολιτικά ρουσφέτια, οι δεσμεύσεις, οι υποχρεώσεις και οι ανταλλαγές, είναι τα μέσα για την εργασιακή εξέλιξη και την ανέλιξή τους στην ιεραρχική βαθμίδα. Τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, όπως και η ικανότητα, η παρακίνηση, η γνώση και η επίδοση, είναι αδιάφορες (έως και ενοχλητικές) έννοιες για τους Μακιαβελικούς. Δεν είναι έξυπνοι, γνώστες και ικανοί, αλλά πονηροί, μοχθηροί και μηχανορράφοι. Δεν εργάζονται, αλλά «μηχανεύονται» το μέλλον τους. Ως εκ τούτου, οι Μακιαβελικοί δεν μπορούν να είναι επιτυχημένοι σε εργασιακά περιβάλλοντα υψηλών απαιτήσεων. Τα καταφέρνουν καλά στις δημόσιες γραφειοκρατίες και στα πολιτικά ελεγχόμενα και αναξιοκρατικά στηριζόμενα οργανωσιακά συστήματα. Επίσης, οι Μακιαβελικοί δεν θεωρούν ότι περιορίζονται από τις αρχές και τους κανόνες που διέπουν έναν οργανισμό, οπότε με μεγαλύτερη ευκολία εμπλέκονται στην κακομεταχείριση και την εξαπάτηση των συναδέλφων τους.

Ads

Οι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν την εργασία και τον εργασιακό χώρο για να «κατακτήσουν» τους πάντες, χωρίς -ως επί το πλείστον- να εμφανίζουν αρνητική εργασιακή συμπεριφορά. Ενδέχεται να αισθάνονται σχετικά δυσαρεστημένοι, όταν διαπιστώνουν ότι δεν λαμβάνουν την αναγνώριση που αναμένουν, αλλά το υψηλό επίπεδο αυτοεκτίμησης και αποδοχής που έχουν για τον εαυτό τους, τους κάνει να αισθάνονται σχετικά ικανοποιημένοι με τον εργασιακό τους χώρο, υπερεκτιμώντας την αποδοχή που πιστεύουν ότι οι άλλοι έχουν γι’ αυτούς. Μια μέτρια εργασιακή καθημερινότητα, μπορεί να λάβει εικονικές διαστάσεις και να θεωρηθεί από τον ναρκισσιστή ότι τον ικανοποιεί και δεν τον προβληματίζει. Γενικά, ένας οργανισμός ωφελείται από την ύπαρξή του. Από την άλλη πλευρά, έχοντας ισχυρή αίσθηση δικαιοδοσίας, αντίληψης του εγώ και πιστεύοντας ότι δεν πρέπει να τον αφορούν τα συνήθη όρια και οι κανόνες που υπάρχουν σε έναν οργανισμό, εμπλέκεται με σχετική ευκολία στην εξαπάτηση, μπορεί να είναι αγενής στον χώρο εργασίας, επιθετικός, ερειστικός και να ενδέχεται -σε ακραίες συνθήκες- να φτάσει μέχρι την εγκληματικότητα (είναι η λεγόμενη «εγκληματικότητα του λευκού κολάρου»).  

Όσον αφορά στους ψυχοπαθητικούς, αυτοί δεν έχουν καμία εκτίμηση για τα δικαιώματα των άλλων και εφόσον η εργασία τους εξαρτάται, αποτιμάται ή αξιολογείται από έναν άλλον, τότε του επιδεικνύουν απόρριψη, δεν αποδέχονται την άποψή του και προσπαθούν με οποιονδήποτε τρόπο να τον μειώσουν. Οι ψυχοπαθητικοί δεν είναι εργατικοί, είναι φυγόπονοι και απεχθάνονται τους χρονικούς περιορισμούς, μη αποδεχόμενοι τις ευθύνες για τις πράξεις τους. Συνήθως είναι αποτυχημένοι στις εργασιακές τους επιλογές και η ευθύνη για την αποτυχία τους πιστεύουν και το υποστηρίζουν ότι βαραίνει τους άλλους – το αφεντικό, τον προϊστάμενο, τους συναδέλφους τους, την οικογένειά τους, τους γονείς τους. Πάνω απ’ όλα όμως, την ευθύνη για τα λάθη και τις αποτυχίες τους, είναι πεπεισμένοι ότι την έχει το ασαφές «σύστημα», η γενικόλογη «κοινωνία» και η μεταφυσική «κακιά στιγμή ή κακοτυχία που τους κυνηγάει». Οι ψυχοπαθητικοί δεν είναι αποτελεσματικοί και αποδοτικοί στην εργασία τους, αλλά έχουν μία αρνητική ή επιθετική εργασιακή συμπεριφορά και είναι κατά κανόνα, αντικοινωνικοί και εριστικοί προς τους συναδέλφους τους στον εργασιακό χώρο.
 
Στο δεύτερο μέρος, θα δούμε με ποιους τρόπους μετριάζονται και σε σημαντικό βαθμό ελέγχονται, τα αρνητικά αποτελέσματα από την εμφάνιση της «Σκοτεινής Τριάδας» στην εργασιακή συμπεριφορά.

[1][1] «Σκοτεινή Τριάδα» και στρατηγικές ζωής, https://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.home&id=445554, Η «σκοτεινή τριάδα», https://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=413151, The “Dark Triad” of economic criminals, https://rieas.gr/research-areas/editorial/2168-the-dark-triad-of-economic-criminals-.html.